441 Araştırma Makalesi (Research Article )

443
Hüseyin KAZAN, Seyran SARISOY
GİRİŞ
Aile, toplumun önemli ve en temel birimidir. Çocuğun dünyaya geldiği andan 
itibaren ona yaşamını devam ettirebilmesi için gerekli bakım ve desteğin 
sunulduğu, duygusal beklentilerinin karşılandığı, iletişim becerilerini öğrendiği 
birincil sosyal gruptur (Kır, 2006). Çocuklar, hayatlarının ilk anlarından itibaren 
kendilerini korumak ve ihtiyaçlarını karşılamak için ebeveynlerine ve ailelerine 
güvenirler. Ebeveynler çocuğun ilk ilişkilerini oluşturmakta ve bu ilk deneyimler 
çocuğun tüm hayatını şekillendirmektedir
.
Çocuklar; gelişim ve öğrenmelerini 
nasıl desteklemeleri gerektiğini bilen, onların bireysel ihtiyaçlarına duyarlı olan 
ebeveynlerle güvenli ve pozitif ilişkiler kurduklarında en iyi şekilde gelişir ve 
öğrenirler (Allen ve Kelly, 2015). Çocukların pozitif duygusal sağlık ve refahını 
destekleyen ve pozitif bir benlik duygusu dahil olmak üzere genel ruhsal ve 
zihinsel sağlıklarını ve stresli durumlarla başa çıkma, korkuların üstesinden 
gelme ve hayal kırıklıklarını kabul etme becerilerini destekleyen bakıma 
ihtiyaçları vardır. Ebeveynler bu davranışları yönetmede temel kaynaktır. Olumlu 
onaylamalar sağlayarak, sevgi ve saygı ileterek ve güvenlik duygusu vererek 
bu rolü üstlenirler (Thompson, 2017). 
Dolayısıyla, aile içi iletişimi ve ilişkileri 
bilmek, çocuğun gelişimindeki etkisinin anlaşılmasına yardımcı olabilir.
AİLE İÇİ İLETİŞİM
Aile içi iletişimi açıklamadan önce iletişim kavramının tanımını yapmak faydalı 
olacaktır. İletişim, sosyal bir meseledir ve insanın sosyal yaşamını mümkün 
kılmaktadır. İnsanlığın temeli iletişime dayanmakta ancak iletişim becerileri 
yetersiz kalmaktadır. Zamanla çevresiyle çeşitli iletişim sistemleri geliştiren 
insanlar için en belirgin olan konuşma ve dil becerisidir. İnsanın dil ve ifade 
becerileri, karmaşık bir sistemden çok daha fazlasıdır. Sözlü iletişim hiçbir 
şekilde tek iletişim yolu olmamıştır. Elleri, jest ve mimikleri, ses tonunu doğru 
kullanmak gibi beden dilinin de eklenmesi ile sosyal ilişkiler, büyük ölçüde 
güçlenmiştir (Cherry, 1966). Genel olarak iletişim için belirlenen amaçlara sözsüz 
sinyaller de hizmet etmektedir. İletişim neredeyse her gün değişen, dinamik ve 
büyüyen bir alandır. Günümüzde kullanıldığı alana göre farklı şekillerde bir çok 
tanımı bulunan iletişim; Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde (TDK, 2020); duygu, 
düşünce veya bilgilerin çeşitli yollarla, başkalarına aktarılması, bildirişim, 
haberleşme, komünikasyon olarak ifade edilmektedir. İletişimin bilgi edinmek, 
ikna etmek, yönetmek, eğlenmek, çevre üzerinde etkili olmak gibi tanımlamaları 
da yapılmaktadır. Bunun yanında başkalarında tutum geliştirme ve değiştirmeye 
yol açmak, istendik davranışları yaygınlaştırmak, karşımızdaki kişiyi anlamak 
şeklinde tanımlandığı da görülmektedir (Merih, 1996). En kısa tanımıyla iletişim; 
bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma süreci olarak tanımlanmaktadır (Dökmen, 
1989). Farklı şekillerde tanımlanan iletişimin insan davranışlarına yansıması ise 
iletişim becerilerini doğru ve etkili kullanmakla mümkün olabilir.
Kişiler arası ilişkiler olarak da kabul edilen iletişim becerisi; iletişim sürecinde 
karşımızdakini dinleme, anlama bunu yaparken de empati ile yaklaşma duyarlılığı 

