BİR: kuantum fiZİĞİ Bilimin Evriminin Özeti
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 BİR: KUANTUM FİZİĞİ Bilimin Evriminin Özeti Hep nereden geldik diye sorarız. Tarihte bu sorulara felsefe-‐bilim cevap bulmaya çalıştılar. Aristo ve Eflatun sorulara akılcı bir şekilde yaklaştılar. Kimi Hipotezler ortaya attılar ve kimi gerçekçi çözümlere ulaştılar. Öyle ki bu bulgulardan kimisi çevremizdeki dünyada algılayıp görebildiğimiz şeylerdi. Eflatun matematik önermelerin maddi nesneleri gerçek nesneler olarak tanımlamadığını ama kimi ideal nesneleri tanımladığını söyledi. Bu ideal nesnelerin maddi dünyadan ayrı bir ideal dünyayı temsil ettiğini anlattı. Bu gün bu dünyaya “Matematik Formların Eflatun Dünyası” diyebiliriz. Böylece Matematik gerçeğin temeli olarak betimlenmiş oldu. Gerçeği araştırmanın en eski yöntemi gözlem idi. Kişi aleve baktı ve ateşin sıcak olduğunu keşfetti. Bir taşı attı ve her zaman geri düştüğünü keşfetti. Güneşe bakınca onun dünyanın etrafında döndüğünü sandı. Galile teleskopu icat etmedi ama onu kullanarak gökleri gözledi. Bu gözlemi sonucunda onu kilise tarafından mahkûm edilmeye varan bir sonuca ulaştı: Dünya değil güneş merkezde idi. Yani Heliosantrik bir evren... Engizisyon mahkemesinin baskıları altında sözünden döndü ama hala “hareket ediyor işte” diyordu. 2 Eflatunu izleyen Galile, gerçeğin Matematik ideallere bağlı olduğu fikrini daha da geliştirdi. “Felsefe büyük bir kitapta yazılıdır ama evren matematik lisanında yazılmıştır onun sembolleri kareler, dikdörtgenler, üçgenler, daireler küreler, küplerdir” diyordu. Doğu’nun Astronomi ve Matematik bilginleri, doğanın Tanrı tarafından yaratılmış olan mükemmel düzenini matematikle açıklamak için uğraşırlarken buluşlar yapmışlardır: Yunan'da MÖ 600 yılında Miletli Tales Mısır'ın kadîm merkezlerinde aldığı eğitimden yararlanarak kozmoloji çalışmaları yapmış, bunu takip eden iki asır boyunca Sokrat öncesi düşünürler fizik dünyanın tabiatı üzerinde kafa yormuşlardır. Fisagor evrenin tüm sırlarını sakladığına inandığı sayılar teorisi ile evrende matematik bir ahenk arayan düşünürlerin ilham kaynağı olmuştur. Sokrat'ın MÖ 400 lü yıllarda insan faktörüne öncelik vererek gerçeği aramada diyalektiğin yolunu açan yaklaşımı ise ondan önce gelen materyalist filozoflara bir karşı çıkış gibi algılanabilir. Eflatun Timeus adlı eserinde diyalektik yöntem ve rakamlar teorisinden aldığı esinle kozmolojisini ortaya koyduğu şekiller doktrinini ileri sürmüş ve algılanan aldatıcı dünyanın 3 ötesindeki bir "ide"ler âlemini düşündürmüştür. Bu şekilleri çözümlemenin yolunun matematik olduğunun kabul edilmesi ile matematiğe ilgi artmıştır. Eflatun'un Knidos Eudoxus akademisindeki öğrencilerinin en ileri geleni olan Aristo ise bu fikrin tam karşısında yer alarak dedüksiyon yöntemini ortaya atmış ve daha usa vuran, rakamlara uzak ve niteleyici bir yön izlemiştir. MÖ 400 yıllarında İskenderiye okulunun izinde yürüyen Öklid'in ve Apollonius'un geliştirdiği Geometri kurallarına dayanarak Aristarchus, Kopernik ve Ptoleme'nin buluşları ile noktalanan astronomi sentezinin sözünü etmek gerekir. Bu dönemde Roma'da, Pliny'nin