Zoologiya uzb 2017. indd

A
B
65-rasm. Baliqlarning nasl to‘g‘risida g‘amxo‘rligi:
A – erkak tikanbaliq uyadagi tuxumlarini qo‘riqlamoqda; B – dengiz otchasi erkagi 
urg‘ochisi qo‘ygan tuxumlarni qornidagi xaltasida olib yuradi

---

114
8.1. Baliqlar
olib yuradi. Afrika tilyapiya balig‘ining erkaklari urg‘ochilari tashla-
gan tuxumlarni og‘iz bo‘shlig‘ida olib yuradi. Biror xavf tug‘ilgudek 
bo‘lsa, hatto yosh baliqchalari ham erkak baliqning og‘ziga kirib 
yashirinib oladi.
1. Baliqlarning jinsiy hujayralari qayerda yetiladi?
2. Baliqlarning ko‘payish instinkti qanday namoyon bo‘ladi?
3. Baliqlar tuxumi qanday urug‘lanadi?
4. O‘tkinchi baliqlarda ko‘payish instinkti qanday namoyon bo‘ladi?
5. Naslga ko‘p g‘amxo‘rlik qilish qanday namoyon bo‘ladi?
6. Naslga kam g‘amxo‘rlik qilish nimadan iborat?
1. Nasliga ko‘p g‘amxo‘rlik qiladigan baliqlar:
a) ko‘p tuxum qo‘yadi;
b) kam tuxum qo‘yadi, uvildirig‘ini olib yuradi;
d) ko‘p tuxum qo‘yadi, dengizdan daryoga o‘tadi.
2. Baliqlar «suti»:
a) tuxum hujayralar bilan to‘lgan suyuqlik;
b) urug‘ hujayralari bilan to‘lgan oqish suyuqlik;
d) urug‘langan tuxum hujayralar.
Baliqlar nomi bilan ularning nasliga g‘amxo‘rlik qilish instinktini juftlab 
yozing.
a) tilyapiya;
1) erkak baliqlar uya yasaydi;
b) tikanbaliq; 
2) tuxumlarini xaltasida olib yuradi;
d) dengiz otchasi.
3) erkak baliqlar tuxumlari va 
baliqlachalarni og‘zida olib yuradi.
Tasdiqlovchi javoblar: 1b, 2b.
Juftlab yozish javoblari: a-3, b-1. d-2.
Baliqlarning xilma-xilligi: 
33-§. tog‘ayli baliqlar sinfi
Baliqlarning yashash muhitiga moslashishi.
Turli suv havzalarida 
yashash sharoiti har xil bo‘ladi. Hatto bitta suv havzasi 
ning turli 
qismida ham sharoit bir xil bo‘lmaydi. Yashash sharoiti va oziq 
tarkibining xilma-xilligi, o‘zaro raqobat, dushmanlarning ko‘p bo‘lishi 
baliqlar tuzilishi va fe’l-atvorining turlicha bo‘li 
shiga olib kelgan. 

---

115
33-§. Baliqlarning xilma-xilligi: tog‘ayli baliqlar sinfi
Shuning uchun ham dengiz tubida yashovchi baliqlar sekin harakat-
lanadi, tanasi yassi bo‘lganidan yirtqich hayvonlar ularni sezmaydi. 
Rang-barang korall riflari orasida hayot kechiradigan baliqlarning 
rangi ham xilma-xil va chiroyli bo‘ladi. Dengiz va okeanlarning 
juda chuqur joyida yashaydigan baliqlarning yog‘du taratadigan 
a’zolari bo‘ladi. Suvning yuza qismida, ayniqsa, ochiq dengizlarda 
yashaydigan baliqlarning muskullari va suzgichlari, xususan, dum 
suzgichi kuchli rivojlanganligidan ular tez suzadi. Gavdasining suyri 
shakli esa suzishni osonlashtiradi.
Skeletining tuzilish xususiyatlariga ko‘ra baliqlar tog‘ayli va 
suyakli baliqlar sinfiga bo‘linadi.