Enfeksiyondan korunma dersiÇalişma kitapçIĞI enfeksiyon hastaliklari
Yüklə 145,24 Kb.
|
|
ENFEKSİYONDAN KORUNMA DERSİÇALIŞMA KİTAPÇIĞI
ENFEKSİYON HASTALIKLARI ViRÜSLERiN NEDEN OLDUĞUHASTALIKLAR Viralenfeksiyonlar, virüslerin sebep olduğu hastalıkların bütünüdür. İnsanlardagörülenviralhastalıklar; frengi, kabakulak, kızamık, çiçek, grip, nezle ve AIDS gibihastalıklar olup bazıları kolayca atlatılabilirken bazılarının da tedavisi çok uzun süreli olupağır ilerleyebilir. Viral hastalıklar günümüzde bakteriyel enfeksiyonlara karşı çok etkili olanantibiyotik gibi ilaçlarla engellenemez ancak bazı virütik hastalıklar için aşılar geliştirilmiştir. Kızamık Çocukluk çağı hastalıklarındandır. Akut ve viral bir enfeksiyon olup makülopapüler (makül ve papül tarzında ) döküntülerle seyreden bir hastalıktır. Kuluçka süresi 10-14 gündür. Kızamık virüsünün konağı insandır. Bulaşma insandan insana direkt temas, damlacık ve hava yolu ile ağız, boğaz ve burundan olur. Nadiren de hastaların ağız, burun, boğaz ifrazatlarıyla yeni kirlenmiş eşyalarla (mendil, havlu, kaşık, çatal gibi) bulaşma olur. Komplikasyonları Otitismedia, pnömoni, tüberküloz enfeksiyonun alevlenmesi, myokardit ve nörolojik komplikasyonlardır. Korunma
Kızamıkçık Döküntülü, çocukluk dönemi hastalığıdır. Gebeler enfeksiyona maruz kalırsa fetüsta konjenitalanomaliler görülür. Kızamıkçık virüsü, solunum (damlacık enfeksiyonu) ve nadir olarak dışkı ve idrar ile bulaşır. Kontamine eşyalarla ve plasenta yoluyla da (rubellasendromu) bulaşma görülür. Çoğunlukla 5 yaş grubunda görülür. Kızamıkçık; konjenital ve akkiz kızamıkçık olarak ikiye ayrılır. Konjenitalkızamıkçık: Anne, gebeliği sırasında kızamıkçık geçirirse düşük, ölü doğum veya bebekte doğuştan organ bozukluğu görülür. Kızamıkçık gebeliğin ilk üç ayında daha tehlikelidir. Akkiz kızamıkçık: Dumdan sonra bulaşma ile oluşur. Hastalık bir yaşından itibaren ve en sık yedi yaşından sonra görülür. Komplikasyonları: İntrauterin kızamıkçık komplikasyonları; kardiyovasküler sistem, santral sinir sistemi,katarakt, glokom, konuşamama, hepatit, hepatosplenomegali, lenfadenopati, diyabetesmellitus ve sağırlıktır. Akkiz kızamıkçık komplikasyonları; menenjit, menengoensefalit, ensefalomiyelit ve artrittir. Korunma Konjenital kızamıkçığı önlemek için gebe kalınmadan önce tüm bayanların kızamıkçığa karşı bağışık olmaları sağlanabilirse, konjenitalrubella gelişim riski de ortadan kaldırılmış olur. Kızamıkçık aşısı 15. ayda ilk doz, okula girerken ikinci doz yapılarak korunma sağlanır. Suçiçeği (Varicella) Çocukluk döneminde görülen, hafif ateş ve döküntülerle seyreden çok bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Daha çok okul çağında görülmekle birlikte, her yaşta görülebilir. Bulaşma damlacık yoluyla direkt; vezikül materyali ve hastanın kişisel eşyalarıyla da endirekt olur. Bulaştırıcılık döküntüler çıkmadan bir gün önce başlar, son veziküller kabuklaşınca (kurut) sona erer. Döküntüler merkezden başlar. Makül, papül, vezikül ve kabuklaşma evreleri ile tamamlanır. Değişik lezyonlarda (makül, papül, vezikül ve kurut) görülmesine polimorfizm denir. Polimorfizm, suçiçeği için tipik belirtidir. Döküntüler en çok gövde, kol, bacak, saçlı deri, ayak tabanı ve ağızda görülür. Komplikasyonları Çoğunlukla kendiliğinden düzelen bir hastalık olmasına rağmen suçiçeğinde birtakım komplikasyonlar da gelişebilir ve hastalık ciddi bir hâl alır. En ciddi komplikasyonzatüredir. İmmun sistemi bozuk olan hastalarda, ölüm görülür. Yetişkinlerde pnömoni, sepsis, ansefalit olabilir. Deri enfeksiyonu, apse, erizipel, impetigo kaşıma sonucu olarak görülür.
