Dərslik Bakı, Şərq-Qərb Nəşriyyat Evi, 2015,80 səh



Yüklə 373,03 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/4
tarix25.04.2017
ölçüsü373,03 Kb.
#15723
  1   2   3   4

Nüşabə Məmmədova, Sevil Bəhrəmova 

Həyat bilgisi 

Ümumtəhsil məktəblərinin 8-ci sinfi üşün dərslik 

Bakı, Şərq-Qərb Nəşriyyat Evi, 2015,80 səh.

ISBN 978-9952-505-14-6

Dil redaktoru: Samirə Bektaşi

Dərslikdə öz əksini tapan şərti işarələrin mənası 

 

Araşdırma və müzakirə 

 

Suallar və tapşırıqlar

Kitabın məzmunu və tərtibatı üzrə təklif və iradlarınızı info@eastwest.az

ünvanına göndərə bilərsiniz.

Müəlliflik hüququ qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri və yaxud onun hər

hansı hissəsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron

informasiya vasitələri ilə yaymaq qanuna ziddir.

© Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, 2015

1. MATERİYA - MADDƏ VƏ SAHƏ

Bizi çoxsaylı müxtəlif əşyalar və iqlim amilləri əhatə edir. Eyni zamanda daim təbiət

hadisələri ilə rastlaşırıq. Kainatda bizim gördüyümüz və görə bilmədiyimiz bütün

cansız cisimlər və canlılar materiya adlanır. Bu müxtəlifliyə baxmayaraq, mövcud

olanları və baş verən hadisələri duyğu orqanlarımız vasitəsilə dərk edir, müşahidə

və təcrübələrlə onların yeni-yeni xassələrini aşkarlayınq.



Materiyanın növlərini və ən mühüm xassələrini yadınıza salın.

Alimlər materiyanın xassələrini araşdırmaqla müxtəlif hadisələrin başvermə

səbəblərini izah etmiş, hadisələrə müdaxilə etmək imkanı əldə etmişlər.

Şəkillərə görə materiyanın növlərini müəyyənləşdirin və 

yoldaşlarınızla müzakirə edin.

Şəkildəki geyim və bəzəəşyaları nədən hazırlanır?

Müxtəlif otaqlardakı televizorlar vasitəsilə fərqli verilişlərə baxmağın mümkünlüyünün

səbəbi nədir?


Topdan atılan mərmi nə üçün yer səthinə düşür?

Ayın Yer ətrafında, Yerin Günəş ətrafında hərəkətinin səbəbi nədir?

Kütləsi və həcmi olan hər şey maddədir. Fiziki sahə isə maddələrin bir- birinə təsirini

ötürən materiyadır.

Maddələr bərk, maye, qaz və plazma halında mövcud ola bilir.

Maddənin plazma halı


Siz gündəlik həyatınızda müxtəlif hallarda olan maddələrin praktiki tətbiqi ilə

rastlaşır, onların bəzi xüsusiyyətlərini müşahidə edirsiniz.

Bərk halda olan maddələrin bərklik, möhkəmlik, sərtlik, kövrəklik, elastiklik,

plastiklik, istidən genişlənmə, soyuqdan sıxılma, elektrikkeçirmə xassələri; maye

halında olan maddələrin buxarlanma, qaynama, istidən genişlənmə,

elektrikkeçirmə; qaz halında olan maddələrin isə istidən genişlənmə, sıxılma və

mayeyə çevrilmək kimi xassələri vardır.


Nə üçün qatarların təkərlərinin hazırlanmasında metaldan, avtomobillərin

təkərlərində hava doldurulmuş rezindən, kosmik gəmidə yanmaya kömək üçün

mayeləşdirilmiş oksigendən istifadə olunur?

