8-laboratoriya ishi. Transpiratsiya tezligini tarsion tarozi yordamida aniqlash Transpiratsiya

---

8-LABORATORIYA ISHI. 
Transpiratsiya tezligini tarsion tarozi yordamida aniqlash
Transpiratsiya - bu o‘simlikning yer ustki qismidan suvning bug‘lanish 
jarayoni. Transpiratsiya jadalligi deganda, o‘simlik uchun vaqt birligida o‘simlik 
tomonidan bug‘langan suv miqdori (mg / dm
2
-soat, g / m
2
-soat) yoki tortilgan qism 
(mg / ho‘l vazn soati) tushuniladi. 
O‘simlikning o‘sish davrida bir gramm quruq modda hosil qilish uchun 
sarflangan suv miqdori transpiratsiya koeffitsiyenti deb ataladi. O‘simlik turiga 
qarab transpiratsiya koeffisiyenti 200-300, hatto 1000 dan ortiq bo‘lishi mumkin. 
Ma’lum miqdorda suv sarflanganda o‘simliklarda hosil bo‘lgan quruq modda miqdori 
transpiratsiya mahsuldorligini belgilaydi. 
Ma’lumki, transpiratsiya o‘simliklarda muhim va zarur fiziologik jarayonlardan 
biri bo‘lib, o‘simliklarni quruq va issiq ob-havo sharoitida haddan tashqari issiqlik va 
suvsizlanishdan saqlaydi, shuningdek, suv va unda erigan moddalarni o‘simlik tanasi 
bo‘ylab harakatlanishi, gaz almashinuvida muhim ahamiyatga ega. Yuqori darajada 
transpiratsiya qiladigan bargning harorati, transpiratsiya qilinmaydigan so‘ligan 
bargdan taxminan 7 °C past bo‘ladi. 
Suv tanqisligi sharoitida transpiratsiyaning jadallashuvi o‘simliklar tanasida suv 
tanqisligining paydo bo‘lishiga olib keladi. Natijada o‘simliklarning o‘sishi va 
hosildorligi pasayadi. Bunday sharoitlarda o‘simliklar tomonidan suvning sarflanishini 
oldini olish uchun antitranspirantlardan foydalanish amalga oshadi. 
Suv yetarli bo‘lgan sharoitda o‘simliklarning atmosfera qurg‘oqchiligiga 
chidamliligi barg og‘izchalarning ochiq bo‘lishi bilan xarakterlanadi. Bunda 
transpiratsiya jadallashib, o‘simliklarni suv tanqisligidan kuchli himoya qiladi. 
Suv yetishmaganda og‘izchalar yopilib barglarning turgorlik darajasi va 
transpiratsiya jadalligi pasayadi, jumladan, fotosintez ham. Natijada umumiy 
mahsuldorlik kamayadi. Qurg‘oqchilik sharoitida unga chidamli bo‘lgan 
o‘simliklarning mahsuldorligi chidamsizlariga qaraganda yuqori bo‘lgan. 
Biz quyida o‘simlikning bargli novdasini yoki bargini tarozida tortish, hajmiy 
usulda aniqlash va ajralib chiqqan suv miqdorini aniqlash orqali transpiratsiya 
jadalligini aniqlaymiz.