Bulaşma yollarına yönelik önlemler alınır. Korunmanın tek yolu aşı yaptırmaktır. Kabakulak (ParotidisEpidemika) Etken, parotis bezlerine yerleşerek hastalığı oluşturur Patogenez ve Klinik Belirtiler Etken, ağız ve burun yoluyla vücuda girer. Parotis, tükürük bezlerine ve solunum yolu epitellerine yerleşir. Epitel dokuda üreyen virüs, kana karışıp dış salgı bezleri ve sinir sistemine yerleşerek kabakulak hastalığını oluşturur. Komplikasyonları En önemli komplikasyonuorşittir. Genellikle testisler olgunlaştıktan ve fonksiyona başladıktan sonra görülür. Tek ya da çift taraflı olabilir. Çift taraflı olursa sterilite (kısırlık) oluşur.Plörezi, menengoensefalit, ovarit, pankreatit, sağırlık, mastit, nefrit, myokardit ve gebelerde düşük diğer komplikasyonlarıdır. Korunma Korunmak için mutlaka MMR aşısı yaptırılmalıdır. MMR(kızamık, kabakulak ve kızamıkçık) aşısı zayıflatılmış canlı kızamık, kabakulak ve kızamıkçık virüsleri içerir. Virüsler zayıflatıldığı için, yeni aşı olmuş kişilerden diğer insanlara bulaşamaz. Çocuk Felci (Poliomiyelit) Santral sinir sistemi, üst solunum yolu ve mide-bağırsak belirtileri ile başlayan genelvirüs enfeksiyonudur. Etken ve Bulaşma Yolları:Etken, enterovirüslerdenpoliovirüstür. Klora karşı hassastır. Pastörizasyonda hızla ölmektedir. Asitten etkilenmez, soğuk ortamlarda uzun süre yaşar.Poliomiyelit, her yaş grubunda görülmekle birlikte 1-4 yaş grubunda ve erkeklerde daha fazla görülür. Hastalık kaynağı insandır. Fekal (dışkı) ve oral (ağız) yolla bulaşır. Patogenez ve Klinik Belirtiler Oral yolla bulaşan virüs, ince bağırsak veya boğaz mukazasına yerleşerek ürer. Virüs mide asidinden etkilenmez. Etken ince bağırsağa yerleşir. Sinir, kan ve lenf yoluyla merkezi sinir sistemine taşınır. En yaygın görülen poliomiyelit çeşitleri şunlardır: Belirtisiz poliomiyelit Abortifpoliomiyelit Nonparalitikpoliomiyelit Paralitikpoliomiyelit: Etken motor nöronlarda harabiyet oluşturup felçler meydana getirir. Felç meydana gelmeden önce hasta iki elini iki yanına destek yaparak oturabilir. Kernig ve brudzinski işareti pozitiftir. Felçler iki taraflı oluşur. Solunum merkezi tutulursa ölüm görülür. Komplikasyonları Kaslarda atrofi (Ģekil bozukluğu), hareketsizliğe bağlı böbrek taşları ve hipostatikpnömoni, bacaklarda tromboflebit, dolaşım ve solunum kollapsı en sık görülen komplikasyonlarıdır. Korunma
Viral Ansefalitler Virüsler doğrudan beyin zarında yayılan ya da kan ve lenf yoluyla girip beyne yerleşerek iltihaba neden olur. İltihabın yayılım düzeyine, yerleşimine, doku ölümüne yol açmasına, ayrıca sinir dokusunun etkilenen bölgelerinin genişliğine göre de farklı tablolar ortaya çıkar. Etken ve Bulaşma Yolları
Patogenez ve Klinik Belirtiler Etken, merkezi sinir sistemine yerleşerek hastalık oluşturur. Yüksek ateş,konvülziyon, menengial arazlar, apati (duygu körlenmesi), ense sertliği, baş ağrısı, bulantı,kusma, konuşma zorluğu, paraliziler, koma ve ölüm görülür. Patogenezi hastalığın şiddetine göre değişir. Bazı hastalar ya tamamen iyileşir. Ya da kalıcı hasar ve ölüm görülür. Ölüm oranı çocuklarda yüksektir.
Klinik tanı, yüksek ateş, havale, dalgınlık ve koma gibi belirtilerle konabilir. Beyinle ilgili bütün hastalıklarla karıştırılır. Laboratuvar çalışmasında kanda antikor düzeyi, lökosit sayısı ve BOS‟ta hücre sayısına bakılır.
Kalıcı beyin hasarına sebep olur. işitme, kas kontrolü, hafıza ve konuşma merkezlerini etkiler. Koma, ölüm ve paralizilerdir. Korunma
Nezle Soğuk algınlığı ya da akut rinitis de denmektedir. Etken ve Bulaşma Yolları Nezlenin özel bir etkeni yoktur. Virüslerin birçok türü nezle yapar. Patogenez ve Klinik Belirtiler Kış ve bahar aylarında salgın yapar. En önemli belirtileri; burun akıntısı, hapşırık, ateş, boğazda yanma, öksürük, kırgınlık, baş ağrısı ve burun çevresinde kızarıklıktır. Komplikasyonları Nezlenin pnömoni, bronkopnömoni, bronşiolit, menenjit, sinüzit, otitismedia gibi komplikasyonları görülür. Nezle, çocuklarda daha sık görülür.
Solunum yoluna yerleşip daha çok kış aylarında salgın yapan, akut ve virütik enfeksiyon hastalığıdır. Etken, dış ortama dayanıklı değildir.Bulaşma direkt, damlacık ve hava yolu ile olur. Komplikasyonları Pnömoni, bronkopnömoni, bronşit, menenjit, sinüzit, otitismedia, myokardit, endokardit gibi komplikasyonlar görülür. Vücut direnci kırıldığı için enfeksiyonlara hazırlayıcı sebeptir. Korunma Sık değişim gösteren grip virüsüne karşı doğal bağışıklığımız bulunmamaktadır. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin grip hastalığına karşı vücut dirençlerini arttırmak için aşı yaptırmaları gerekir. Kuduz Virüsle oluşan, santral sinir sistemini tutan enfeksiyon hastalığıdırSinir hücrelerine eğilimi olan (nörotropik) bir virüstür. Tüm dünyada yaygındır. Kuduzvirüsü ısı, kuruluk ve ultraviyole ışınlarına karşı dayanıksızdır.Kuduz virüsü enfekte olan canlıdan izole edilen, uzun kuluçka süresindeki virüs kaynaklarına sokak virüsü denir.
Bulaşma, kuduz hayvanların ısırması ile olur. Kuduz virüsünü taşıyan yarasaların bulunduğu mağaralarda da bulaşma olmaktadır (solunum yoluyla). Patogenez ve Klinik Belirtiler Hayvan hastalığı olan kuduz, insanlarda da görülür. %100 öldürücüdür. Isırma sonucu, deri yüzeyinden deri altı dokusuna girer. Santral sinir sistemine yönelir. Kuduzun ilk belirtileri, ısırık yerinde karıncalanma, kaşıntı, ağrı, hâlsizlik ve soğukluk gibi şikâyetler görülür.
