№1-laboratoriya mashg’uloti

---

№1-LABORATORIYA 
MASHG’ULOTI
 
CAD tizimlarining amaliy dasturlarini interfeysini o‘rganish va qo‘llash. CAD tizimlarida 
muhandislik masalalarini yechishda matematik modellariga hisoblash ekspriment va sonli 
tahlilni amalga oshirish 
Ishdan maqsad:
Talabalarga MathCAD dasturida ishlash malakasini hosil qilishlari va 
MathCAD dasturida grafikka bilan ishlash va ularni qayta ishlay olish ko’nikma va 
malakasini hosil qilish. 
Tajriba natijalarini tahlil qilishga doir modellashtirish masalalarni echishni o`rganish;
1.
 
Kerakli jihozlar:
Shaxsiy kompyuter; Proyektor.
2.
 
Ishni bajarish tartibi
Nazariy ma’lumotni o`rganish;
Keltirilgan amaliy ko`rsatmani bajarish;
Shaxsiy topshiriqni olish va bajarish;
Laboratoriya ishi bo`yicha hisobotni rasmiylashtirish;
Nazorat savollariga javob berish.
Nazariy ma’lumotlar: 
MathCAD interfeysi 
Hozirgi davrda modellashtirishning regression, korrelyatsion, o`xshash, taqlidiy, 
argumentlarni guruрlab hisobga olish usullari keng tarqalgan. 
Matematik modellar ob’yektni nazariy va amaliy tahlil qilish natijasida yaratiladi. 
Tajribalarni matematik rejalashtirish usullari qaralayotgan jarayon yoki tizimning matematik 
modelini chiquvchi ko`rsatkichga ta’sir etuvchi faktorlarning o`zgarish miqyosida optimal usulda 
qurish imkonini beradi. 
Jarayon va tizimlarni ilmiy tadqiqot qilish quyidagi maqsadlarni ko`zlaydi: 

jarayon yoki tizimning mohiyati va qonuniyatlarini ochish; 

ob’yektning optimal ishlashi yo`lini aniqlash; 

ob’yektning statik va dinamik xususiyatlarini aniqlash va shunga o`xshashlar. 
Zamonaviy kompyuter matematikasi matematik hisoblarni avtomatlashtirish uchun butun 
bir birlashtirilgan dasturiy tizimlar va paketlarni taqdim etadi. Bu tizimlar ichida Mathcad oddiy, 
yetarlicha qayta ishlangan va tekshirilgan matematik, kimyoviy hisoblashlar tizimidir.
Umuman olganda Mathcad – bu kompyuter matematikasining zamonaviy sonli usullarini 
qo`llashning umumiy kompleksidir. U o`z ichiga yillar ichidagi matematikaning rivojlanishi 
natijasida yig`ilgan tajribalar, qoidalar va matematik hisoblash usullarini olgan. 
Mathcad paketi muhandislik va hisob ishlarini bajarish uchun dasturiy vosita bo`lib, u 
professional matematiklar, texnoliglar uchun mo`ljallangan. Uning yordamida o`zgaruvchi va 
o`zgarmas parametrli algebraik va differentsial tenglamalarni yechish, funktsiyalarni tahlil qilish 
va ularning ekstremumini izlash, topilgan yechimlarni tahlil qilish uchun jadvallar, grafiklar 
qurish va boshqa shunga o’shash vazifalarni bajarish mumkin. Mathcad murakkab masalalarni 
yechish uchun o`z dasturlash tiliga ham ega. 
MathCAD integralashgan tizim bo’lib matematik hamda tehnik-muhandislik hisoblashlarni 
amalga oshirish uchun mo’ljallangan. Hisoblash vaqtida tushinarlilik, aniqlik, oddiylik kabi 
hususiyatlarni o’z ichiga oladi. Electron jadvallaarga hos foydalanishda oson. 
Mathcad interfeysi Windowsning barcha dasturlari intefeysiga o`xshash. Mathcad ishga 
tushurilgandan so`ng uning oynasida bosh menyu va uchta panel vositasidan iborat bo’lib ular 
quyidagi tartibda: 

---

• Standart (Standart)- vositalar paneli bir necha fayllar bilan ishlash uchun buyruqlar 
to`plamini o`z ichiga oladi 
• Formatting (Formatlash) - formula va matnlarni formatlash bo`yicha bir necha 
buyruqlarni o`z ichiga oladi. 
• Math (Matematika)- matematik vositalarini o`z ichiga olgan bo`lib, ular yordamida 
simvollar va operatorlarni hujjat fayli oynasiga joylashtirish uchun qo`llaniladi 
Mathcad ishga tushganda avtomatik ravishda uning ishchi hujjat fayli Untitled 1 nom bilan 
ochiladi va unga Workshet (Ish varag`i) deyiladi 1-rasmdagi oyna ochiladi. 
1-rasm. MathCAD tizimini ishchi oynasi. 
1 –Sarloha qatori(Строка заголовка). 
2 – Bosh menyu(Главное меню). 
3 – Standart instrumentlar paneli(Панель инструментов Стандартная). 
4 – Formatlash(Форматирование) instrumentlar paneli. 
5 – Kiritish kursori + . Har qanday ob'ekt kiritiladigan ishchi varaqdagi nuqtani 
ko'rsatadi: formula, matn, grafik yoki rasm. 
6 – MathCAD ishchi varog’i yoki ish maydoni. 
7 – Holatlar qatori. 
8 – Math (математика) paneli. MathCAD ishchi panellida (palitralar) u 9 ta 
havolani o'z ichiga oladi. 
9 – O'tish chiziqlari.