Andijon iqtisodiyot va qurilish instituti

2.Izakosta chizig’i , uning ta’riflanishi.
Izokosta - bu ishlab chiqarish xarajatlarini ifodalovchi chiziq bo’lib, u umumiy qiymati bir xil bo’lgan ikkita ishlab chiqarish omillari sarflarining barcha kombinatsiyalarini ifodalovchi nuqtalarni o’z ichiga oladi, ya’ni umumiy qiymati bir xil bo’lgan mehnat va kapital sarflari kombinatsiyalarni ifodalovchi nuqtalarni o’z ichiga oladi. ⁴
Agar firmaning ishlab chiqarish omillariga sarflanadigan byudjetni C deb belgilasak, ishchi kuchiga sarfini W L va kapitalga sarfini rK desak, izokostani ifodalovchi tenglamani quyidagicha yozish mumkin:

Demak, firmaning ishchi kuchiga sarfi bilan kapitalga sarfi yig’indisi uning umumiy xarajati C ga teng. Izokostani grafikda quyidagicha aniqlaymiz:
(1) munosabatdan K  0 bo’lsa, ya’ni firma mablag’ini faqat ishchi kuchiga sarflasa, u L  W/C miqdorda ishchi kuchi yollashi mumkin. W/C nuqtani gorizontal 24 o’q bo’yicha belgilaymiz. Agar firma mablag’ini faqat kapitalga sarflasa, ya’ni L  0 bo’lsa, K  r /C kapitalni ijaraga olish mumkin. r/C nuqtani vertikal o’q bo’yicha joylashtiramiz.

C/W va r /C nuqtalarni tutashtiruvchi chiziq (1) tenglamani ifodalovchi izokostani beradi. Izokostaning har bir nuqtasiga mos keluvchi resurslar sarfi kombinatsiyasining qiymati umumiy xarajat C ga teng. Masalan, A va B nuqtalar uchun quyidagi tenglikni yozish mumkin:
Agar nuqta 0N1N2 uchburchak ichida yotsa, shu nuqtaga mos resurslar kombinatsiyasini olganda, firma o’z byudjetini to’liq sarflamaydi. Masalan M nuqta uchun (1)-tenglama quyidagicha yoziladi:

(1) tenglama firmaning har bir umumiy xarajati uchun grafikda alohida izokosta bilan ifodalanadi. Agar firmaning umumiy xarajatlari ikki variantda bo’lsa, ya’ni C1 va C2 hamda C1  C2 bo’lsa, ushbu umumiy xarajatlar uchun izokostalar grafikda quyidagicha joylashadi (1.2.2-rasm).
Firma byudjetining o’sishi yoki resurslar narxining pasayishi izokostani o’ngga siljitadi, byudjetning qisqarishi va resurslar narxining oshishi izokostani chapga siljitadi.

(1)-tenglamani quyidagi ko’rinishda yozamiz:
(3)-tenglamadan kelib chiqadiki izokostaning burchak koeffitsienti quyidagiga teng:
Tadbirkorning byudjet imkoniyatlarining ortishi izokostni o'ngga, kamayishi esa chapga siljiydi. Xuddi shu ta'sir o'zgarmagan xarajatlar sharoitida resurslarga bozor narxlarining pasayishi yoki oshishi bilan erishiladi.
Izokost - bir xil umumiy pulga sotib olish mumkin bo'lgan ishlab chiqarish omillarining kombinatsiyasini ko'rsatadigan chiziq. Izokost teng xarajatlar chizig'i sifatida ham tanilgan. Izokostlar parallel chiziqlardir, chunki firma istalgan miqdordagi ishlab chiqarish omillarini doimiy narxlarda sotib olishi mumkin deb taxmin qilinadi. Izokostning qiyaligi ishlab chiqarish omillarining nisbiy narxlarini ifodalaydi. Izokost chizig'idagi har bir nuqta bir xil umumiy xarajatlarga ega. Bu chiziqlar to'g'ri, chunki omil narxlari salbiy nishab va parallel.

Izokvantlar va izokostlarni birlashtirib, firmaning optimal pozitsiyasini aniqlash mumkin. Izokvantning izokostga tegishi (lekin kesib o'tmaydigan) nuqtasi ma'lum hajmdagi mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan omillarning eng arzon kombinatsiyasini ko'rsatadi. Rasmda mahsulot ishlab chiqarishning ma'lum hajmini ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtirish nuqtasini aniqlash usuli ko'rsatilgan. Bu nuqta eng past izokostda joylashgan bo'lib, izokvant unga tegib turadi.