doğa tarihi ile Bergamalı Galen'in tıp ilmini 17. yüzyıla kadar etkileyen anatomi ve fizyoloji çalışmaları kayda değer. Roma İmparatorluğu, felsefi akımların çeşitli yöre ve ırkların halkları tarafından benimsendiği İmparatorlukça sezildiği için bir sentez yapılması gereğine inanıyordu. İmparatorluğun kendi çıkarları için kabul ettiği ve şekillendirmeye uğraştığı Katolik Kilisesi bu karara uymak durumunda idi. MS.5 yüzyılda St. Augustine bu sentezi yaparak duruma kısmî bir hal çaresi bulmuş ise de Avrupa'daki Germen istilaları ile beliren kargaşa bu alandaki çözümleri en az yedi yüz yıl daha ertelemiştir. İnançta Taoismin daha mistik olan 4 yaklaşımına karşı bilimi kaynak alan Konfüçyüs düşünü, teknolojik bazı gelişmelerin öncüsü olmuştur. Avrupa'daki gelişmeye en büyük katkı İslam Dünyasından olmuştur. 8. yüzyıl ile beraber Abbasi halifelerinin himayesinde gelişen ilim, Optik alanında el-‐Kındî ve İbn-‐el-‐ Haytam, Astronomi alanında al-‐Battani, Matematikte Tabit-‐bin-‐ Hurra, Abu'l Vefa, Tıpta el-‐Razi ve İbn-‐i-‐Sina'yi yetiştirmiştir. İranlı al-‐Kuarizmi, Hint bilginlerinin daha önce geliştirdiği ve İslam İlmi'nde yer tutan Arap rakamlarını nakletmiş ve Astronomi tablolarını geliştirmiştir. Cebir, Cabir bin Hayyan'ın ortaya koyduğu ayrı bir eserdir. İslam bilim dünyasında çoğunluğu kaynağını Gazne okulundan alan bu gelişmenin bir temel nedeni İslam öğretisinde Kur’anda işaret edilen doğa sırlarını çözmenin özendirilmesidir. Bu devirlerde İslamiyet inanç ile mantığı uzlaştıracak bir felsefe arayışı göstermiştir. Ancak 10. yüzyılda al-‐Razi ve İbn-‐i-‐Rüşt’ün eserlerinde sezilebilecek şekilde beliren bu rasyonalist cereyan, İslam’ın Batı karşısında 12. yüzyıldan itibaren güç kaybetmesi ile birleşerek İslam bilim ve felsefe hareketinin gerilemesine yol açmıştır. En son Osmanlı filozofu, Fatih devrinde yaşayan Ali Kuşçu olarak bilinir. Diğer yandan Avrupa'da Doğu'dan Haçlı Seferleri ile ithal edilen birikimin etkisi ile felsefi cereyanlar hızlanmıştır. 1150 5 yılında Nikolas Oresme, sonradan Nicolas de Cusa tarafından geliştirilen sonsuz evren kavramı ile bu kavram içinde dünyanın yerini incelemiştir. İlk çağlarda Eflatun, görülen maddelerin gerçek olduklarını savunmuştur. Ortaçağın ilk dönemlerinde daha çok kavram realizmi hâkim idi. Skolâstiğin en parlak dönemi olan XII. yüzyılda Aristoculuk hâkim olmuştur. 13 yüzyılda Thomas Aquinas Aristo felsefesi ile Hıristiyanlığın sentezini ortaya koymuştur. 13 ve 14 yüzyıllarda İngiltere’de Grosseteste ve Bacon renk, ışık, görme, Oxford’un Merton kolejindeki âlimler ise cebirsel mantık ve ivmeli hareket prensiplerini, Paris’te Buridan hız meselelerini çalışmıştır. Skolâstiğin son dönemi olan XIV. yüzyılda “nominalizm”in etkisi artmıştır. Nominalizm; “Maddenin Özü yani gerçek madde ile “Görünümler” arasında fark vardır” der. Madde olarak tanımlanan nesnelerin aslında insan zihninin yarattığı görünümler olduğunu söyler. Nominalizm kavramlar ve gerçekler arasına kategorik bir ayrım koymuş, bilgi ile inanç, akıl ile iman arasına da ayrım getirmiştir. Bu nedenle hem felsefi hem de siyasal alanda etkili olmuştur. Bu