, ILMIYAXBOROT Hozirgi turk tilshunosligida gapning uyushiq bo‘laklariga
munosabat, bu sintaktik hodisani baholash farqli ekanini ko‘rish
mumkin. Aksariyat turk tilshunoslarining tadqiqotlarida umuman
gap boTaklarining uyushib kelishi alohida sintaktik hodisa tarzida
ajratilmagan. Ilmiy manbalarning ayrimlarida uyushiq bo‘lakli sodda
gaplarni qo‘shma gapning turli shakllari deb tushuntirish hollari uch-
raydi. Ammo nisbatan keyingi ishlarda e§it ogeler - teng b o ia k la r
atamasi bilan gapning uyushiq bo‘laklari tahliliga yo‘l-yo‘lakay to‘x-
talib o‘tilganligini ko‘rish mumkin.________ ___ „____________ ___
Turk tilida uyushiq boTaklar o'zaro tenglashtirish ohangi orqali
yoki teng bog‘lovchilar orqali bog‘lanadi. Bogiovchisiz qo'llangan
uyushiq boTaklar faol ishiatiladi. Masalan:
Fatma'mn burnunda, yanaklannda, bileklerinde dovmeden siisler vardi. - Fotimcming burnidan, betlaridan, qo'llaridan g'urralar arimas edi. Bu gapda
burnunda - burnida, yanaklannda - betlarida, bileklerinde -
qoTlarida vositali toTdiruvchilari uyushiq holda qo‘llangan, ayni hol-
larda sanash ohangi uyushtiruvchi vosita sifatida may donga chiqqan.
Uyushib qoTlangan gapbo‘laklari bogiovchiyordamida birikka-
nida, teng bog‘lovchilarning ma’no turlaridan biri ishiatiladi. Agar
uyushib kelgan gap boTaklarida tenglashtirish, biriktirish munosabati
bo‘lsa. turk tilidagi biriktiruv bogTovchisi (ve / va) yoki ushbu bog‘-
lovchi vazifasida qoTlanuvchi ile /bilan ko‘makchisi ishiatiladi. Ma
salan:
Arabi ve Farsiden bagka inglizce ve Franstzca’y i biliyordu. -A rabcha va forschadan tashqari inglizcha va fransuzcham bilardi, Bu misolda vositasiz toTdiruvchilar uyushib kelgan bo Tib, o ‘zaro ve/
va yordamchi so‘zi vositasida birikkan.
262
