Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X
acaba, ya, ha so'zlarini kiritish mumkin.
Turk tiiidagi
ya yuklamasi
-chi yuklamasiga xos ma’no va
vazifada qo'llaniladi. Qiyoslang:
Pekiya fundi? Ya bu sozleri цШпсе ne diyecekti? - Lekin endi-chi? Bu gapni eshitsa-chi? ha yordamchi so’zi yoki
degil mi/ shunday emasmi so'zshakli
o'zidan avval
kelgan gapdan anglashilgan fikrni suhbatdoshiga, ting-
lovchiga ma’qullatish, tasdiqlatib olish uchun qo'llaniladi:
Pekfena adam degil zavalli, ha? — Juda ham yomon odam emas bechora, a? Kadmlar daima ince, emin bir himaye altmda olmahdir, degil mi Neriman? - Ayollar doimo nozik, ishonarli himoya ostida bo ‘lishlari kerak, shunday emasmi? ya yuklamasi o'zbek tilidagi
-ya yuklamasining fonetikmuqobili
boiishiga qaramay bu ikki yuklama o'rtasida katta farq ko'zga tashla-
nadi. у
a yuklamasi, avval qayd etilganidek, ma’nosi va vazifasiga
ko'ra o'zbek tilidagi
-chi yuklamasiga muvofiq keladi:
Yarm kendisini Istanbul'a gdturiiyorum . -
Ya Handan? Yu Refik Cemal Bey? Onlar nerede? - Ertaga uni Istanbulga olib ketyapman. - Xandan-chi? Refik Jemalbey-chi? - Ular qayerda? acaba I nahotki yuklamasi odatda taajjub otienkasini bildirish
uchun xizmat qiladi.
acaba so'zi, odatda, so'roq gaplarga qo'shimcha
ravishda taajjub ma’nosini yuklash uchun xizmat qiladi.
Acaba bu bahii kara halki savunacak bir yigit qikmayacak mi? -
Nahot bu sho 'rpeshona. xalqni himoya qiladigan bit mard topilmasal Acaba so'zi logik urg'u tushgan bo'lakdan avval qo'llanilishi mumkin;
Acaba utandi mi? -A ja b o uyaldimi? Ayrim vaziyatlarda so'roq gaplar tarkibida so'roq olmoshlari va
so'roq yuklamalari qatnashmaydi. Bunday vaziyatlarda so'roq gaplar
maxsus intonatsiya - so'roq ohangi yordamida hosil qilinadi: -
Gelir- ke/