Maddənin bərk halı. Maddənin bərk halını maye və qaz halından ayıran əsas

səciyyəvi cəhət bərk cisimlərdə atom və molekullar arasında qarşılıqlı təsir

qüvvələrinin çox böyük olmasıdır. Bərk cisimlər həcmini və formasını saxlayır,

onların atom və molekullan fəzada nizamla düzülərək müəyyən həndəsi quruluşa

malik kristallar əmələ gətirir. Buz parçası, duz, qiymətli daşlar və metallar kristal

cisimdir. Lakin eyni zamanda atom və molekullan nizamlı quruluş əmələ gətirməyən

bərk cisimlər də vardır. Onlar amorf bərk cisimlərdir. Məsələn: mum, qır, saqqız,

parafin və şüşə kimi maddələr amorf maddədir. Kristallann sabit ərimə və bərkimə

temperaturu vardır. Amorf cisimlərin isə ərimə və bərkimə zamanı temperaturu

fasiləsiz dəyişir. Kristallarda fiziki və mexaniki xassələr istiqamətdən asılı olaraq

dəyişir, amorf cisimlərin fiziki və mexaniki xassələri istiqamətdən asılı olaraq

dəyişmir. Məişətdə qurğulann, avadanlıqlann və müxtəlif əşyalann bu xassəsindən

istifadə olunur. Şüşə amorf cisim olmasaydı, ondan sınaq şüşəsi, stəkan, butulka

hazırlamaq mümkün olmazdı.



Maddənin maye halı. Mayelərin xassələrinin elmi şəkildə öyrənilməsinə təqribən

2230 il bundan əvvəl Arximed tərəfindən başlanılmışdır.

Mayelər öz formalarını xarici hərəkətverici qüvvənin təsiri altında daim dəyişir,

bunun nəticəsində mayelərdə axma müşahidə olunur. Mayelər töküldüyü qabın

formasını alır. Onlar qazlardan fərqli olaraq, sıxılmaya az məruz qalır. Əksər mayelər

sıxılmır. Mayelərin ən mühüm xüsusiyyətlərindən biri onların sürtünmə ilə əlaqəli

olan özlülüyüdür. Əksər mayelər istidən genişlənir, elektrik cərəyanını keçirir. Siz

müəyyən kütləyə malik daş parçası və yaxud kərpicə ip bağlayıb yuxarı qaldırdıqda

qolun əzələlərinin necə gərildiyini hiss edirsiniz. Onları havada qaldırmaq üçün

böyük qüvvə sərf olunur. Ancaq siz bunu suda etsəniz, əşyaların necə

yüngülləşdiyini görərsiniz. Bərk cismi suya atdıqda çox az bir zamanda onun

mayenin səthində saxlandığını yəqin etmək olur. Bu hadisə ilə siz göldə, dənizdə və

s. durğun sularda çimdikdə də rastlaşırsınız.


Bütün bunlar mayenin səthinin sanki elastik bir pərdə ilə örtüldüyünü söyləyir.

Mayenin bu xassəsi səthi gərilmə adlanır. Sabun köpüyünün üfürülməsi, nazik

iynənin və yaxud nazik üzqırxan almazın stəkandakı suyun səthində qalması,

istənilən köpüklənmədə qabarcıqların toplanması mayenin bu xassəsinin təcrübi

təsdiqidir. Hər hansı bir kağız parçasını konus şəklinə salıb, yuyucu maddə

qarışdırılmış suya salaq. Sonra kağızı ehmalca çıxarıb üfürsək, sabun köpüyünün

basketbol topu böyüklüyündə qabarmasının şahidi olanq. Bunun üçün paltar

sabunundan başqa istənilən yuyucu maddədən istifadə etmək olar.



Maddənin qaz halı. Qazlar asanlıqla sıxılır, çünki qaz molekullan arasındakı məsafə

onların ölçülərindən xeyli böyükdür. Qaz müəyyən həddə kimi sıxıla bilir. Ancaq

təzyiq müvafiq həddə çatdıqda sıxılma zəifləyir. Qazların bu xassəsindən avtomobil

təkərlərinin, məişətdə qaz, səhiyyədə isə oksigen balonlarının doldurulmasında

istifadə olunur.