düşün, ayni zamanda Skolâstik zihniyetin çöküşünün göstergesidir. Soyut inanıştan deneysel bilime doğru geçişte nominalizmin felsefi müdahaleleri etkili olmuştur. Nominalizm ve onun en ünlü savunucusu Ockhamlı William bu anlamda Martin Luther'i ve Protestanlığın 6 oluşumunu hızlandırmışlardır. Nominalizm; Sekülarizasyon ve Rönesansın doğuşunda doğrudan etkendir. Bu akım, dağdan vadiye doğru akan bir nehir gibi çağcıllığın gözünde Tanrı, İnsan ve Realite kavramlarını betimlemiş ve berraklaştırmıştır. Nominalizmin savunucusu Ockhamlı William’ın ampirik bilgiye odaklanması, Luter ve Kalven’in vicdanlarını dinleyerek imanın kaynağını aramalarına neden olmuştur. Bu aşamadan hemen sonra aydınlığın düşünürleri kişinin içinde saklı imanı bir yana bırakarak gerçeği bulmak yolunda yeni yöntemlerle bilgi ve delil aramaya girişmişlerdir. Onlar bu kez nominalizm öncesinin mutlak ancak bilinemez Tanrısını aramaktansa hemen yakın çevrelerindeki somut dünyayı incelemeğe başladılar. Bu bağlamda Kavramların gerçek varlıklar olduğunu savunan Kingsun Luna adlı bir Çin feylesofuna karşı kavramların nesnelerin yansısı olduklarını ve başkaca hiçbir gerçek taşımayıp birer isimden ibaret bulunduklarını ileri süren Hsün Tzu, aynı düşüncenin Çin kıtasında da tartışıldığını ortaya koyar. Yine Çin’de ”Evren benim düşüncemdir” diyen Vang Yang-‐ming de bu tartışmaya katılmış sayılabilir. İran’da ünlü mütefekkir Suhraverdi’den kaynaklanan ”İşrakiyyun” felsefesi ile Swedenborg’un aynı doğrultudaki düşününü göz ardı etmemek gerekir. Ünlü Fransız bilim adamı şarkiyatçı Henry Corben’in “Swedenborg ve Ezoterik İslam” 7 (Swedenborg and Esoteric İslam) adlı kitabında açıkladığı “Mundus İmaginalis” aynı düşünü sergiler. ”Yalan Dünya” deyişi büyük ölçüde bu felsefenin halka yansımasıdır. Kopernik (1473–1543) “de Revolutionibus Orbium Coelestium” adlı eseri ile sabit güneş ve etrafında dönen gezegenler sistemini ortaya atarak Batlamyus’un (Ptoleme) görüşlerini altüst etmiş, ayrıca kozmolojiye cebirsel mantığın da girmesini sağlamakla Aristo mantığını geride bırakmıştır. Bununla beraber Kopernik, Aristo'nun evreni bir küre gibi gören düşüncesini muhafaza etmiş, bu düşüncenin değişerek modern anlamda fikirlerin ortaya çıkması ancak Brahe ve Kepler sayesinde olmuştur. İnançlı bir insan olan Kepler, astronomi ilmini geliştirirken Tanrı'nın ilahi evrensel düzenini keşfetmeyi de amaçlıyordu. Belki de gök cisimlerini dengede tutan çekim gücünün temel matematiksel bulgularını geliştirerek belli ölçüde tatmin olmuştur. Galile'nin Kepler'i takip eden buluşları ise gelişen teknoloji'nin ürünü olarak Hollanda’da geliştirilen bir yeni teleskop sayesinde olmuştur. Galile'nin gözleme dayanıp matematiği de bir araç olarak kullanarak geliştirdiği bilimsel yaklaşım, bilimin gelişmesine en büyük katkıyı sağlamıştır. Maalesef Kilise bu büyük bilim adamına işkence ile buluşlarını inkâr ettirmiştir. Newton 1687 de yayınladığı “Philosophie Naturalis Principia Mathematica” (Doğal Felsefenin Matematik 8 Prensipleri) isimli eseri ile ölümsüzleşmiştir. Bu sırada biyoloji ve hayat bilimleri de büyük gelişmeler göstermiştir. 