Salya ve salgılarda artma (hipersalivasyon) görülür. Hastanın yüzüne üflendiğinde huzursuz ve rahatsız olması, hava korkusunun belirtisidir. Hasta sulu gıdaları yutarken ya da suyu gördüğünde solunum yolu ve ağız-yutak kasılmaları gelişir. Hastayı bu durum rahatsız eder ve tikler gelişir. Kasılma evreleri arasındaki ara dönemlerde hasta hareketsiz durur ve gelecek nöbetin korkusuyla yaşar. Bir sonraki evrede olmayan bir şeyi gördüğünü (halüsinasyon) zanneder, eşyaları değişik şekillerde görür (illüzyon). Hastalarda bağırıp-çağırma, saldırganlık, delirme ve çırpınma hali görülür. Felçler, kol ve bacaklardan başlar ve yukarıya doğru yayılır.Bir sonraki evrede paralizi ve koma gelişir. Kalbin ve solunumun durması sonucu hasta ölür.
Kuduzun tipik belirtilerini komplikasyon olarak da değerlendirebiliriz. Kuduz virüsü beyne yerleşip sonrasında sinir sistemi belirtileri, poliomiyelit, ansefalit, tetanos gibi hastalıklarla da karıştırılabilir. Korunma
AIDS (AcquıredImmuneDefeıcıencySyndrome) HIV, Human ImmuneDeficiencyVirus, (vücut bağışıklık sistemi virüsü), insan vücudunun hastalıklara karşı direncini sağlayan bağışıklık sistemini etkisiz hale getirdiği için virüse bu isim verilmiştir. Vücut bağışıklık sisteminin etkisiz hale gelmesi, virüsten etkilenmeden önce kolayca başedebildiği diğer hastalık mikroplarıyla artık çarpışamayacak duruma gelmesi demektir. Bulaşma yolları;
AIDS için risk grupları;
Patogenez ve Klinik Belirtiler:AIDS klinik tablosu ağır seyreder. Genellikle ölümle sonuçlanmaktadır. HIV-1 virüsü,vücuttaki T4 lenfositlerine zarar vermekte ve bağışıklık sistemi yetmezliğini oluşturmaktadır. Fırsatçı enfeksiyonlar hastayı ölüme götürür. Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları AIDSin erken teşhisi ile sağlam kişilere bulaşmanın önlenmesi önemlidir. AIDS şüphesi altındaki kişide deri ve kan testleri ile virüs, mantar, bakteri ve parazitler enfeksiyonlar yönünden araştırma yapılmalıdır. Kanda HIV antikoru, ELİSA yöntemi ile serolojik olarak araştırılır. Yapılan test iki defa pozitif çıkarsa Western-blot testi ile tekrar yapılmalıdır.
AIDSte hasta ölümleri çok görülür. Ölüm oranının yüksek olması ve tedavi yöntemlerinin olmaması, korunmanın önemini artırmaktadır Korunma Virüsün cinsel yolla, kan yolu ile ve anneden bebeğe geçişi önleme esasına dayanmaktadır Cinsel yolla bulaşa karşı korunma: En sık bulaş cinsel temasla olduğu için buyolla korunma büyük önem taşımaktadır. Tek eşli yaşayarak kesin olarak HIVenfeksiyonunun bulaşması önlenebilmektedir. Cinsel temas sırasında prezervatif(kondom, kılıf, kaput) kullanılmasının koruyuculuğu, kondomun lateks olması,doğru ve devamlı kullanılması, yırtık veya delik olmaması kaydıyla ispatlanmıştır. Kan ve kan ürünleri ile bulaşa karşı korunma: 1987 yılından beri deülkemizde kan ve kan ürünleri HIV yönünden test edilmektedir. Damar içi madde kullanımı alışkanlığının önlenmesi, tedavi edilmesi, ortak enjektörkullanımı risklerinin anlatılması bu grup hastalarda HIV bulaş riskini azaltmaktadır. Kan bulaşma ihtimali olan diğer malzemelerin ortakkullanımından da kaçınılmalı.