1.  Dumanla buludun yaranma səbəbini və fərqli cəhətlərini araşdırıb dəftərinizə

yazın.

2.  Təbiətdə elektrik cərəyanını, istiliyi keçirən maddələr olmasa idi, nə baş verərdi?



Fikrinizi əsaslandırın.

3.  Təyyarələrin, kosmik gəmilərin hərəkətlərinin elektromaqnit sahəsi vasitəsilə

idarə olunmasına dair məlumat toplayın.


2. KAİNATDA BAŞ VERƏN HADİSƏLƏRİN SİRRİ

Kainat sonsuzdur. Siz kainatda çoxsaylı səma cisimləri: planetlər, təbii peyklər,

asteroidlər, ulduzlar, kometlər, meteoritlər və s. olduğunu, onların qarşılıqlı əlaqədə

olub qalaktikanı yaratdığını bilirsiniz.



Bəs kainatda hansı hadisələr baş verir? Bu hadisələr necə öyrənilir? 

Kainatda baş verən bu hadisələr hansı qanunlara əsaslanır?

Qədim zamanlarda astronomlar səmanı müşahidə etmək üçün sadə teleskopdan

istifadə edirdilər. O dövrdə insanlar göy cisimlərinin hərəkətini izləsələr də, onların

quruluşu, mənşəyi, inkişafı və orada baş verən hadisələr barədə heç nə deyə

bilmirdilər.

Müasir dövrdə alimlər kainatı tədqiq etmək üçün rəsədxanalarda müxtəlif

cihazlardan istifadə etməklə göy cisimləri üzərində müxtəlif müşahidələr aparırlar.

Hazırda göy cisimlərini müşahidə etmək üçün müxtəlif teleskoplardan istifadə

olunur.


Rəsədxanalarda səmada baş verən dəyişiklikləri qeydə alan şüşə lövhələrin köməyi

ilə ulduzların yerinin və parlaqlığının dəyişməsini, həmçinin kainatda baş verən

hadisələri müşahidə etmək və onların səbəbini öyrənmək mümkündür.

Günəş sistemində baş verən hadisələrə Yerin Günəş, Ayın Yer ətrafında hərəkətini,

Günəş və Ay tutulmalarını, Günəşdə baş verən partlayışları, asteroidləıin hərəkətini

və s. misal göstərmək olar.

Yer kürəsi, digər planetlər və Günəş sisteminin kiçik cisimləri Günəş ətrafında

fırlanır. Günəş sistemindən kənarda da ulduzların olduğunu heç

düşünmüsünüzmü?

Ayın Yer, Yerin Günəş ətrafında hərəkətinin səbəbi nədir?

Günəş və Ay tutulmaları necə baş verir?

Bizim qalaktikadan başqa qalaktikalar mövcuddurmu?

Bu qalaktikalar haqqında nə deyə bilərsiniz?

Keçmiş dövrlərdə də Günəşin, Ayın göy sferasında hərəkət etdiyi məlum idi.

Ptolemeyin Geosentrik sistem nəzəriyyəsinə görə, Yer kainatın mərkəzində yerləşir,

Günəş, Ay və planetlər isə Yerin ətrafında fırlanır. XVI əsrdə polyak alimi

N.Kopemikin Heliosentrik sistem nəzəriyyəsi Ptolemeyin nəzəriyyəsini alt-üst etdi. Bu

nəzəriyyə insanlarda Günəş sisteminin quruluşu haqqında düzgün təsəvvür yaratdı

və məlum oldu ki, bütün planetlər Günəşin ətrafında, Ay isə Yerin ətrafında fırlanır.