1543 de Andreas Vasalius'un "İnsan Vücudunun Dokusu" adlı eserini William Harvey 1848 de genişletmiş ve "Kalp ve Kan Hareketleri" adlı eseri vücuda getirmiştir. Optik ilmindeki ilerleme sonucunda Mikroskopta meydana gelen teknolojik gelişmeler, 1661 de kılcal damarların İtalyan Malpiighi tarafından keşfine, ardından Hooke, Grew, Leeuwnhook ve Swammerdam tarafından kan, böcekler, embriyoloji ve bitki yapısı incelemelerinin oluşmasına yol açmıştır. Bütün bunlara rağmen modern biyolojinin, bilginin birikmesi ile ortaya çıkışı 19 yüzyılı bulmuştur. Bu zamanda matbaanın ortaya çıkması, basılan eserlerin ve dolayısı ile bilginin yayılmasına yol açmıştır. Buhar makinesinin icadı ve kullanımı ile meydana gelen sermaye birikimi ise burjuvazi sınıfını güçlendirmiştir. Bu sermaye birikiminin sonucu olarak eskiden yalnız saraylara has olan “Bilim Korumacılığı” daha çok bilimin yarattığı teknolojinin nimetlerinden yararlanan sermaye sınıfının işlevi olmuştur. Bu devinim “bilim devrimi” adını da alır. Özellikle 17 asırda bilimin bir anlamda kurumsallaştığını ve Üniversitelerin, Araştırma Enstitülerinin ortaya çıktığını görüyoruz. İnsanoğlu bu yolla bilimi teknoloji üretecek şekilde sistemleştirmiştir. 9 Doğayı yalın matematiksel açıklamalara dayandırma tarzı, 18 yüzyılda İngiltere’de “Methodism” ve Almanya'da “Piatism” cereyanı ile karmışmış ve “Natürfilozofi” denen akım gelişerek evrim teorisinin ortaya atılmasına yol aşmıştır. Jeoloji ilminin gelişmesi ve fosillerin bulunması ile toprak tabakalarının yaşları daha iyi tayin edilebildi. Kant, Wright ve Laplace'ın kozmoloji teorileri nedeni ile insanlar 12 yüzyılın ikinci yarısında Dünya'nın, İncil’in “yaratılış” (Genesis) kısmına dayanılarak hesaplanan 6000 yıllık yaşından daha yaşlı olması gerektiğini anlamışlardır. Darvin, birçok ilmî disiplindeki bulguyu bir araya getirdi ve aynı zamanda Malthuz'un “en güçlünün yaşayabilmesi” prensibinden de esinlenerek evrim teorisini ortaya attı. 19. yüzyılda gelişmeler daha da hızlandı ve Young, Fresnel ışıkta “dalgalı yayılım” teorisini ortaya attılar. Bunu Helmholtz tarafından belirlenen “enerjinin” sakınımı ve Klasius'un ikincisi Entropi olarak bilinen termodinamiğin iki yasası takip etti. Faraday ve Maxwell Elektromenyetisma, Roentgen röntgen ışınlarını ve Thompson elektron'u keşfetti. Bütün bu gelişmeler Fizik biliminin gelişmesini sağladı. Biyoloji ve Kimya alanında ise kromozomların ve spermanın keşfi, Avogadro'nun atomlar ve moleküllerin arasındaki matematiksel ilişkiyi göstermesi, Mendeleyev'in Periyodik Tablo'yu bulması en 10 anlamlı gelişmelerdir. Yine 19.yüzyıl sonu ile 20.yüzyıl başları arasında Einstein Rölativite, Max Planck kuantum teorilerini ortaya attılar. 