Tüm dünyada görülen ve bilinen en eski hastalıktır. Halk arasında sarılık diye adlandırılır. Akut viral bir enfeksiyondur. Etken ve Bulaşma Yolları: Hepatit A‟nın kaynağı, hasta ve portörlerin dışkı ve idrarları ile ağız salgılarıdır.Bulaşma ağız yoluyla olur. Kirli ya da kontamine sular, yiyecekler, içecekler, eşyalar, iyi pişmemiş sebze, yumurta, midye, istiridye ve sütle bulaşma olur. Patogenez ve Klinik Belirtiler Hepatit Ada belirtiler iki dönemde incelenir. Sarılık öncesi dönem (preikterik dönem): Etken, sindirim sistemi ile alınır. İnce bağırsak epitel hücrelerine yerleşip çoğalır. Bulantı, kusma, iştahsızlık, hâlsizlik, baş ve karın ağrısı ile yağlı yiyeceklere karşı tiksinme görülür. Bu dönemde hastanın idrarı koyu çay rengindedir. Bu bulgu hepatit A hastalığının en tipik belirtisidir. Sarılık dönemi (ikterik dönem): Çocuklarda sarılık öncesi dönemde görülen belirtilerde geçici iyileşme görülür. Ateş düşer, iştah açılır, hâlsizlik azalır. Bu iyileşme yetişkinlerde pek görülmez. Sklerada (göz akı) sararma görülür ve daha sonra tüm vücuda yayılır. Yetişkinlerde 3-4 hafta devam eder. Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları Hepatit A hastalarının %98‟i iyileşmektedir. Hastanın yaşı, sağlık durumu gibi faktörler, hastalığın klinik seyrini etkilemektedir Komplikasyonları Hepatit A hastalığında nadiren ensefalopati ve aplastik anemi görülür. Bildirimi zorunlu hastalıktır. Korunma
Hepatit B (Serum Hepatit) Tüm dünyada yaygın olarak görülür. Irk, yaş ve cins gözetmez. Etken ve Bulaşma Yolları Hastalık, kan ve ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş araç gereçlerle (enjektör, iğne, jilet, diş parçası, diş tedavisi ve çekim aletleri, dövme, akupunktur ve kulak delme araçları gibi) cinsel temas ve anneden fetüse geçmesi ile bulaşır. Patogenez ve Klinik Belirtiler Hepatit B virüsü, organizmaya girip karaciğere yerleşir. Karaciğerde büyüme, şişme, nekroz ve lob yapısında bozukluklar gelişir. Hastalık kronikleşerek siroz ya da karaciğer kanserine neden olur. Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları Kesin tanı, laboratuvar bulguları ile konur. Karaciğer fonksiyon test değerleri yüksektir. Alınan kanda AU (Avustralya antijeni) bulunarak tanı konur. Portörlerde HbsAg pozitif; antiHbs negatiftir. Komplikasyonları Kronik hepatitis, post hepatik siroz, nekroz, karaciğer yetmezliği, asit, ödem ve hepatoselüler kanser hepatit B‟ninkomplikasyonlarıdır. Korunma Kesin tedavisi olmayan bu hastalığa karşı en etkili korunma yolu aşılanmadır. Gebelerin doğum öncesi HBsAg yönünden taranarak doğacak çocuğun ve diğer ev halkanın aşılanmasını sağlanmalı. Hepatit B aşısının rutin aşı programına alınarak her yeni doğana uygulanması gerekir. Hepatit C Hepatit C virüsü, 1989 yılında bulunmuş olup dünyada 170 milyondan fazla kişiyi enfekte etmiştir. Etken ve Bulaşma Yolları Hepatit C hastalığının etkeni, hepatit C virüsüdür. Bulaşma kan ve kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş eşyalar, cinsel temas ve anneden fetüse geçme yolları ile olur. Patogenez ve Klinik Belirtiler Hepatit C hastalığında kronikleşme görülür. Kronikleşme sonucu, siroz ve karaciğer kanseri ortaya çıkar. Patogenezi kötüdür. Genellikle etkeni taşıyıcılar, hastalık belirtisi vermezler. Hepatit C virüsü sinsice karaciğerde harabiyet oluşturup siroza dönüştürür. Klinik belirtileri iştahsızlık, hâlsizlik, sarılık ve karaciğerde hassasiyettir.
Kan ve kan ürünleri ile kontaminasyonu, özellikle diyaliz hastası olmak, sık sık kan transfüzyonu, idrar renginin koyulaşması, aşırı hâlsizlik ve sarılık belirtileri klinik tanıda önemli bulgulardır. Kesin tanı, etkene karşı oluşan antikorların (AntiHCV) kan serumunda görülmesi ile konur. Karaciğer fonksiyon testleri ve bilirübin yüksektir.
Siroz ve karaciğer kanseri, başlıca komplikasyonudur Korunma Hepatit C nin halen aşısı yoktur. Bu nedenle bulaşma yollarına yönelik önlem almak çok önemlidir. Enfeksiyonlu kişilerin kanları ile bulaşmış, jilet, ustura, makas, tırnak makası, diş fırçası, temizlik kâğıtları gibi kişisel eşyaların kullanılmaması, Sıçramış kanları uygun dezenfektan madde ile temizlemesi, HCV‟nin cinsel yolla geçişi çok nadir olmasına karşın, önlem olarak prezervatif kullanılması, HCV'li hastaların gittikleri her hangi bir hekime ve diş hekimlerine HCV' li olduklarını bildirmesi gibi önlemler hepatit C den korunmada etkilidir. HerpesSimpleks (Uçuk) Herpes 6 çeşit virüsten oluşan bir virüs ailesini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Herpes virüs ailesinde Herpessimpleks virüs, Ebstein-Barr virüs, suçiçeği ve zona virüsü bulunur. İki tip herpessimpleks virüsü vardır. Tip1 virüsü ağız etrafında uçuğa neden olur. Tip 2 virüs cinsel bölgede uçuğa neden olur. Enfeksiyonu taşıyan kişi ile cinsel temastan sonra bulaşır. Etken ve Bulaşma Yolları Hastalık tüm dünyada her cinste ve yaşta görülmektedir. Herpessimpleks öpüşme, cinsel temas, kucaklaşma gibi yakın temasla deri, mukoza, konjunktiva, kornea yollarıyla bulaşma olur. Kaynak insandır. Komplikasyonları Herpessimpleks etkeni yeni doğan ve oral herpeslerde, beslenme güçlüğü,dehidratasyon, malnütrisyon, sekonder bakteriyel enfeksiyonlarda gelişir. Malign hastalıklarla beraber görülür. Korunma Temas izolasyonu ve immünyetmezlikliği olan hastalarda hava yolu izolasyonu sağlanmalı. Genitalherpeste lezyonlar süresince cinsel ilişkiden kaçınılmalı, prezervatif kullanılması yönünde halk eğitimi yaygınlaştırılmalı. Sağlık personeli herpesten korunmak için, lezyonlara ve sekresyonlara temas edileceği zaman eldiven kullanmalıdır. Doğum sırasında aktif lezyonlar varsa, neonatalherpesi önlemek için, doğumun sezaryen ile yaptırılması uygun olur. Henüz etkin bir aşısı yoktur.
