Buğda, arpa, çovdar və yulafın tərkibindəki qlüten və qlütenəbənzər digər proteinlərə qarşı genetik meyilli

Təqdim edir

Vəliyeva Ülviyyə

Seliakiya

(glütenə həssas enteropatiya, qeyri tropik spru)



.

Buğda, arpa, çovdar və yulafın tərkibindəki qlüten və 

qlütenəbənzər digər proteinlərə qarşı genetik meyilli 

həssaslıq nəticəsində inkişaf edən nazik bağırsaq 

xəstəliyidir

• Genetik meyillik (HLA 

DQ2, HLA DQ8)

Endogen

• Qidalanma

Ekzogen

Klassik

Atipik

Səssiz (silent)

Potensial (latent)

Seliakiya



Daha çox uşaqlarda, həyatın 6-24 ayları arası, pəhrizə 

glüten tərkibli qidalar daxil olunduqda başlayır.



15% hallarda yetkin şəxslərdə başlaya bilər.



Qastrointestinal və QİS-dən kənar simptomlarla müşahidə 

oluna bilər.

•

İshal –

gündə 6-10 dəfəyə qədər, 

sulu və ya sıyığabənzər, açıq rəngli, 

köpüklü, xoşagəlməz qoxulu

•

Meteorizm

•

Qarında ağrı

•

Ürəkbulanma

•

Qusma

•

Uşaqlarda inkişafdan qalma

•

Bədən çəkisinin azalması

•

Hipoonkotik ödemlər

•

Başgicəllənmə, bayılmalar, 

hipotoniya

•

Əzələ zəifliyi, adinamiya və 

s.

Qastrointestinal simptomlar

QİS-dən kənar simptomlar



Əsasən 5-7 yaşdan böyük uşaqlarda və yetkin 

şəxslərdə inkişaf edir. 



Müxtəlif simptomlarla təzahür edir:

-

sümük-əzələ  simptomları

-

dəri-mukozal simptomlar

-

nevroloji simptomlar

-

hematoloji dəyişikliklər

-

cinsiyyət sistemi

-

digər simptomlar

Atipik seliakiya

• Qısa boy

• Raxit

• Sümük və əzələ ağrısı

• Artrit və artralgiyalar

• Miopatiyalar

Sümük-əzələ simptomları

Dəri-mukozal simptomlar

•

Dermatitis herpetiformis (ən çox rast gəlinən) - ətraflarda, 

üzdə, boyunda, gövdədə makulopapulyar səpkilərlə 

xarakterizə olunur

• Allopecia areata

• Psoriaz

• Aftoz stomatit, qlossit

• Diş minasının pozulması

• Koylonxiyalar və s.

Dermatitis herpetiformis

Nevroloji simptomlar:



periferik neyropatiya



serebral ataksiya



baş ağrısı, diqqət yayılması



depressiya, ruh düşkünlüyü və s.

Cinsiyyət sistemi:



cinsi yetişmənin ləngiməsi



dismenoreya/amenoreya



təkrarlanan spontan düşüklər



impotensiya və s.

Səssiz (silent) seliakiya

Risk qrupuna daxil olan, lakin klinik cəhətdən sağlam uşaqda 

və ya yetkin şəxsdə endoskopik müayinə zamanı tipik 

enteropatiyanın aşkar olunduğu hallara deyilir.



Seliakiya diaqnozu qoyulmuş xəstələrin 1-ci dərəcəli 

qohumları



Autoimmun tiroidit



Şəkərli diabet tip I



Daun sindromu



Terner sindromu



Vilyams sindromu



Seçici İgA çatışmazlığı və s.

EMA və/və ya anti-tTg pozitiv olduğu halda, nazik 

bağırsaq biopsiyasında normal və ya minimal 

dəyişiklik göstərən İEL artımı müşahidə olunur. Belə 

şəxslər gələcəkdə tipik glüten enteropatiyasının 

inkişaf riskini daşıyırlar.

Normal duodenum

Seliakiyada duodenum

“Qızıl standart”  olaraq endoskopik müayinə və 

12 b.b. bioptatlarının patohistoloji müayinəsi qəbul edilmişdir.

Seroloji diaqnostika

 EMA İgA

 Anti-tTG İgA

 AGA İgA

 AGA İgG

 2 yaşdan yuxarı xəstələrdə anti-tTG İgA təyini  tövsiyə olunur;

 Seliakiyanın ehtimalı yüksəkdirsə total İgA təyin edilməlidir;

 Xəstədə İgA çatışmazlığı varsa DGP İgG və anti-tTG İgG təyin 

edilməlidir;

 Əgər seliakiyaya şübhə böyükdürsə, seroloji testlər mənfi olsa belə, 

biopsiya aparılmalıdır;

 Bütün seroloji testlər tərkibində glüten olan qidalanma şəraitində 

aparılmalıdır;

 2 yaşdan aşağı uşaqlarda diaqnostikada anti-tTG İgA ilə DGP (İgA və İgG) 

kombinə edilməlidir.

Seliakiyanın diaqnostikasında Amerika Qastroenterolojı 

Cəmiyyətin tövsiyyələri



Fe defisitli anemiya (acı bağırsağın proksimal hissəsinin atrofiyası ilə 

bağlı)



Hipoproteinemiya



Hipoxolesterinemiya



Hipo – K, Ca, Mg 



Transaminazemiya və s

Qanın ümumi analizi

Qanın biokimyəvi analizi

 Refrakter seliakiya

 T-cell limfoma və qastrointestinal trakt boyu müxtəlif 

karsinomalar

 Ulserativ yeyunoileit və strikturlar

 Kəskin seliakiya krizi

 Kollagenoz spru

• Ömür boyu glütensiz pəhriz;

• Vitamin D, B

12

, Fol turşusu, Fe, 

Ca, Mg və digər mikroelement 

defisitinin bərpası;

• Pəhrizə cavab olmazsa 

qlükokortikoidlər, azatioprin və 

siklofosfanla terapiya