---

444
İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi - İAÜD - ISSN: 2757-7252, Nisan 2021 Yıl 13 Sayı 2
gösterebilmektir. Pek çok beceri için temel oluşturan iletişim becerileri; sözel 
ve sözel olmayan iletileri uyum içinde kullanarak kişilerarası etkin ve etkili 
ilişkiler kurabilmeyi sağlayan davranışlardır (Güneri, Üney ve Demirci, 2018). 
Bireylerin yapmış olduğu karşılıklı iletişimde yanıt verme ve bu yanıttan 
karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini yansıtma, duygu ve düşüncelerini 
etkilemeyecek ve yönlendirmeyecek sorular sorma, sözel olmayan mesajları 
çözme ve doğru anlayarak doğru cevaplar verebilme, göz teması kurma, dinleme 
isteği ve hevesi, geribildirim verme, “ben” diliyle yanıt verme, empati geliştirme, 
eleştirilere olumlu yanıt verme, girişken davranışlar sergileme, çatışmaları 
yöneterek problemleri uygun şekillerde çözme ve koşulsuz kabul olarak belirtilen 
unsurları içermektedir (Posluoğlu, 2014). Yetişkinlerin bu becerileri kullanmada 
ve çocuklarını desteklemede önemli rol model olduğu düşünüldüğünde, erken 
çocukluk döneminde aile içi iletişimle başlayan bu desteğin, çocuklara giderek 
zorlaşan akademik ve sosyal hayatta rehberlik edebilecek ve yetkin ebeveyn olma 
yolunda fark yaratacağı söylenebilir.
Aile içi iletişim, iletişimin aile bağlamında tematikleştirilmiş halini ifade 
etmektedir. Bununla birlikte, aile üyelerinin her birinin birbirleriyle kurdukları 
ilişkileri de içermektedir (Kazan, 2019). Etkili iletişim sadece çocuklara değil, 
ailenin her üyesine fayda 
sağlamaktadır. Ebeveynlerin 
birbirleriyle iletişiminin ve 
etkileşiminin çocuklarının sosyal duygusal gelişimini de etkilediği bilinmektedir. 
Çünkü anne ve baba arasındaki ilişkinin, çocuklarına olan tutumlarını da etkilediği 
düşünülmektedir (Yavuzer, 2004). Çocuğun sosyal-duygusal, gelişimini besleyen 
aile içi iletişim; çocuğun kişiliğinin, yaşam tercihlerinin ve genel davranışlarının 
temelini oluşturacaktır. Aynı zamanda sosyal, fiziksel, zihinsel ve duygusal 
yönden sağlıklı olma gücünü de etkilemektedir (Landry, Smith ve Swank, 2003). 
Milli Eğitim Bakanlığı ve özel sektör bünyesindeki çalışma süreçlerinde, yaklaşık 
20 yıl boyunca okul öncesi dönem çocukları ve velilerle yapılan çalışmalar, 
gözlemler ve mesleki deneyimler sonucu; 
anne ve babanın birbirleriyle veya 
başkalarıyla olan etkileşimleri, çocukların da iletişim becerilerini, hayata dair 
algılarını ve bakış açılarını geliştirmek kadar onlara zarar verme gücüne de sahip 
olduğu söylenebilir. Bu nedenle ebeveynlerin çocuklarına olumlu bir rol model 
sunmalarının önemli olduğu düşünülmektedir.