İnfluenza A virüsü günümüzde sağlığı tehdit ederek salgınlara ve insan ölümlerine neden olmaktadır. Domuz gribi ve kuş gribi bu virüsün neden olduğu en önemli hastalıklardır. Hastalığa neden olan virüs, kuşlar ve domuzları enfekte eder. Bütün kanatlı hayvanlar enfeksiyon oluşumunda risk altındadır. Özellikle hayvanların birbirleriyle temas içinde yaşadığı kümes hayvancılığında virüs kolay yayılır ve kısa sürede kümes hayvanları arasında salgına neden olur. Etken enfekte ettiği organizmada değişikliğe (mutasyona) uğrar. İnfluenza A (H1N1) virüslerinin genetik yapısındaki değişikliğe bağlı olarak ortaya çıkan yeni bir virus alt tipinin oluştuğu görülmüştür. Etken ve Bulaşma Yolları Domuz gribinin etkeni H1N1 virüsüdür. H1N1 virüsü, kişiden kişiye damlacık enfeksiyonu, kontamine eller ve çeşitli eşyalarla solunum yolundan bulaşır. İnsanlara domuzgribini ilk olarak etkeni taşıyan domuzlardan bulaştı. Şu andaki salgın ise insandan insana bulaşma şeklinde görülüyor. İnsandan insana bulaşmada, yakın temas, hastalığı taşıyanlarla aynı ortamı paylaşmak önemli rol oynar. Kuş gribinin etkeni H5N1 virüsüdür. Bulaşma yolları, kuşların salya, burun salgıları ve dışkılarındaki etkenle direkt ve bunların bulaştığı yüzeylerle dolaylı temas sonucu oluşur. Patogenez ve Klinik Belirtiler Kuş gribi, insanlarda ani başlayan 38. 5°C üzeri yüksek ateş, burun tıkanıklığı ve akıntısı, eklem ve kas ağrısı, şiddetli hâlsizlik, yorgunluk gibi belirtilerle görülür. Bu belirtilerlere solunum sıkıntısı da eklenir. İnsanlarda zatürreyle birlikte seyreder. Hastalıkta, trombosit sayısı 20 binin altına düşerse kanama görülür. Domuz gribi; yüksek ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı, öksürük, genel vücut ağrısı, hâlsizlik, bitkinlik ve üşüme şeklinde olur. Bazı domuz gribi vakalarında kusma ve ishal, ağır vakalarda pnömoni, solunum yetmezliği ve ölüm görülür. Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları Kuş gribinde grip belirtilerinin yanı sıra solunum güçlüğü ve zatürre ayırt edici klinik tanıdır.Laboratuvar bulgusu olarak boğaz-burundan alınan salgıların kültüründe virüsün görülmesi ile teşhis konur. Domuz gribinde laboratuvar bulgusu olarak boğazdan farenkssürüntüsü alınır. Viralizolasyon, direkt antijen tayini, virüs izolasyonu ve identifikasyonu, moleküler ve serolojik tanıyla teşhis konur.
Her yeni insan enfeksiyonu, virüsün kendisini değiştirme ve hızla büyük gruplara yayılabilme potansiyeli kazanması için bir fırsat sağlar. Enfeksiyonun çok sayıda insana ulaşması, oluşturacağı zararın aynı oranda büyümesi demektir. Yüksek ölüm oranı ileseyreder. Korunma
Hastalığı geçirenlere aşıyı yaptırmanın herhangi bir zararı olmadığı gibi ek bir yararıda bulunmamaktadır Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) Hastalığın etkeni olan virüsün taşıyıcısı olarak keneler rol almaktadır. Yabani hayvanlar, çiftlik hayvanları insanlar arasında virüsün taşınmasına ve çoğalmasına aracılık etmektedir.Zoonotikenfeksiyona yol açan viral hastalıktır. Evcil ve vahşi hayvanların yanı sıra insanlara da bulaşabilir. Henüz ergin olmamış hvlomma cinsi keneler, küçük omurgalılardan kan emerken virüsleri alır ve gelişme evrelerinde muhafaza eder. Ergin kene olduğunda da insanlardan ve hayvanlardan kan emerken bulaştırır.
Kanama, karaciğer ve böbrek yetmezliği ve ölümdür. Korunma
ENFEKSİYON HASTALIKLARININ BULAŞMA YOLLARI Enfeksiyon hastalıklarının bulaşma yolları şöyledir:
Epidemiyolojik Tanımlar Epidemiyoloji: Toplumda görülen hastalıkların dağılış ve yayılışlarını, budağılış ve yayılışları etkileyen faktör ve nedenleri inceleyen bilim dalıdır. Epidemi (salgın): Bir hastalığın bir yerleşim yerinde kısa sürede çok sayıdagörülmesidir. Epideminin görülme şekilleri aşağıda verilmiştir. Patlayıcı salgın: Hasta sayısının birkaç gün içinde çok hızlı artması vesalgının ortalarına doğru en yüksek düzeye çıkmasına denir (Su ile oluşankolera gibi sindirim sistemi hastalıklarının epidemileri bu tipsalgınlardır.).Gecikmiş salgın: Hastalık normal kuluçka süresi içinde, kimi zamankuluçka süresini aşarak ortaya çıkar. Zaman içine yayılır. Yeni hastaoldukça azdır. Böyle salgın durumunda gecikmiş epidemi düşünülmelidir(enfeksiyöz hepatit ve tifo hastalıkları gibi).Endemi: Bir hastalığın bir toplum veya bölgede sürekli olarak bulunmasıdır.Sporadi: Bir hastalığın bir bölgede tek tük, seyrek vakalar hâlindegörülmesidir.Pandemi: Bir hastalığın ülke sınırını aşarak birkaç ülkeyi de (hatta kıtalara)içine alacak şekilde yayılmasıdır.Eradikasyon: Hastalıkların kökünün kazınmasıdır.Filyasyon: Bir epidemi sırasında hastalık kaynağının tespit edilmesi içinyapılançalışmalardır.İnsidans: Belirli bir sürede oluşan yeni hastalık sayısıdır.Prevalans: Belirli bir süre içinde eski ve yeni hastalığın toplamıdır. CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLARDA RİSK GRUPLARI VARDIR. BUNLAR;
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma önlemleri
BAĞIŞIKLIK Vücudumuza giren yabancı maddelerin etkisizleştirilmesi, dışarıya atılması veya yok edilmesi için vücudun geliştirdiği bütün doğal düzenler bağışıklıktır.
