Ağ ciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi – yeni müalicə üsullarının axtarışı
Ə.Y.ABDULLAYEV
Mərkəzi neftçilər xəstəxanası, Bakı
ХОБЛ
- Ağ Ciyərlərin Xroniki Obstruktiv Xəstəliyi (ACXOX) aşağı nəfəs yollarının obstruksiyası ilə xarak-terizə olunur.Nəfəs yollarının ob-struksiyası adətən proqressivləşir, tam geri dönmür və aylarla əhə-miyyətli dəyişikliklərə uğramır. Əksər hallarda xəstəlik siqaret çəkmənin təsiri nəticəsində əmələ gəlir.
RİSK FAKTORLARI
Genetik meyllik
İnqalyasion təsirlər
Tütün tüstüsü
Peşə tozları (orqanik və qeyri-orqanik)
Pis ventilyasiya olunan yerlərdə isitmə və yemək bişirmək məqsədilə bioorganik yanacağın istifadəsi nəticəsində havanın çirklənməsi
Atmosfer havanın çirklənməsi
Cins
Yaş
Respirator infeksiyalar
Sosial –iqtisadi status
XBT-10 üzrə Təsnifatı
J 44.0 Ağciyərin xroniki obstruktiv xəstəliyinin aşağı tənəffüs yollarının kəskin respirator infeksiyası ilə birgə müşahidə olunması
J 44.1 Ağciyərin xroniki obstruktiv xəstəliyinə dəqiqləşdirilməmiş kəskinləşmə ilə rast gəlinmə
J 44.9 Ağciyərin dəqiqləşdirilməmiş xroniki obstruktiv xəstəliyi
Ağırlıq dərəcəsinə görə ACXOX-un təsnifatı
Ağırlıq dərəcəsi Xüsusiyyətləri
I (yüngül) FEV1\FVC 70% FEV1 80% (normal
göstəricidən)
II (orta ağır) FEV1\FVC 70% 50% л.к. FEV1 80%
III (ağır) FEV1\FVC 70% 30% л.к. FEV1 50%
IV (çox ağır) FEV1\FVC 70% FEV1 30% və ya FEV1
50% xroniki tənəffüs çatışmazlığı ilə
ACXOX-in yayılması
ACXOX müasir dünyada xəstələnmə və ölümün əsas səbəblərindən biridir.
ACXOX-dan ölüm bütün ölüm səbəblərinin arasında 4-cü yer tutur, bu isə ümumi letalliğın strukturunda 4% təşkil edir. (GOLD, 2006).
ACXOX-dan letallığın artma tendensiyasinin qalmağı – 1966-1995-cı illərdə ÜİX və insultdan letalliq 45% və 58% azalib, eyni zamanda ACXOX-dan letallığ 71% çoxalib (NLHEP, 1998).
Ümumdünya Səhiyə Təşkilatının məlumatına görə 210 million insan orta və ağır ACXOX-dan əziyyət çəkir.
Latinoamerikan tədqiqatında (PLATINO) 5 böyük Latın Amerika şəhərlərində 40 yaşından yuxarı şəxslərdə posdilyatasyon testə əsaslanaraq ACXOX müəyyən olunmusdur:
---Hər dövlətdə ACXOX-un yayılması yaş artdıqça artırdı və 60 yaşdan yuxarı yaş qrupunda maksimal olmuşdur.
---ACXOX-un rastgəlmə tezliyi aşağı olan18,4% Mexikoda yuxarı olan 32,1% Montevideoda olmuşdur.
---Bütün Dövlətlərdə ACXOX-un yayıması kişilər arasında qadınlardan çox olmuşdur.
ACXOX-in yayılması
Asia-Sakit okean regionunun 12 Dövlətlərində aparilan tədqiqat göstırmişdir:
30 yaş və yuxarı yaş qrupunda orta ağırlıqda və ağır ACXOX-un orta rast gəlmə tezliyi regionda 6,3% təşkil etmişdir.
ACXOX-in minimal rastgəlmə tezliyi 3,5% Honkong və Singapurda, maksimal isə 6,7% – Vyetnamda olmuşdur.
1990-cu ildə ölüm sayına görə 6-cı yerdə olan ACXOX 2000-ci ildə gözlənildiyinə görə 3-cü yerdə olacag.
Avropa Birliyində ağ ciyərl xəstəliklərin müalicəsinə səhiyəyə ayrılınan büdcənin 6% xərclənir, bu xərclərun 56% isə ACXOX-un müalicəsinə yönəldilir (38,6 milyard avro).
2002-ci ildə ABD ACXOX-un birbaşa müalicəsinə 18,1 milyard dollar, birbaşa olmayan 14,1 milyard dollara çatmışdır.
NAFTALAN - ACXOX-un müalicəsində istifadəsinin ilk nəticələri
«orada dağ yağı ilə dolu böyük quyu var, bu yağ ilə çoxlu dəvə yükləmək olar. Bu yağı yemək üçün yox, insanlarda və heyvanlarda dəri xəstəliklərdə, həmçini başqa xəstəliklərdə krem kimi istifadəolunur».
«orada dağ yağı ilə dolu böyük quyu var, bu yağ ilə çoxlu dəvə yükləmək olar. Bu yağı yemək üçün yox, insanlarda və heyvanlarda dəri xəstəliklərdə, həmçini başqa xəstəliklərdə krem kimi istifadəolunur».
Marko Polo,
«Böyük Tatariya haqqında» traktat, XIII əsr
Naftalan – qatı, xarakter iylə olan gəhvəyi rəngli neftdir.
Naftalan – qatı, xarakter iylə olan gəhvəyi rəngli neftdir.
Onun tərkibində yüngül, benzin fraksiyalari praktiki yoxdur, halbuki obirsi neftlərdə yüngül fraksiyalarin həcmi 50% çatır.
Naftalananın yüksək sıxlığı onun kimyavi tərkibi ilə bağlıdır, əsasən tərkibində olan çoxlu naften karbohidrat-lar ilə (45% qədər), hansı ki müalicəvi efektə malikdir və analogu yoxdur.
Naftalanın təsir edən əsası polisiklik naften karbohidratlardır.
Naften karbohidratların özünə məxsus 4 nüvəli sistemin tərkibində həyati vacib qadın və kişi hormonlar (estroqen və androqenlər), vitamin D, kortikosteroidlər və s.
Naftalanın bu kimyavi xüsusiyyətlərini ACXOX-un müalicəsində bizim tərəfindən istifadə olunmasına çalişmışıq.
Naftalan ilə müalicədən sonra CRZ qanda göstəriciləri 40,7%-dan III qrupda, 88,5% qədər II qrupda azalmişdır.
Naftalan ilə müalicədən sonra рCO2 8,6%-dan I qruda 16,1% qədər III qrupda yenmişdir.
Naftalan ilə müalicədən sonra рO2 4,7%-dan III qrupda 8,8% qədər II qrupda yüksəlmişdir.
Təngənəfəsliyin II qrupda16,1% və III qrupda 14,1% azalması müəyyən olunmuşdur.
Naftalan ilə müalicədən sonra OFV1 elə bir dəyişikliyini biz müəyyən edə biməmişik.
İl boyu kəskinləşmələrin sayina naftalan ilə müalicənin təsirini müəyyən etmək üçün xəstələrin müşahidəsi davam edilir.
Nəticə:
ACXOX xəstələrin kəskinləşmə dövründə naftalanotepapiya çox perspektivli müalicə üsulu kimi qəbul olunur və tədqiqatların davamina ehtiyac duyulur больных ХОБЛ в стадии обострения признается перспективным для продолжения изучения.
