Bank va kasbiy faoliyat asoslari” fanidan O‘quv-uslubiy majmua

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

“BANK ISHI” FAKULTETI

“BANK VA KASBIY FAOLIYAT ASOSLARI” fanidan


O‘QUV-USLUBIY
MAJMUA

ABDULLAYEV UTKIR AZIMOVICH

TOSHKENT – 2019
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI


TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
“ BANK ISHI” FAKULTETI

“BANK ISHI” KAFEDRASI

“BANK VA KASBIY FAOLIYAT ASOSLARI”

Bilim sohasi:	200 000	–	Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq
Ta’lim sohasi:	230 000	–	Iqtisod
Mutaxassislik:	5230700	–	Bank ishi

TOSHKENT – 2019

“ Bank va kasbiy faoliyat asoslari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan 2019 yil “____” _________dagi “___”-sonli buyrug‘ bilan tasdiqlangan fan dasturi asosida ishlab chiqilgan.

Tuzuvchi:
Abdullayev U.A.	“Bank ishi” kafedrasi dotsenti., i.f.n.
Taqrizchilar:
Nasriddinov F.N.	TDIU, “Bank ishi” kafedrasi mudiri, i.f.n., dots. (turdosh OTM)
Xalmuratov N.E.	O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki O’quv markazining direktori. (kadrlar byurtmachisi)
Boboqulov T.I.	TMI, “Bank ishi” kafedrasi i.f.d., professor

Fanning o‘quv uslubiy majmuasi kafedraning 2019 yil “___” _____ dagi “___”-sonli yig‘ilishi muhokamasidan o‘tkazilgan va fakultet Kengashida ko‘rib chiqish uchun tavsiya qilingan.

“Bank ishi” kafedrasi mudiri: A.Omonov

Fanning o‘quv uslubiy majmuasi “Bank ishi” fakulteti Kengashi muhokamasidan o‘tkazilgan va institut Kengashida ko‘rib chiqish uchun tavsiya qilingan.

“Bank ishi”

fakulteti dekani: R.Saidov

Fanning o‘quv uslubiy majmuasi institut o‘quv-uslubiy Kengashining 2019 yil “___” _________dagi “____”-sonli yig‘ilishida ko‘rib chiqilgan va tasdiqlash uchun tavsiya qilingan.

Kengash raisi: I. Qo‘ziyev
O‘quv-uslubiy bo‘lim boshlig‘i: T.Baymuratov

Fanning O‘quv uslubiy majmua muhokama etilgan va qo‘llashga tavsiya etilgan institut Kengashi bayoni (“____”-soni 2019 yil “___” ________) keltiriladi.

MUNDARIJA

		Kirish……………………………………………………………			6
1		MA’RUZALAR MATNI..................................................................			8
1-mavzu			“Bank va kasbiy faoliyat asoslari” fanining maqsadi, vazifalari va predmeti		8
	2-mavzu			“Bank ishi” yo’nalishida mutaxassislikka qo’yilgan talablar va fanlar mazmuni		16
	3-mavzu			Bank xodimining kasb odob-axloqi kodeksi va uning mazmun mohiyati		24
4-mavzu			Tijorat banklarining tarkibiy tuzilishi, vazifalari va bank hujjatlarining turlari		29
5-mavzu			Banklarining mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishdagi o’rni		37
6-mavzu			Markaziy banklarning vujudga kelish sabablari va rivojlanish shart-sharoitlari		45
7-mavzu			Jahon bank amaliyotida sodir bo’layotgan o’zgarishlar		54
8-mavzu			Kurs ishi va bitiruv malakaviy ishiga qo’yiladigan talablar va uni yozish tartibi		64
9-mavzu			Banklarda malakaviy amaliyot o’tish va hisobot tayyorlash		70
2		AMALIY MASHG‘ULOTLAR.......................................................			173
1-mavzu			“Bank va kasbiy faoliyat asoslari” fanining maqsadi, vazifalari va predmeti		189
2-mavzu			“Bank ishi” yo’nalishida mutaxassislikka qo’yilgan talablar va fanlar mazmuni		190
3-mavzu			Bank xodimining kasb odob-axloqi kodeksi va uning mazmun mohiyati		194
4-mavzu			Tijorat banklarining tarkibiy tuzilishi, vazifalari va bank hujjatlarining turlari		196
5-mavzu			Banklarining mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishdagi o’rni		197
6-mavzu			Markaziy banklarning vujudga kelish sabablari va rivojlanish shart-sharoitlari		199
7-mavzu			Jahon bank amaliyotida sodir bo’layotgan o’zgarishlar		201
8-mavzu			Kurs ishi va bitiruv malakaviy ishiga qo’yiladigan talablar va uni yozish tartibi		202
9-mavzu			Banklarda malakaviy amaliyot o’tish va hisobot tayyorlash		204
3			MUSTAQIL TA’LIM BO’YICHA MATERIALLAR…..		205
4			O’QUV PORTFOLIOSI…………………………………..		216
5			GLOSSARIY.......................................................................		222
6			O‘QUV DASTURI................................................................		227
7			ISHCHI DASTUR ...............................................................		241
8			TARQATMA MATERIALLAR........................................		260
9			TESTLAR............................................................................		270
10			TALABALAR BILIMINI BAHOLASH MEZONLARI..		278
11			TEXNOLOGIK XARITA...................................................		282
12			KALENDAR ISH REJA .....................................................		283

KIRISH


O‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta’limdagi o‘rni.