Kainat materiyadan və şüalanmadan ibarətdir. Kainatda materiya bir bərabərdə

müntəzəm paylanmışdır. Kainatın mühüm xassələrindən biri onun genişlənməsi və

dəyişməsidir. O, daim hərəkətdədir. Ayın Yer, Yerin Günəş, Günəşin qalaktikanın

mərkəzi ətrafında fırlanmasının səbəbi göy cisimləri arasında olan cazibədir. Günəş


sistemi, Ağ yol və son dərəcə müxtəlif işıqlığa malik yüz milyardlarla ulduzu əhatə

edən nəhəng ulduz sistemi bizim qalaktikadır. Bütün ulduzlar qalaktikada cazibə

qüvvəsi ilə bir-biri ilə əlaqədə olmaqla qalaktikanın mərkəzi ətrafında fırlanır. Günəş

qalaktikanın mərkəzi ətrafında 200 km/san. sürətlə fırlanaraq bir tam dövrünü 230-

270 milyon ilə tamamlayır. Təkcə Yer və onun əhatəsindəki cisimlər deyil, kütləsi

olan bütün cisimlər bir-birini cəzb edir.



Günəş və Ay tutulmaları necə baş verir?

Günəş tutulması - Günəşin Yerdən tam və ya qismən görünməməsidir. Bu zaman

Günəş, Yer və Ay bir sıraya düzülür. Belə hadisədə Ay Günəşlə Yerin arasında

yerləşir. Bu ən çoxu 7 dəq., əksər hallarda isə 1-2 dəq. davam edir.

Ay tutulması - Günəş Yer və Ayın bir düz xətt boyunca düzüldüyü zaman baş verir.

Lakin bu zaman Yer Ay ilə Günəş arasında yerləşir. Ay Yerin kölgəsinə girir,

Günəşdən aldığı parlaqlıq itir. Ay bütövlükdə Yerin kölgəsində yerləşdiyi vaxt tam

tutulma fazası başlayır və adətən, 1,5 saat davam edir.

Hər iki hadisə işığın düz xətt boyunca yayılması qanununa əsaslanır. Bu qanuna

əsasən bircins mühitdə işıq düz xətt boyunca yayılır.

Göründüyü kimi, kainatda bütün hadisələr eyni qanunlar əsasında baş verir və

bütün qanunlar istənilən sahə üçün istənilən istiqamətdə dəyişməzdir.

1.  Böyük sürətlə hərəkət edən planetlər Günəşdən uzaqlaşmağa çalışsa da, bu,

mümkün olmur. Bunun səbəbini müəyyənləşdirin və fikirlərinizi əsaslandırın.

2.  Yer kürəsindəki canlıların Yerin səthindən qopmamasının səbəbini izah edin.

3.  Astronomlar diametri 300 metr olan asteroidi Yer üçün təhlükəli hesab edirlər.

Onların ilk qənaətinə görə, Yer kürəsi ilə toqquşmada asteroid böyük şəhərin

üzərinə düşərsə, onu dağıda bilər. Lakin sonradan belə qərara gəlirlər ki,

təhlükənin olması gözlənilmir. Astronomların bu qənaətə gəlmələrinin səbəbini

araşdırın.



3. EKOLOJİ TARAZLIQ

2010-cu ildə Böyük Britaniyada dünyanın ekoloji baxımdan ən təmiz şəhərlərinin

reytinq siyahısı hazırlanmışdır. Bu siyahıya daxil edilmiş 221 meqapolis içərisində

dünyanın ən təmiz şəhəri Kanadanın Kalqari şəhəri hesab edilir. Siyahı hazırlanarkən

aşağıdakılar nəzərə alınmışdır:

Sizcə, nə üçün məhz bu meyarlar əsas götürülmüşdür?

Ekoloji tarazlığın pozulmasının nəticələri hansılardır? Onun qorunması və bərpası

üçün hansı tədbirlər görülür?

