Baǵdarì 4-kurs 3003-19/1 tt(qq) topar studenti Bekmurzaeva Nuraynanin’ Optikaliq baylanis tiykarlari pa’ninen

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI
MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ TASHKENT INFORMACIYA TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NÒKIS FILIALÍ
<> fakulteti
<> BAǴDARÌ
4-kurs 3003-19/1 TT(qq) topar studenti
Bekmurzaeva Nuraynanin’
Optikaliq baylanis tiykarlari pa’ninen

ÒZBETINSHE JUMIS
Tayarlag’an ________________________________ Bekmurzaeva N
Qabillag’an ________________________________ Babajanova T


No’kis-2023

Tema. Tolqın uzınlıǵı boyınsha ajıratılǵan talshıqlı optikalıq uzatıw sistemalarında siziqli emes effektler
Joba :
Kirisiw

1. 
   Tolqın uzınlıǵı boyınsha ajıratıw texnologiyası.
   
2. 
   Siziqli emes optika
   
3. 
   WDM texnologiyasınıń abzallıǵı :
   
4. 
   WDM texnologiyası kemshilikleri
   

Juwmaqlaw
Paydalanilg’an a’debiyatlar


Kirisiw
Talshıqlı optikalıq tarmaqlar, SDH/SONET iyerarxiyasini qollaǵan halda uzatıw tezliklerin asırıw boyınsha rawajlandi. Nátiyjede kem kanallı uzatıw tezliklerinen, tezligi 155 Mbit/s bolǵan sinxron cifrlı iyerarxiyaning STM-1 sistemasına, odan keyin tezligi 622 Mbit/s bolǵan STM-4 sistemasına hám tezligi 2, 5 Gbit/s bolǵan STM-16 sistemasına ótiw ámelge asdı. Jedellik menen rawajlanıw zárúriyatı Internet trafiklariga yaǵnıy onıń xızmet túrlerine bolǵan qızıǵıwshılıq menen baylanıslı. Internet tarmaqlarına ulanuvchi kanallar kóleminiń asıwı óz gezeginde paydalanıwshılarǵa multimediyalardan paydalanıw imkaniyatın beredi. Bul bolsa tarmaqqa ulanuvchi operatorlardı sanın asırıwǵa májbúr etedi hám nátiyjede kanallar sanı sıyaqlı olardıń uzatıw tezlikleri de asadı. Bunday tezliklerden paydalanıw ushın STM-64, STM-256 texnologiyaları jaratıldı. Lekin maǵlıwmatlardı uzatıw kóleminiń jáne de asıwı hám ámeldegi bolǵan optikalıq talshıqlar arqalı ótkezgishlik qábiletiniń tez tolıwı taǵı mashqalalardi júzege keltirdi.
Bunday mashqalalardi sheshiw ushın bolsa 3 varianttan paydalanıwǵa tuwrı keledi:
- jańa optikalıq kabellarni jatqızıw ;
-joqarı islep shıǵaruvchanli vaqtli multipleksorlashga iye bolǵan apparaturalardan paydalanıw ;
- WDM texnologiyalarınan paydalanıw.
Birinshi variantda tarmaqtaǵı ámeldegi bolǵan optikalıq kabellarni ornına jańasın yotkizish ekonomikalıq sarp etiw ǵárejetlerdi asıradı.
Jatqızılǵan kabellar boyınsha tolaning optikalıq ótkezgishlik qábiletin eki usıl arqalı asırıw múmkin: kanaldıń uzatıw tezligin, ádewir tez vaqtli zichlashtirishni qóllaw esabına, yamasa WDM-texnologiyaların qollap, bir optikalıq talshıq boylap signallardı uzatıwdı ámelge asırıwshı tolqınlı kanallardıń sanın asırıw esabına.

Birinshi varianttı qóllaw, sinxron cifrlı iyerarxiya (SONET/SDH) sistemaları qollanılatuǵın uzaq aralıqlı baylanıs tarmaqlarında, bir qansha qıyınshılıqlar menen baylanıslı, yaǵnıy uzatıw tezligi 40 Gbit/s den joqarı bolǵan aqırǵı apparaturalarni asıǵıslıq menen qımbatlasıwına alıp keledi. Házirgi waqıtta ámelde informaciyalardı uzatıw tezligi 10 Gbit/s tezlikke iye bolǵan TDM kanalları qollanılıp atır. 40 Gbit/s tezlikli TDM kanalların qóllawdı támiyinleytuǵın apparaturalar jaratıldı. Bunnan tısqarı kóplegen jaǵdaylarda jatqızılǵan optikalıq talshıqlar 10 Gbit/s den joqarı bolǵan tezlikte informaciyalardı uzatıw imkaniyatın bermeydi, sebebi onı jatqızıwda talshıqlı optikalıq kabel quramında, informaciyalardı bunday uzatıw tezliginde tolada júzege keletuǵın bir qatar tásirinler názerde taza.

Birinshiden tolada, jaqtılıq impulslarini keńeyiwine alıp keliwshi dispersiyaning bar ekenligi informaciyanı uzatıw tezligin shegaralanıwına alıp keledi. Bir modali optikalıq talshıqlarda tolıq haldaǵı dispersiya, xromatik hám qutblangan-tawıq hám bódeneden basqa quslardıń mákiyeni dispersiya (QMD) lardan ibarat. Xromatik dispersiya ma`nisin, teris belgili dispersiyaga iye bolǵan bir bólek tolani liniyaga jalǵaw jolı menen kemeytiw múmkin. QMD ma`nisi, texnologiyalardıń rawajlanıwlashmaganlishi sebepli júzege keliwshi, tosınarlı xarakterge iye bolǵan, dumaloq forma daǵı jaqtılıqnı ótkeriwshi tolani kese kesiminiń iyiwi menen baylanıslı. Sol sebepli de turaqlı túrde dispersiyani kompensatsiyalaw múmkinshiligi bolmaydı.
Ekinshiden, uzatıw tezliginiń asıwı menen foto qabıl etiwshi apparatlarınıń seziwsheńligi hám jaqtılıq signallarınıń eltuvchisini informaciyalı signallar menen modulyatsiyalanıw tereńligi pasayadi, nátiyjede signaldıń shawqımǵa bolǵan qatnası da azayadı. Bunday tásirinlerdi kompensatsiyalaw ushın qosımsha túrde optikalıq signal kúsheytgishleri hám regeneratorlari ornatıladı. Bulardıń barlıǵı optikalıq apparaturalarning quramalılasıwına jáne onıń bahasın asıwına alıp keledi.