Vücut mikroorganizmalara karşı iki yolla direnç gösterir. Doğal bağışıklık (doğal direnç): Doğuştan olan bağışıklıktır.
bağışıklık iki çeşittir.
hastalanarak geçirilmesi ve aşılamalar sonucu kazanılır.
Başka canlıların vücuduna, bakteri veya ürünleri verilir ve bunlara karşı antikor oluşturmaları beklenir. Oluşan antikorlar plazmadan alınarak serumlar hazırlanır
kanda oluşan bir maddedir
denir.
tekrarlarına denir.
devam ettiğini belirtir.
Aşılar tek tip (monovalan) veya karma (polivalan) olmak üzere iki gruba ayrılır.
aşılardır (kızamık aşısı, kabakulak aşısı gibi).
tanesi karıştırılarak elde edilen aşılardır (difteri - boğmaca - tetanoz (DBT) aşısı gibi).
soğuk zincir:Aşıların uygun ortam, ısı ve şartlarda muhafaza edilip dağıtıldığı, insan ve malzemeden oluşan sisteme soğuk zincir denir.İnsanlar soğuk zincirin son derece önemli bir parçasıdır. Aşıların uygulanmaması gereken durumlar Vücudunda antikor oluşmayan kişiler, Kaşektik, kanserli ve kan hastalığı olanlar, Dalağı alınmış, immun yetmezliği bulunanlar, Kronik hastalığı olanlar, Kalp, böbrek yetmezliği bulunanlar, Ateşli hastalar (Ateşi yüksek olan hastalar ile enfeksiyon hastalıklarının geçirildiği ve nekahat dönemlerinde aşı yapılmaz.), Yaygın deri hastalığı olanlar, Poliomiyelit (çocuk felci) salgını sırasında salgın bölgesinde bulunanlara kesin zorunluluk yoksa aşı ve diğer enjeksiyonlar uygulanmaz.
takip eden bir iki dakika veya en geç yarım saat içinde ortaya çıkar. Kişide tansiyon hızla düşer, hasta güçlükle nefes alır, gözbebekleri genişler, Şuur kaybolur, bazen ödem, kaşıntı ve ishal görülür. Zamanında yardım edilmezse kalp durması sonucu ölüm gelişir.
Sağlık çalışanlarının meslek risklerinin başında, enfeksiyon ve kesici-delici aletyaralanmaları gelir. Bunların dışında radyasyon, toksik ve kimyasal maddeler, stres, ısı,gürültü, şiddet ve kötü muamele gibi meslek risklerine maruz kalabilirler. Sağlık Personelinin Karşılaştığı Enfeksiyonlar Hepatit A virüsü (HAV):Nozokomiyal hepatit A enfeksiyonuna genellikle akut hepatit geçirdiği fark edilmeyen hastaların idrar ve dışkısıyla temas sonucu bulaşmaktadır. Hepatit B virüsü (HBV): HBV; kronik hepatit, siroz, karaciğer kanseri gibi önemli enfeksiyonlara neden olmaktadır. Özellikle kan ve kan ürünleri ile temas edenler olmak üzere tüm sağlık çalışanları risk altındadır. Gelişmiş ülkelerde de sağlık çalışanlarında, yüksek HBV enfeksiyonu saptanmaktadır.
yüksek oranda kronikleşme eğilimi taşır. Korunma için etkili bir aşı yoktur. Parenteral bulaşa karşı eldiven ve koruyucu gözlük kullanımı çok önemlidir. Bulaş durumunda kişileri izlemek, dört-altı ay süresince serolojik olarak takip etmek gerekir. Human immunodeficiency virüs (HIV):HIV‟nin bulaşabilme riski, HBV enfeksiyonuna kıyasla daha düşüktür. AIDS hastalarından bulaşma riski daha fazladır. HIV virüsünün bulaşabilme riski, sağlık çalışanları için büyük tehlike oluşturmaktadır. Delici ve batıcı aletlerle yaralanmalarda kanla temas,riski artırmaktadır. Sağlık personelinin HIV ile istenmeyen bir temas durumunda öncelikle; Deri, su ve sabun ile, Göz, steril serum fizyolojik ile, Ağız ve burun ise suyla iyice yıkanmalıdır. Etkin bir aşı yoktur. Tedavinin mümkün olduğunca erken başlaması tedavinin seyri açısından önemlidir. Eğer 36 saat geçtikten sonra başvurulduysa hastayı takibe almak gerekir.
damlacıklar çevre havasına dağılır ve bu damlacıkların sağlıklı kişiler tarafından solunum yoluyla alınması ile hastalık bulaşır. Hasta odasına girerken koruyucu maske takılmalıdır. Hastalara solunum izolasyonu uygulanmalıdır. Enfeksiyon riskini azaltmak ve önlemek için çeşitli uygulamalar vardır.
Bilgilendirme Hastane personeli, yaptığı işle ilgili enfeksiyon risklerini ve alması gereken koruyucu önlemleri bilmelidir. Bu konuda hizmet içi programlara katılmalıdır. Bağışıklama Aşı ile önlenebilen hastalıklardan korumak ve bağışıklığı sağlamak için sağlıkçalışanlarına aşı uygulaması yapmak gerekir Temas sonrası profilaksi Alınan önlemlere veya önlemlerin uygulanmasındaki aksaklıklara rağmen patojenmikroorganizmalara maruz kalma durumunda kemoprofilaksi veya immünglobulinuygulanabilmektedir. iş kısıtlama Sağlık çalışanları, geçirmekte olduğu enfeksiyon süresince çalışma ortamındanuzaklaştırılır. Vazokomial bakteri enfeksiyonlarındaki artışın sebepleri arasında sağlıkpersonelinin de etkili olması nedeni ile hastalık geçirme riski yok oluncaya kadar hasta iletemastan uzak tutulmalıdır.