“Bank va kasbiy faoliyat asoslari” fani bakalavriatning “Bank ishi” yo’nalishida ta’lim oladigan talabalar uchun ixtisoslikka kirish fani hisoblanadi. Shu sababli, ushbu fanda “Bank ishi” yo’nalishi talabalariga O’zbekiston Respublikasi bank tizimi va unda amalga oshirilayotgan islohotlar hamda sohaga oid ishlab chiqilayotgan istiqbolli rivojlanish yo’nalishlari shuningdek, jahon bank tizimida sodir bo’layotgan jarayonlar xususida dastlabki nazariy va amaliy bilimlarni berish muhim ahamiyat kasb etadi.

Shu jihatdan olganda, “Bank va kasbiy faoliyat asoslari” fanini o’qitish sifatini oshirish bank tizimi uchun malakali kadrlarni etkazib berishda muhim o’rin tutadi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-sonli farmoni bilan tasdiqlangan “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi”da oliy ta’limda o’qitish sifatini tubdan yaxshilash, bank tizimini isloh qilish va rivojlantirish vazifalari qo’yildi¹.
Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga Murojaatnomasida Oliy ta’lim tizimini yanada takomillashtirish borasida ko’plab ishlar amalga oshirilayotganligini, jumladan, 2017-2021 yillarda oliy ta’lim tizimini kompleks rivojlantirish dasturi qabul qilinganini alohida ta’kidladi². 
O’zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining dastlabki yillaridanoq mamlakat bank tizimini shakllantirish va rivojlantirishga alohida etibor qaratildi. Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan islohotlar natijasida respublikamizda zamonaviy, ikki pog’onali bank tizimi shakllandi, uning to’lovga qobilligi va likvidliligi ta’minlandi. Shu bilan birga, O’zbekiston bank tizimining barqarorligini yanada oshirish siyosati bugungi kunda ham izchillik bilan davom ettirilmoqda.
Shunday ekan, moliya-bank sohasida faoliyat yurituvchi mutaxassislarni tayyorlash uchun mazkur fanning o’qitilishi muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, boshlang’ich bilimning mustahkam bo’lishi – kelajakda erishish mumkin bo’lgan muvaffaqiyalar garovidir. Shu bois “Bank ishi” yo’nalishi bo’yicha ta’lim olishni boshlagan talabalarga “Kasbiy faoliyat asoslari” o’quv kursini chuqur o’rgatish dolzarb sanaladi.
Fanni o’qitishdan maqsad – bank ishi mutaxassisligi bo’yicha o’qishga qabul qilingan talabalarni O’zbekiston Respublikasi bank tizimi, uning tuzilishi, faoliyat yuritishi, shuningdek, tijorat banklarining faoliyati, operatsiyalari hamda mamlakatimiz iqtisodiyotida tutgan o’rni haqida dastlabki ko’nikma va tasavvur shakllantirishga qaratilgan. Fanning vazifalari - talabalar uchun mutaxassislik fanlari mazmuni to’g’risida ma’lumot berish hamda ushbu fanlarning maqsadi, vazifalari, predmeti, boshqa iqtisodiy fanlar bilan aloqadorligi, ahamiyati, o’qitish uslublari va baholash mezonlari haqida bilim berish hisoblanadi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga Murojaatnomasida Oliy ta’lim tizimini yanada takomillashtirish borasida ham ko’plab ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, 2017-2021 yillarda oliy ta’lim tizimini kompleks rivojlantirish dasturi qabul qilingani haqida gapirib o’tdi³. 
O’zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining dastlabki yillaridanoq mamlakat bank tizimini shakllantirish va rivojlantirishga alohida e’tibor qaratildi. Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan islohotlar natijasida respublikamizda zamonaviy, ikki pog’onali bank tizimi shakllandi, uning to’lovga qobilligi va likvidliligi ta’minlandi. Shu bilan birga, O’zbekiston bank tizimining barqarorligini yanada oshirish siyosati bugungi kunda ham izchillik bilan davom ettirilmoqda.
Ta’lim tizimidagi innovatsiya va kreativ yondashuvlar asosida Muhammad Xorazmiy va Mirzo Ulug’bek nomlari bilan ataladigan, aniq fanlar chuqur o’qitiladigan maxsus maktablar tashkil etildi⁴. Muhtaram Prezidentimizning yuqorida keltirilgan fikrlari negizida uzoqni ko’ra oladigan har tomonlama etuk, salohiyatli mutaxassis va kadrlarni tayyorlash bugungi kunning dolzarb vazifasidir. Shunday ekan, moliya-bank sohasida faoliyat yurituvchi mutaxassislarni tayyorlash uchun mazkur fanning o’qitilishi muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, boshlang’ich bilimning mustahkam bo’lishi – kelajakda erishish mumkin bo’lgan muvaffaqiyatar garovidir. Shu bois “Bank ishi” yo’nalishi bo’yicha ta’lim olishni boshlagan talabalarga“Bank va Bank va kasbiy faoliyat asoslari” o’quv kursini chuqur o’rgatish dolzarb sanaladi.