20.yüzyılda ise DNA molekülünün bulunması insan yaratılışının temellerine inen bir gelişmedir. Bütün bu gelişmeler, insanın kendi ihtiyaçlarını gidermeye yönelik olan üretim araçlarının burjuvazinin eline geçerek sermaye sınıfını doğurması ile beraber ilimde bir Profesyonelleşmeyi de gündeme getirmiştir. Bu bağlamda pek çok araştırma enstitüsü, belirli ürünleri veya teknolojileri üretebilmek işin bizzat sermaye tarafından kurulmuş ve desteklenmişlerdir. Elektrik üretiminden ulaşım ve haberleşmeye, uzay teknolojisine kadar her alanda işin bu yönü çok önemli bir rol oynamaktadır. Ancak yukarıda sayılan temel bilimlerde nice birikim olmasa idi teknolojinin gelişmesinin mümkün olamayacağı da görülmektedir. Görülüyor ki insanoğlunun iki dürtüsü olmuş: Birincisi yaşayabilmek işin ihtiyaçlarını sağlamak. Bunu teknolojiyi geliştirerek sağlamış. Ancak teknolojinin gelişmesi için araştırma gerek olduğundan bilim doğmuş. İkincisi ise insanoğlu ego'sunun korku ve dürtüleri ile “Bilinmezin cevabını felsefi alanda aramış. Giz'ler alanında yaratılan Mitos, sistematikleşerek Din kuramlarını ortaya koymuş. Bu arada da Dinlerin telkin ettiği “kâinatın sırları sembollerde var ara bul” kuralı da İnsanı 11 araştırmaya yöneltmiş. Araştırmaları onu Evrenin bir düzeninin olduğu noktasına doğru sevk etmeye başlayınca matematiğe dayalı kozmolojik incelemelere başlamış ve ilmin gelişmesi dürtülenmiş. Bu aşamada inanmakla beraber insan aklını temel alan felsefeyi geliştiren insan, bilimi keşfetmiş ve geliştirmiş. Bu süreçte Din, Felsefe ile her zaman barışık olmamış fakat kaos içindeki bu gelişme de Bilimin ilerlemesini engellememiş. Bu yönde örnekler çoktur. Alınan yol da az değildir. Örneğin Fizik ilmine dayanan optik teknolojisi doğmuş, bu da insanoğluna iki araç hediye etmiş: Mikroskop ve teleskop. İnsanoğlu bu araçları kullanarak sonsuz küçük ve sonsuz büyük'te düğümlenen evrenin sırlarını araştırmaya koyulmuş. “Sonsuz küçük'te biyoteknoloji ve genetik mühendisliğinin gelişmesi ile DNA ve RNA molekülleri denilen ve insan uzvunun ana basamaklarını teşkil eden yapılara girilmesine hatta bu yapı taşlarının değiştirilerek yeni nesiller yaratılmasına, belirli kalıtımsal hastalıkların tedavisine gidecek yolları optik mikroskopların oğulları olan ve elektroniğin gelişmesi ile icat edilen elektron mikroskoplar aşıyor. Bu sayededir ki her türlü canlı varlığın yapı taşlarının yalnızca yedi adet amino asidin değişik bileşimleri ile meydana geldiği bulunabilmiştir. Genesis’in mutlak hükümleri bu konuda ne diyebiliyor? 12 “Sonsuz Büyük”te ise “Süper Nova” denilen dev yıldızların, milyarlarca erg'lik enerjiyi yutan “Kara Delik”lerin ve muazzam enerji neşreden “Quasar”ların, genişlemekte olan bir evrenin varlığının, hatta iç içe geçmiş evrenler kümelerinin mevcudiyetinin varlığını Matematik ile hissediyor ve kokusunu atmosferin üstündeki Hubble teleskopu ile alıyoruz. İletişim alanındaki baş döndürücü gelişme, bilgisayar aracılığı ile dünya çapında haberleşebilme, Bilgi'nin anında iletilmesiyle yeni buluşları hızlandırıyor. “Bölünemez” anlamına gelen Atom'un parçalanması ile nükleer enerjiye kavuşan insanoğlu, bu enerjiyi, elektrik üretiminde, uzay yolculuklarında, tıpta kullanıyor; dahası bu enerjiyi kullanan araçlar vasıtası ile araştırmalarını geliştiriyor. Bu arada İnsan'ın en ilkel ihtiyaçları ve istemleri de gitgide gelişiyor, bir zaman lüks denen araçlar kısa sürede gerekli nesneler olmaya başlıyorlar. Araştırma da buna ayak uyduruyor. Tek başına çalışan âlim tipinin yerini ayrı disiplinlerin birbirini tamamlayan uzmanlarının