AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ A ZRƏBAYCAN DÖVLƏT PEDAQOJİ UNİVERSİTETİ
Kimya və Biologiya fakültəsinin
Biologiya müəllimliyi ixtisasının
IV kurs 2001B qrup tələbəsi Quliyeva
Şəbnəmin “Ekologiya” fənnindən
SƏRBƏST İŞ
Dos. Məmmədova Kəmalə BAKI-2023
Sərbəst işin mövzuları: Torpağın canlı sakinləri
Torpağın mikrofaunası
Torpağın meqafaunası
Yanğınlar ekoloji amil kimi
Populyasiyanın ayrılma dərəcəsi
Torpağın canlı sakinləri
Torpaq milyonlarla canlının yaşadığı və qarşılıqlı əlaqədə olduğu bir ekosistemdir. Torpağa ilk elmi tərif V.V.Dokuçayev tərəfindən verilmişdir: "Dağ süxurlarının (fərqi yoxdur hansı) su, hava və müxtəlif növ canlı və cansız orqanizmlərin birgə fəaliyyəti nəticəsində təbii yolla dəyişdirilmiş "açıq" və ya xarici qatına torpaq deyilir". Torpağın əsas xassəsi münbitliyidir. Münbitlik torpağın bitkini normal yaşaması və məhsul yetirməsindən ötrü qida elementləri və su, onun kök sistemini hava və istiliklə təmin etmək qabiliyyətidir. Torpaqlar dəniz ekosistemindən başqa bütün heyvan növlərinin həyatında müəyyən rol oynayır. Məsələn, tülkü, dovşan və köstəbək yuvalarını qurarkən, tısbağa, timsah kimi canlılar yumurtalarını torpağa qoyurlar. Bu torpaqda təkcə çoxlu canlılar deyil, bu canlılar da çox yüksək müxtəliflik nümayiş etdirirlər. Bunun səbəbi sağlam torpağın canlılar üçün müxtəlif qida qaynaqları təqdim etməsi, uyğun sığınacaq təmin etməsi, il boyu çox isti və soyuq olmayan bir mühit təmin etməsi və su saxlamaq qabiliyyətinə malik olmasıdır.
Torpağın biomüxtəlifliyini təşkil edən orqanizmlər həyat dövrünün bütün və ya bir hissəsini torpaqda və ya torpaq səthindəki qatda, başqa sözlə, üzvi maddələrlə zəngin təbəqədə keçirirlər. Torpaq orqanizmləri ölçülərinə, qidalanma vərdişlərinə və yaşadıqları torpağın dərinliyinə görə müxtəlif yollarla təsnif edilə bilər. Ölçülərinə görə onlar təsnif edildikdə 3 qrupa bölünürlər:
