Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

terk etmem igin 
yalvaran bir
mana tahayyiil ettim. - Saffetning ovozida Azizaning hayotini mendan
tilanib so ‘ragan, Hasanni unga berishim uchun yolvorgan bir та 'no
borligini sezdim. Dort genq insamn 
mesut olmasi igin, eglenmesi igin
her ?ey vardi. - To 'rt yosh odamning 
baxtli bo ‘lishi, k o ‘ngilxushlik
qilishi uchun 
hamma narsa bor edi.
Ot, olmosh yoki feining harakat nomi shakllari 
maksat
(maqsad), azim, niyet (niyat, azm), zan (o‘y), istek (istak) 
kabi 
so‘zlar va 
ile (-la, -le) 
/ ko‘makchisi ishtirokida qoilanilib, tarkibli 
maqsad holi vazifasini bajaradi:
• “ot, olmosh yoki feining harakat nomi shakllari 
maksat,
kast 
so-z lari 
ile 
ko‘makchisi” tipidagi tarkibli maqsad holi: 
Sirf 
bu
maksatla 
omrii surekli vapurlarda a$man kadmlar vardir. - Faqat shu
maqsadda umrini to ‘xtovsiz paraxodlarda о ‘tkazgan ayollar bor.
• “ot, olmosh yoki feining harakat nomi shakllari + 
azim,
niyet / niyat, azm so‘zlari + ile / bilan 
ko‘makchisi’' tipidagi 
tarkibli maqsad holi: 
Yani evlenme niyetiyle 
yola giktim ama kimimle
evleneceyimi heniiz bilmiyorum.
-
Ya’ni turmushga chiqish niyatida
yo ‘Iga chiqdim. ammo kimga erga tegishimni hali bilmayman.
Turk tilida 
iizere 
so'zi 
- т е к
affiksli harakat nomi bilan 
qoilanilib, ish-harakatning bajarilish maqsadini biidirishi, o‘zbek 
tilidagi 
uchun 
ko‘makchisiga yoki “-moqchi b o iib ” ko‘rinishidagi 
so‘zshakliga monand ma'noni anglatishi mumkun. Bunday shakldagi 
hollar tarkibli maqsad holi vazifasini bajaradi.
216

---

Masalan: 
Artik oradan Sanyer ’e gitmek iizere bahgeden di?ari
qikarken $u vapurda kar§ila§tigimiz faziletli adamm beni bekledigi
gozume йцИ. - Endi Sariyerga ketmoqchi bo ‘lib, bog ‘dan tashqariga
chiqqayotgcmimda shu paroxodda uchratgan fazilatli odamning meni
kutayotgani ко ‘zimga chalindi.
Maqsad holining fe’l bilan ifodalanishi turk tili uchun 
xarakterlidir. Bunda maqsad holi fe’l, fe’lning infinitiv, ravishdosh, 
sifatdosh formalari bilan ifodalanadi. Bunday so‘zlar maqsad holi 
bo‘lib kelganda,