oluşturdukları takımlar alıyor. Bunlar organize oluyorlar ve Bilimi Teknolojinin emrine sunuyorlar. Maddi destek ise araştırmanın yarayacağı kuruluştan geliyor. Eğitim bu hızlı gelişmeye ayak uydurmak zorunda kalıyor. Bu gün Batı okullarında bilgiyi öğretmek yerine 13 ana başlıkları verip ayrıntıları hangi bilgi bankasından nasıl alabileceğini öğreten yöntemler ağırlık kazanıyor. Bütün bu gelişmeler bir yana, saptamayı tam yapabilmek işin önemli bir noktayı vurgulamak gerekir: Bilim, zaman içinde kendi Dogma'larını yaratmış, bu Dogma'lar zaman içinde yıkılmışlar ve yerlerine daha ileri bilimsel görüşler gelmiştir. Bu sıçramalar sırasında her yeni yaklaşım, önce metafizik kavramlar gibi algılanabilecek “mitos”lar doğurmuş, bunlar kritik bir gözle irdelenmiş, deneysel ve bulgusal veriler irdelenmiş ve eleştirilmiş, Bilim bu suretle gelişmiştir. Bu konuda bir örnek; bir zamanlar bütün sırları çözmüş olarak kabul gören Newton fiziğinin, uzay ve parçacık problemlerinde yetersiz kaldığı, bu problemleri çözmek işin görelilik (rölativite) teorisine dayalı fizik ve Kuantum fiziği kurallarının gerektiği gerçeğinin saptanmasıdır. Yani makro boyutta bir fizik yasası, mikro boyutta bir diğeri, günlük evrenimizde de Newton fiziği. Işık hızının ötesinde kitlenin sıfırlanması ve ağırlık denilen nesnenin yok olması bu gün mitos diyebileceğimiz bilim-‐kurgu mit'lerine yol açmıyor mu? Klasius'un meşhur entropi kavramına dayanılarak evrenin entropisinin ve dolayısı ile kaos'un zaman vektörü boyunca arttığını, dolayısıyla kapalı bir evren'de ısı dahil her şeyin eşitleneceğini, yaşamın son bulacağını söyleyerek mahşeri 14 tanımlayan teorisyenler belki de yarın negatif zaman vektörü gibi bir olgunun ispatlanması halinde evrenin tek ve kapalı değil de “Birleşik Evren”ler olduğunu mu söyleyecekler? Böyle ise ve “Kara Delik”ler bu “Evren” leri bağlıyor ise entropinin sürekli artmayacağı, dolayısı ile mahşer kavramının hayal ürünü olduğu mu ortaya çıkacak? Matematik ve Kuantum Fiziği bu yönlerde bazı sinyaller vermektedir. İşte bunlar Mitos-‐Bilim yörüngesinin üzerinde zamanımızın gölge-‐ışık dansıdır. “Newton Fiziğinin” devrinde kutsal kitaplara dayanan tefsirler susmuş, fakat ardından aşağıda göreceğimiz Heisenberg'in "Belirsizlik Kuramı" bu yorumların tekrar canlanmasına yol açmıştır. Galilenin ve Newton fiziğinin ruh ve madde arasında ortaçağda mevcut olan birliği bozarak bir uçurum açtığını kabul etmek gerekir. Diğer yandan Salt ve Katı mekaniği içeren Fiziğe karşı matematik evren ruha daha yakın görülmektedir. Porphyry’nin sorup, öğrencisi İambiclus’un yanıtladığı kadim bir diyalog, belki nerede olduğumuzu saptamamıza yardımcı olur: -‐ Zaman dediğimiz devinim nedir, nerede başlıyor, nerede bitiyor? -‐ Sonsuzlukta... -‐Dünyanın maddesi nedir nereden gelip nereye gidiyor? -‐ Sonsuzluktan gelip sonsuzluğa gidiyor. 15 -‐ Organların en küçüğü hangisidir, en büyüğü hangisidir? Yaşamın sınırları nerededir? -‐ Sonsuzlukta... -‐ Her yaşam tomurcuğunda bir zekâ tohumu vardır: zekânın başlangıcı nerededir, sınırı nerededir? -‐Sonsuzlukta... Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|