Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

gorse 
ne derdi Zeynol - Onang ко ‘rsa, nima derdi, Zeynol
-erek, -arak 
affiksi bilan yasaluvchi ravishdoshning boiishli 
va bo‘lishsiz shakllari ham shart holi vazifasini bajarishi mumkin: 
Dora, kanm beni aldatsa, 
bilmeyerek 
bir§ey diyemem, 
bileyerek 
nasd
tahammul ederiml — Dora, xotinim menga xiyonat qilsa, bilmasam bir
narsa deya olmayman, bilsam qanday chidayman?
Tarkibli shart holi. 
Tarkibli shart holi quyidagicha ifodalanadi:
Turk tilida negizga birikadigan 
-sa, -se 
affikslari shart maylining 
qo‘shimchasi sanaladi. Masalan: 
Kendisi igin de ayni hakki 
istemese
gok iyi olacakti.
-
О ‘zi uchun ham ayni huquqni talab qilmasa yaxshi
bo'lardi.
Ammo fe’lning biron zamon shakliga qo’shilib. unga shart 
ma’nosini yuklashga xizmat qiluvchi toiiqsiz fe’lning qisqa shakli -
ise (-sa, -se) 
ham gapda shart holi vazifasida kelishi mumkinligini qayd 
etib o ‘tish zarur. Turli zamon va mayl shakllariga qo‘shilib keladigan 
ushbu to‘liqsiz fe’l o'zbek tilidagi mazmunan yoyiq shakldagi fe’llar
- perifrastik fe’ llarga monanddir. Biroq misollar tahlili istalgan zamon 
yoki mayl shakli bilan qoilangan 
-sa, -se 
shakllarining shart holi b o ia
olmasligini ko‘rsatdi. Asosan quyidagi zamon shakllari bilan kelgan 
toiiqsiz fe’l tarkibli shart holi vazifasida keladi:
•
 -r 
/-
maz, -mez 
affiksli hozirgi-kelasi zamon fe’li + 
ise (-sa,
-se) 
toiiqsiz feii: 
Isierse 
ince, zarif kollarmi Hasan’m boynuna
doluyor, saglarinm menekye kokusu, dudaklarmin kokulu harereti ile
geng subayi kendinden gegiyordu{
H.E.A.). -
Istasa ingichka, nozik
qo ‘llari bilan Hasanning bo ‘ynidan quchar, sochlaridagi binafsha isi,
lablarining tafti bilan yosh zobitni behud qiladi.
•