Təbiət öz-özünü tənzimləyir. O, təbii proseslər və qanunauyğunluqlar əsasında

yaranmış, uzun sürən təkamül prosesində inkişaf etmişdir. Təbiətdə baş verən təbii

proseslərlə yanaşı, ali varlıq olan insanın təbiətə göstərdiyi təsir də Yer kürəsinin

ahəngini, tarazlığını pozmuşdur. Bu bütün tarix boyu müşahidə edilsə də, son

dövrlərdə daha çox nəzərə çarpır.



Atmosferin, su hövzələrinin, torpağın çirklənməsinin səbəblərini və canlılara təsirini

yadınıza salın və yoldaşlarınızla müzakirə edin.

Həm təbii, həm də texnogen xarakterli hadisələr ekoloji tarazlığın pozulmasına

səbəb olur.

Təbii fəlakətlər - zəlzələ, sunami, torpaq sürüşmələri, meşə yanğınları, quraqlıq,

daşqın və s. hadisələr canlı aləm üçün əsl təhlükə mənbəyidir. Meşə yanğınları

planetin ekoloji tarazlığını pozmaqla ciddi problemlər yaradır. Karbonun və suyun

dövr etməsində mühüm rol oynayan meşələrin yanması bu həyati prosesləri pozur.

Yanğınlar meşə fondunun ekoloji və resurs potensialını azaldır, meşə

ekosistemlərinə, torpağın üst qatma dağıdıcı təsir göstərir, yanmış tullantı

məhsulları ilə atmosferi və suyu çirkləndirir.



içməli suyun keyfiyyəti

zibilin vaxtında təmizlənməsi

kanalizasiya şəbəkələrinin və çirkab

sularının təmizlənməsinin vəziyyəti

bərpa olunan enerji mənbələrindən

istifadənin səviyyəsi

şəhərlərdə səsküyün

səviyyəsi

avtomobillərin hərəkət intensivliyi və bununla

əlaqədar havanın işlənmiş qazlarla çirklənməsi

Meşə yanğınlarının ətraf mühitə necə təsir edə biləcəyini qruplarda müzakirə edin və

nəticələri yoldaşlarınızla bölüşün.

Təbii fəlakətlər nəticəsində ekoloji tarazlığın pozulmasının qarşısının alınması,

gözlənilən nəticələrin maksimum səviyyədə azaldılması üçün mütəxəssislər

müxtəlif təkliflər irəli sürür, tədbirlər planı hazırlayırlar.

Son dövrlərdə bir çox texnogen xarakterli ekoloji problemlər insanın biganəliyi, təbii

sərvətlərdən istifadə edərkən səhvlərə yol verməsi, təbiəti şüurlu surətdə dəyişməsi

nəticəsində yaranır və ekoloji sabitliyi pozur.

Şəkildə gördükləriniz haqqında nə deyə bilərsiniz? Ozon qatının dağılmasının

qarşısının alınması üçün hansı tədbirlər görə biləcəyiniz barədə yoldaşlarınızla

müzakirə aparın.


Yer kürəsində əhalinin sayının sürətlə artması nəticəsində insanlar təbiətdən

getdikcə daha çox istifadə edirlər. Onlar təbiətin geniş sahələrini təsərrüfat

dövriyyəsinə cəlb edir, təbii ehtiyatlan daha çox hasil edirlər. Bütün bunlar təbiətə

atılan tullantıların artmasına səbəb olur. Bu isə o deməkdir ki, insanlar ona ikiqat

ziyan vurur. Bu da bəzən ekoloji fəlakətlərə səbəb olur.

Ekoloji fəlakətlər hərbi fəlakətlərdən də qorxuludur. Ona görə də dünya ölkələri bu

fəlakətlərə qarşı birləşir. Milli ekoloji problemlər regional, regional ekoloji

problemlər isə qlobal ekoloji problemlərə çevrildiyindən beynəlxalq əməkdaşlıq

xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Artıq bir neçə ölkənin maraq dairəsini əhatə edən

problemlərin həlli üçün ölkələrarası müqavilələr, sazişlər qəbul olunur. Həm

miqyasından, həm də əhəmiyyətindən asılı olaraq, beynəlxalq ekoloji problemlər

İkitərəfli, çoxtərəfli sazişlər, konvensiyalar* əsasında tənzimlənir.



