Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

va, yahut, veya, veyahut - yoki, yo, yoxud 
kabi 
ayiruv bog'lovchilari sanalayotganlardan birining bo‘lishini anglatadi. 
Masalan, keyingi jumlalarda ayiruv bog'lovchisi ishtirok etgan bo‘lih, 
uyushib kelgan gap bo‘laklaridan anglashilgan holatlardan faqat biri­
ning amalda boTishini bildirgan: 
Sonra onun inatgi ve dalgm sukutu
kar§isinda sadece duygitsuz, ya da aptal oldiigumi hukmederek artik
iistiine diigmedi.
-
So ‘ngra Lamianing qaysar va tushkun sukuti qarshi-
sida и faqat hissiz yoki ahmoq, degan qarorga kelib. ortiq bezovta
qilmadi.
263

---

bazan... bazan
-
b a ’zan... b a ’zan, kah... kah — goh... goh. /
bir... bir, bir gun... bir giin — bir... bir, birde... birde
singari takroriy 
bogiovchilar tilga olinganlaming galma-gal amalga oshirilishini 
bildiradi. Quyidagi gapda 
kah... kah
uyushtiruvchi elementlari gapdan 
ifodalangan voqea-hodisaning yuzaga chiqish tarzi bir necha usulda 
va galma-galdan reallashgani mazmunini bildirishga xizmat qilgan: 
Kah yalvararak, kah danlarak gunlerce onu sikiftirdi. - Goh yolvorib,
goh ranjib ancha кип uni siqishtirdi.
N e 
inkor yuklamasi gapning uyushiq boiaklarini bog‘laydi: 
Bende, artik 
ne 
ses vardi, 
ne 
hareket. (Menda endi na tovush, na
harakat bor edi.
Turk tilidagi uyushiq bo‘laklami bog'lashda, shuningdek, muay- 
yan so‘z yoki so‘zlar birikmasidan uyushtiruvchi element o‘laroq 
foydalaniladi. Masalan, quyidagi gapda gerek so'zi takroriy shaklda 
kelgan bo‘lib, gapning uyushgan egalarini bog‘lashga xizmat qilgan: 
Gerek 
о 
gerek 
baqkasi gelsin. - Kerak bo ‘Isa u, kerak bo ‘Isa boshqasi
kelsin.
Turk tilidagi istemek fe’lining hozirgi-kelasi zamon shakli 
uyushiq boTaklarni bog‘lovchi vosita sifatida qo‘llaniladi: 
Hava