Ziyaretçilerin, hastaların kişisel eşyalarını (kaşık, çatal, bardak, havlu vb.) kullanmaması, Ziyaretçilerin hasta yatağına oturmaması, Hastalarla yakın temasta bulunmaması, Ziyaret saatlerine uyulması ve ziyaretin kısa olması, Ziyaret yasağı olan hastaların ziyaret edilmemesi, Çocukların hasta ziyaretine getirilmemesi, Enfeksiyon servisinde mutlaka ziyaret gerekiyorsa maske, eldiven ve önlük giyilmesi, Hastalıkların bulaşma yolları hakkında ziyaretçilerin bilgilendirilmesi gibi konularda önlemler almak ve bunların uygulanmasını sağlamak gerekir. BİLDİRiMİ ZORUNLU HASTALIKLAR Bulaşıcı hastalıkların ihbarı ve bildirimi hususunda gerekli düzenlemeleri yapmaktan sorumlu kurum, Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüdür. Her kurumda bildirimlerin takibi ve yapılmasından sorumlu bir birim veya sağlık personeli vardır. Bildirimi zorunlu hastalıklarla ilgili bazı ifadeler vardır: Sürveyans: Toplumsal programlarda planlama, uygulama, izleme ve değerlendirme yapabilmek için sistematik veri toplama, bu verileri analiz etme, yorumlama, ilgili kurum ve kuruluşlarla paylaşma işlemlerinin tümüdür. Bildirim: Bildirimi zorunlu bir hastalığın bir sistem içinde belirli aralıklarla ve resmî iletişim kanalları ile ilgili yerlere bildirilmesi işlemidir. Bildirimi zorunlu hastalık: Yasal bir gereklilik ile uygun yetkide bir makama (yerel ya da merkezî sağlık otoritesi) rapor edilmesi zorunlu hastalıktır. İhbar: Bazı bildirimi zorunlu hastalıklarda olgu ya da salgın söz konusu olduğunda tanı koyan sağlık kurumundan bir üst kuruma durumun en kısa zamanda iletilmesidir. BAKTERİLERİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR Kızıl
Bakterilerin neden olduğu, ateş ve dilin çilek görünümü almasıyla karakterize enfeksiyon hastalığıdır. Bulaşma Yolları Kızılda direkt temasla, hava ve damlacık (solunum), yaralanma, süt ve süt ürünleri, yumurta, yanıklarda (yanık kızılı) ya da doğuma bağlı yaralardan da (loğusalık kızılı) ve hasta ile kontamine olmuş eşyalarla bulaşma oluşur. Klinik Belirtiler Kızıl hastalığı, titreme ve ateşle başlar. Ateş 12-24 saat içinde 39-40 0C olur. Diğer klinik belirtilere kırgınlık, bulantı, kusma, boğaz ve baş ağrıları eşlik eder. Ateşli dönemde hastanın dili önce beyaz, sonra da kırmızı çilek görünümünü alır. Buna çilek dil (yumuşak damakta nokta şeklindeki kızarıklık) denir. Kızılın tipik ve ayırt edici belirtisidir. Tonsillalar kırmızı ve büyük; lenf bezleri şiş ve ağrılıdır. Ağır vakalarda peteşi ve purpuralar vardır. Döküntü ile birlikte kaşıntı artar. Döküntüler ilk başladığı yerden başlayarak söner. Cilt bazen büyük lameller şeklinde soyulur (kızıl için tipik belirti). Komplikasyonları Kızıl genellikle, normal evrimini tamamlayarak hiçbir soruna yol açmadan kısa sürede iyileşir. Tedaviye hemen başlanılmaması durumunda ikinci enfeksiyonlar arasında ortakulakiltihabı, (otitismedia) böbrek iltihabı (nefrit) ve romatizma ciddi komplikasyonlardandır. Korunma
devrelerde, hastalıklı kişilerle temas edilmemelidir.
bulunmadığı anlaşıldıktan sonra okula gitmesine izin verilmelidir. Boğmaca (pertusis) Her ülkede ve her mevsimde görülen bakteri enfeksiyonudur. Çocukluk dönemihastalığıdır.
2 yaş altındaki çocuklarda öksürük nöbetiyle karakterize alt solunumyolu hastalığıdır. Hastalığın kaynağı insan ve kontamine olmuş eşyalardır. Bulaşma direkttemas ve damlacık yoluyla olur. Bulaştırıcılık nezle ve öksürük dönemlerinde görülür. Klinik Belirtiler Etken, solunum yolunda ödeme; toksin ile de siliaların nekrozuna ayrıca koyu müküs nedeniyle bronş ve bronşiollerde tıkaçlara neden olur. Solunum durması, ölümlere sebepolur. 5 aylıktan küçük çocuklarda ölüm oranları yüksektir. İlk 1-2 hafta boyunca burun akıntısı, ateş, hapşırma, ısrarlı öksürük gibi belirtiler görülür. Daha sonra, 4 hafta devam eden öksürük nöbetleri başlar. Morarma olabilir. Öksürük sonrası, ötücü bir ses duyulur.Arkasından kusma başlar. 4-8 hafta sonra öksürük azalır, belirtiler kaybolmaya başlar. Komplikasyonları Boğmacaya yakalanan çocuklarda öksürük aylarca sürer. Kusmaya neden olduğu veuykuyu engellediği için çocuklarda kötü beslenmeye ve gelişme geriliğine neden olabilir.Hastalık sırasında solunum yolu enfeksiyonları ve pnömoni gelişebilir. Herni, otitismedia,felç vesubkonjunktival kanamalar gibi komplikasyonlar da görülür. Korunma
Difteri (Kuşpalazı) Çocukluk dönemi enfeksiyon hastalıklarındandır.
