Fermentlarni mikrobiologik sintez yo’li bilan ajratib olish

Fermentlarni mikrobiologik sintez yo’li bilan ajratib olish

Reja:

1. Fermentlarning umumiy tavsifi
2. Sanoat miqyosida ishlab chiqariladigan fermentlar
3. Ferment produsentlarini o’stirish
1. Fermentlarning umumiy tavsifi
Organizmda kechadigan hamma hayotiy jarayonlarning moddiy asosini minglab fermentlar yoki enzimlar tomonidan katalizlanadigan kimyoviy reaksiyalar tashkil qiladi. Fermentlar hozirgi kunda fanning rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo’lgan makromolekulalar sifatida ma’lum bo’lib bormoqda. Toza holda ajratib olingan fermentlardan foydalangan holda murakkab birikmalarning, jumladan organizmning tarkibida uchraydigan ba’zi oqsillar va nuklein kislotalarning strukturalarini aniqlashga erishildi.
Fermentlarning amaliy ahamiyati ham kattadir. Vino ishlab chiqarish, non pishirish, pishloq, spirt, choy, aminokislotalar, vitaminlar, antibiotiklarni sanoat miqyosida ishlab chiqarish fermentativ jarayonlardan samarali foydalanishga asoslangan. Tibbiyot va qishloq xo’jaligida qo’llaniladigan-dorivor moddalar, o’simliklarning o’sish stimulyatorlari va boshqa fiziologik faol moddalarning ta’sir etishi u yoki bu fermentlarning faollashuvi yoki ingibirlanishi bilan bog’liqdir.
Fermentlar katalizlaydigan reaksiyalarini e’tiborga olgan holda 6 ta sinfga bo’linadi:
1. Oksireduktazalar. Bu sinfga oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini katalizlovchi fermentlar kiradi. Ularga yaqqol misol sifatida degidrogenazalar-vodorod atomini ko’chiruvchi fermentlarni keltirib o’tish mumkin.
2. Transferazalar. Bu sinf vakillari alohida funksional guruhlarni molekulalararo ko’chirish reaksiyalarini katalizlaydi. Masalan, metil guruhni-metiltransferaza, amino guruhni-aminotransferaza, karboksil guruhni-karboksitransferazalar ko’chirish reaksiyalarini katalizlaydi.
3. Gidrolazalar. Bu sinfga mansub fermentlar molukulalar ichidagi bog’larni suv ishtirokida gidrolizlaydi. Ular jumlasiga fermentlarning katta guruhi, jumladan oshqozon-ichak traktining fermentlari: esteraza, fosfataza, peptidaza va boshqalar kiradi.
4. Liazalar. Bu sinf vakillari nogidrolitik yo’l bilan qo’sh bog’ hosil bo’lish reaksiyalarini katalizlaydi. Bularga yaqqol misol sifatida dekarboksilaza va boshqalarni keltirish mumkin.
5. Izomerazalar. Bu fermentlar substratlarni o’zaro almashinuvini katalizlaydi. Masalan L-izomeri D-izomerga, glyukozani fruktozaga aylanishini katalizlaydi.
6. Ligazalar yoki sintetazalar. Bu fermentlar xilma xil sintezlanish reaksiyalarini katalizlaydi va bu reaksiyani makroergik birikmalar energiyasi evaziga amalga oshiradi.