Dünyanın yeganə xilas yolu birlikdir.

Azərbaycan Respublikası ekoloji mühitin sağlamlaşdırılmasını strateji məqsəd sayır.

Ölkəmiz müvafiq beynəlxalq konvensiyalara qoşulmuş və dövlət səviyyəsində

xüsusi sənədlər işlənilib hazırlanmışdır. Bu istiqamətdə Ekologiya və Təbii Sərvətlər

Nazirliyi təxirəsalınmaz tədbirlər həyata keçirir.

Müasir dövrdə təbiətdən istifadə nə qədər vacib və aktualdırsa, onu qorumaq,

bərpa etmək, cəmiyyətin davamlı inkişafını təmin etmək bir o qədər əhəmiyyətlidir.

1.  Respublikamız aşağıda adlan çəkilən konvensiyalara qoşulmuşdur. Bu

konvensiyalar haqqında məlumat toplayın və yoldaşlarınızla fikirlərinizi

bölüşün.


“Dənizin gəmilərdən çirkləndirilməsinin qarşısının alınması haqqında”

Beynəlxalq Konvensiya;

“Xəzər dənizinin dəniz ətraf mühitinin mühafizəsi haqqında” Çərçivə

Konvensiyası.

2.  Məktəbinizin ətraf ərazisinin qorunması məqsədilə görülə biləcək tədbirlərin

planını tərtib edin. Bu məqsədlə layihəyə kimlərin cəlb olunacağını müəyyən

edin.

* Konvensiya - xüsusi bir məsələyə dair beynəlxalq saziş, müqavilə.


LAYİHƏ

4. EKOLOJİ TARAZLIĞIN QORUNMASI VƏ BƏRPASI

Ekoloji tarazlığın qorunması və bərpası ilə bağlı layihənin hazırlanması üçün aşağıda

sizə təqdim olunan mövzular əsasında araşdırma aparın. Layihənin hazırlanmasını

aşağıdakı alqoritm üzrə planlaşdırın:

bu məqsədlə aşağıdakı mövzulardan birini seçin;

iş formasını müəyyənləşdirin;

istinad edəcəyiniz mənbələri müəyyənləşdirin;

tədqiqatın nəticəsinin təqdimolunma formasını müəyyənləşdirin və çıxış

hazırlayın.



“Zibilliklərin azaldılması”

Mövcud vəziyyəti araşdırmaqla dünyada və yaxud respublikamızda zibilliklərin

azaldılması ilə bağlı hansı tədbirlər həyata keçirilir? Bu məqsədlə təkliflər hazırlayın.

“Yaşıllıqların artırılması”

Dünyada və yaxud respublikamızda yaşıllıqların artırılması ilə bağlı hansı tədbirlər

həyata keçirilir? Bu məqsədlə təkliflər hazırlayın.

“Su hövzələrinin təmiz saxlanılması”

Dünyada və yaxud respublikamızda su hövzələrinin təmiz saxlanılması ilə bağlı

hansı tədbirlər həyata keçirilir? Bu məqsədlə təkliflər hazırlayın.


“Havanın çirklənməsinin qarşısının alınması”

Dünyada və yaxud respublikamızda havanın çirklənməsinin qarşısının alınması ilə

bağlı hansı tədbirlər həyata keçirilir? Bu məqsədlə təkliflər hazırlayın.

“Yaşadığınız ərazinin təmizliyi”

Yaşadığınız ərazinin ekoloji tarazlığının qorunması məqsədilə təkliflərinizi verin və

tədbirlər planı hazırlayın.