Bulaşma; direkt temas, endirekt temas ve kontamine eşyalarla olur. Enfeksiyon kaynağı; hasta kişilerin ağız, burun ve boğaz salgıları; deri, kulak, vajen gibi yerleştiği dokumateryali ve portörlerin ağız, burun, boğaz salgılarıdır. Damlacık yolu ve taze kontamine olmuş eşyalar ve süt gibi yiyeceklerle de bulaşma olur. Deri difterisi, burun difterisi ve portörler bulaşmada rol alır. Soğuk, kalabalık, açlık vefakirlik, burun ve tonsilla ameliyatları difteriye zemin hazırlar.
Klinik Belirtiler Etkenin kana karışması ile kalp ve benzeri hayati organlar bozulup normalfonksiyonlarını yapamaz hâle gelir. Paraliziler oluşur ve ölüm ile sonuçlanabilir. Ses kısıklığı, öksürük oluşur (öksürük çift sesli ve köpek havlamasını andırır). Ses yokluğu(afoni) oluşabilir. Nefes alma sırasında güçlük görülür. Koma ve ölümle sonuçlanır. Klinik belirtileri; ilk üç günde hâlsizlik, ateş, hafif boğaz ağrısıdır. Üçüncü günden sonra hastalık ağırlaşır. Boyunda şişlik, tonsillalar üzerinde grimsi zarlar görülebilir. Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları Difteri, basillerinin yerleştiği yere göre isimlendirilir.
Komplikasyonları Miyokardit, karaciğer büyümesi, kapiller kanamalar, göz, farenks, larenks, kalp,diyafram ve bacaklarda felçlerdir. Ayrıca bronkopnömoni, nefrit, hipotansiyon dagörülebilir. Bildirimi zorunlu hastalıktır. Korunma
Tetanos Yaralanmalar sonucu bulaşan, kasılmalarla seyreden akut, toksik bakteriyelenfeksiyon hastalığıdır. Bulaşma Yolları Tetanos basilinin bulaşma yolu, deri ve mukozadır. Toz, toprak, hayvan dışkısı ilekirlenen bütün batıcı, kesici ve cerrahi aletlerden, enjektörlerden, cam kesiklerinden, paslıçividen, tenekeden, hatta gül dikeni yarasından etken vücuda girer. Kan ve sinirler yolu ile merkezi sinir sistemine gider. Hastalık tablosunu oluşturur. Tarımla uğraşan çiftçilerde ve inşaat işçilerinde hastalık daha sık görülür. Klinik Belirtiler Tetanos, yetişkinlerde kırgınlık, hâlsizlik, iştahsızlık, huzursuzluk, sinirlilik, baş ağrısı, alaycı yüz ifadesi (risussardonikus= acı gülüş, alaycı gülüş) ve yara yerinde ağrı gibibelirtilerle görülür. Kasılmalar, yüz kaslarından başlar çene kasları kasıldığından hasta ağzını açamaz, çiğnemede zorlanır (trismus). Bu tipik ilk belirtidir. Baş arkaya doğru, sırt öne, karın içe çekilmiştir. Kol ve bacaklar da sertlik olurve yay görünümü alır. Bu belirtiye, opustatonusdenir. Gürültü ve ışık, kasılma nöbetlerini artırır. Yeni doğanda da uyarıcılarla kasılmalarartar. Bu hastalığın ölüme yakın sürecinde ateş çok yükselir.
Komplikasyonları:xxxxxxxxxxxx Korunma
Tüberküloz (Verem) Human (insan), bovin (sığır) tipi tüberküloz basilleri ile enfeksiyon sonucunda oluşanspesifik bir hastalıktır.
Hastalığın kaynağı insandır. Etken, insandan insana solunum yoluyla bulaşır. Çiğsütün pastörize edilmeden kullanılması, balgam, cerahat veüriner sistemle temas ile bulaşmaolur. Hasta insan basil çıkardığı sürece bulaştırıcılığı devam eder. Tüberkülozda bulaşıcılığı etkileyen faktörler: Kaynak Olguya ait nedenler:
Konakçıya ait nedenler
Çevresel etkenler
Klinik Belirtiler Akciğer tüberkülozu, iki dönemde incelenir: Primer tüberküloz: Tüberküloz basili ile hiç karşılaşmamış organizmaların ilkenfeksiyonudur (Çocukluk tüberkülozu). Sekonder tüberküloz: Tüberküloz basili ile karşılaşmış, latent hâldekibasillerin aktif hâle geçmesi ile oluşur. Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları Tüberküloz tüm organlara yerleşir. Akciğer, perikart, deri, tüberküloz, genitoüriner,kemik tüberkülozları, tüberküloz menenjit ve tüberküloz larenjiti gibi isimler alır. En sıkgörülen akciğer tüberkülozudur. Kişinin enfeksiyon geçirdiği (tüberkülin testi), PPD testininpozitifliği veya radyolojik inceleme ile anlaşılır. Kesin tanı bakteriyolojiktir. Komplikasyonları Bronşiyektazi,pnömotoraks, ampiyem, endobronşiyalstenoz, soliterpulmoner nodülveya nodüller, içinde kalsifikasyonlar bulunan tüberküloma, menejit sekeli, perikardit,fibrotoraks, Sürrenal yetmezliği-Adison hastalığı, kronik renal yetmezlik, kadınlarda kısırlık, tuttuğu yere bağlı kemik veya eklem deformiteleri gibi komplikasyonlar gelişebilir. Korunma
Yüklə 145,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|