Denov tadbirkorlik va pedagokikainstituti
Yüklə 0,87 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ishsizlikning quyidagi turlari mavjud
- Tarkibiy ishsizlik.
- To‘la ish bilan bandlik
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETIInson Resurslarini Boshqarish121-GURUH TALABASINabijonov Hakimjon O'zbekiston Respublikasida mehnat bozorining shakllanishi va ishsizlikning o'ziga xos xususiyatlariREJA:
Barcha mavjud resurslardan to‘liq foydalanish yoki ishsizlikning tabiiy darajasi holatida iqtisodiyotda yaratilishi mumkin bo‘lgan mahsulot hajmini iqtisodiyotning ishlab chiqarish potensiali deb ataladi. Mamlakatning ishlab chiqarish potensiali potensial YaIM ko‘rsatkichi bilan o‘lchanadi. Makroiqtisodiy beqarorlik tufayli, iqtisodiy pasayish davrida mamlakat o‘z iqtisodiy potensialini to‘liq ishga solmasdan, yaratilgan haqiqiy YaIM hajmi (Yh) potensial YaIM (Yp) hajmidan ortda qoladi. Ya’ni YaIMning uzilishi (YuZ) ro‘y beradi. Yh – Yp YuZ= ----------------- 100 Yp Ishsizlik darajasi va YaIM uzilishi o‘rtasidagi miqdoriy nisbatni ingliz iqtisodchisi Artur Ouken matematik holda isbotlab bergan. Shuning uchun bu qonun, Ouken qonuni deyiladi Ouken qonuni ishsizlikning turli darajalaridagi mahsulot yo‘qotishlari hajmini aniqlash imkonini beradi. Hozirgi kunda β koeffitsienti deb atalgan bu koeffitsient miqdori 2 foizdan 3 foiz oralig‘ida deb hisoblanadi.27 Ouken qonunini formulada quyidagicha tasvirlash mumkin: YuZ= -2,5[ u –u*] Bu yerda: u* – ishsizlikning tabiiy darajasi; u – ishsizlikning haqiqiy darajasi. YaIM uzilishini ifodalaydigan formula bilan Ouken qonunini formulasini umumlashtirib quyidagi formulani olamiz: Yh – Yp ------------- 100 = - β [ u –u*] Yp Ishsizlik mehnat bozorining asosiy muammolaridan biri bo‘lib, biror bir mamlakat iqtisodiyotning bu “nuqsoni”dan hali qutulganicha yo‘q. So‘nggi yillarda O‘zbekistonda bu ko‘rsatkichning yillar bo‘yicha o‘zgarishi uning bir me’yorda bo‘lmaganini ko‘rsatadi. Jumladan, 2000- 2006 yillarda mamlakatimizda ishsizlik darajasi 0,3-0,4 foizni tashkil etgan. Lekin, 2007 yildan boshlab real ishsizlik darajasi o‘rtacha 5 foiz va undan yuqori darajada bo‘lmoqda O‘zbekiston Respublikasida 2007 yilning 1 iyuligacha amal qilib kelgan mehnat resurslari balansi shakli Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 31 yanvardagi “Aholini ish bilan bandligini hisobga olish tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi 42 – sonli Qarori bilan tasdiqlangan metodika asosida hisoblab kelinar edi. Shundan kelib chiqqan holda 2007 yil 24 mayda Vazirlar Mahkamasining “Ishga joylashtirishga muhtoj ish bilan band bo‘lmagan aholini hisobga olish metodikasini takomillashtirish to‘g‘risida” gi 106 – sonli qarori qabul qilindi va unga muvofiq joriy yilning 1 iyulidan boshlab “Ishga joylashtirishga muhtoj mehnat bilan band bo‘lmagan aholini hududlar bo‘yicha hisoblab chiqish” metodikasi amaliyotga tatbiq etildi. Ishsizlikning quyidagi turlari mavjud:
Friksion ishsizlik. Unga ish qidirayotgan yoki yaqin vaqtlar ichidaFriksion ishsizlik. Unga ish qidirayotgan yoki yaqin vaqtlar ichidaish bilan ta’minlanishni kutayotgan ishchi kuchi kiradi.24 Ishsizlikning buturi asosan ish yoki turar joylarni o‘zgartirish, o‘quv yurtlarini tugatish vashuningdek, boshqa sabablardan kelib chiqadi. U doimo mavjud bo‘lib,ma’lum bir darajada kerakli hisoblanadiTarkibiy ishsizlik. Tarkibiy ishsizlar guruhiga ishlab chiqarishTarkibiy ishsizlik. Tarkibiy ishsizlar guruhiga ishlab chiqarishstrukturasining o‘zgarishi natijasida ishchi kuchiga talab tarkibiningo‘zgarishi natijasida ishsiz qolganlar kiradi. Unga asosan malakalarinio‘zgartirishi va oshirishi, ma’lumot olishi, yangi kasb egallashi lozimbo‘lgan ishsizlar guruhlari kiradi.Davriy ishsizlik asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasidaDavriy ishsizlik asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasidaishchi kuchiga bo‘lgan talabning kamayishidan paydo bo‘ladi. Davriypasayish tovar va xizmatlarga bo‘lgan yalpi talabning kamayishini,shunga muvofiq, yalpi tatalabning kamayishini, va oqibatda aholining ishbilan bandligi qisqarishi va ishsizlikning o‘sishini bildiradi.To‘la ish bilan bandlik ishchi kuchining 100 foiz ish bilanTo‘la ish bilan bandlik ishchi kuchining 100 foiz ish bilanta’minlanganligini bildirmaydi. Aksincha, friksion va strukturali ishsizlikilojsiz hol bo‘lganligini hisobga olsak, biz mutlaq to‘la ish bilanbandlilikka erishib bo‘lmasligini tushunamizYüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|