“Şəhərimizin zəhərli tüstü və qazlardan qorunması üçün ictimai nəqliyyat

vasitələrindən istifadədə necə dəyişiklik edərdiniz”

Bu məqsədlə hansı tədbirləri təklif edə bilərsiniz?



1. CƏMİYYƏTİN İNKİŞAFINDA İNTEQRASİYANIN ROLU

XXI əsri İKT (İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyaları) əsri ilə yanaşı, inteqrasiya

əsri də adlandırırlar. Elm və təhsildə, iqtisadi və siyasi sahələrdə - bir sözlə, hər

yerdə inteqrasiya anlayışı ilə tez-tez rastlaşırıq. İnteqrasiyasız həyatı təsəvvür etmək,

cəmiyyətin həyatını inkişaf etdirmək qeyri-münkündür. İnteqrasiya sözü həyatın

bütün sahələrinə aiddir. Bu anlayışın mahiyyətinə varmaq üçün ilk növbədə onun

mənasını bilmək lazımdır. “İnteqrasiya” latın dilində “integer” sözündən olub,

“bütöv”, “bütövləşmə” deməkdir. Əslində, sözün etimologiyası inteqrasiyanın siyasi

proses kimi məzmun və missiyasını daha aydın ifadə edir. “İnteger” sözündən

yaranan “integratio” sözü də latın dilində “bərpa”, “tamamlanan” mənasını verir.

İlkin araşdırmalar onu göstərir ki, inteqrasiya termini XX əsrin sonundan daha fəal

istifadə edilsə də, onun ifadə etdiyi mahiyyət və məzmun həyat yarandığı gündən

mövcud olmuşdur. Zaman keçdikcə inteqrasiya bütövləşmələrin, tamamlanmaların

nəticəsi kimi meydana çıxmışdır.



Sizcə, cəmiyyətin inkişafında inteqrasiyanın rolu nədən ibarətdir?

Əvvəllər insanlar kollektiv şəkildə yaşamış, qəbilə və tayfa halında fəaliyyət

göstərmiş, inkişaf etmiş və daha yaxşı yaşamaq üçün səmərəli yollar axtarmışlar.

Həyatını dəyişməyə və yaxşılaşdırmağa çalışan insan yeni inkişaf yolları axtarmağa

başlamış, əmək nəticəsində yeni kəşflər etməklə elmi yeniliklərin əsasını

qoymuşdur.

İnteqrasiya cəmiyyətin, eləcə də dövlətin daxili və xarici siyasətinə təsir edən əsas

amildir. Dünyanı əhatə edən inteqrasiya onlar arasında əlaqə və əməkdaşlığa şərait

yaratmışdır. Müasir dünyada gedən inteqrasiya proseslərini bir çox tədqiqatçılar

yalnız zamanın tələbi deyil, həm də tarixin yenidən kəşf olunmuş qanunu

adlandırırlar.

Tarix dərslərindən öyrəndiyiniz mədəniyyətlərarası əlaqəyə dair faktları sadalayın. Bu

əlaqəni cəmiyyətin inkişafına təkan verən amil kimi əsaslandırın.



Bu gün həyatımızı internet, elektron poçt və qlobal rabitə imkanları olmadan

təsəvvür belə etmək mümkün deyil. İKT cəmiyyətin inkişafına müsbət təsir edən

mühüm bir vasitədir. O, dövlət orqanları, iqtisadi, sosial sahələrlə yanaşı, elm, təhsil,

mədəniyyət sahələrinə, insanların gündəlik həyatına öz təsirini göstərir. Bir çox

ölkələr İKT-nin tətbiqi nəticəsində böyük nailiyyətlər əldə etmişdir. Dünya təcrübəsi

göstərir ki, İKT-nin geniş tətbiqi ölkənin ümumi sosial-iqtisadi inkişafına təkan verir

və bunun nəticəsində yoxsulluğun azaldılması üçün şərait yaranır.

 


Yüklə 373,03 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin