Gəncə Qazax bölgəsində qarğıdalı bitkisinin ərzaq və yem kimi istifadəsi perspektivləri

Gəncə - Qazax bölgəsində qarğıdalı bitkisinin ərzaq və yem kimi istifadəsi perspektivləri.

Gəncə-Qazax Bölgəsi respublika­nın qərb hissəsində yerləşməklə, kiçik Qafqazın şimal və şi­mal-şərq yamaclarını, Kürətrafı düzənliyi və Ceyrançöl düzünü əhatə edir. Bölgəyə Qazax, Ağstafa, Tovuz, Şəmkir, Gədəbəy, Daşkəsən, Göy-Göl, Samux, Goranboy və Ağcakənd rayonları da­xildir. Bölgənin ümumi sahəsi 1233 min hektar və ya respub­likanın ümumi ərazisinin 14,3%-ini təşkil edir.

Bölgənin iqlimi yayı quraq və isti, qışı mülayim keçən yarımsəhra və quru çöllər (quru subtropik) tipinə aiddir.

Bölgədə şabalıdı, açıq və tünd şabalıdı torpaqlar üstünlük təşkil edir.Bundan başqa dağ- qəhvəyi və dağ- qara torpaq­lara da rast gəlinir.

Torpaqların yüksək münbitlik dərəcəsi və əlverişli iqlim şəraiti, bölgədə əkin sahələrindən səmərəli istifadə olunmasını və onun genişləndirilməsini tələb edir.Burada üzümçülüyü, taxılçılığı, tərəvəzçiliyi, kartofçuluğu və heyvandarlığı inkişaf etdirmək üçün əlverişli şərait vardır.

	2.7. Dən üçün qarğıdalının əkin sahəsi, ha
		2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
	Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu	11561	11858	9627	9763	9769	9994	11677	12098	8870	6879	7126	7310	7434	6734
	Gəncə şəhəri	1	2	-	-	9	32	-	-	-	-	5	-	5	-
	Qazax rayonu	933	655	608	572	603	643	603	668	794	589	516	528	682	562
	Ağstafa rayonu	2080	1900	1330	1359	1365	1783	1676	1423	1850	1207	1404	1604	1573	1295
	Tovuz rayonu	1832	2178	600	605	625	472	2314	2346	1906	1418	1705	1580	1593	1500
	Şəmkir rayonu	4424	5197	5231	5322	5382	5393	5398	5403	2174	2181	2312	2337	2348	2351
	Gədəbəy rayonu	1227	1429	1409	1360	1115	1086	1085	1085	687	698	450	505	457	359
	Samux rayonu	487	264	151	237	300	332	291	416	725	299	325	284	276	234
	Göygöl rayonu	114	32	38	18	29	32	60	45	52	73	53	47	44	62
	Goranboy rayonu	463	201	260	290	341	221	250	712	682	414	357	425	457	371

Maize is a multipurpose crop becauseevery part of the maize plant has economic value: the grain, leaves, stalk, tassel, and cob can all be used to produce a large variety of food and non-food products.

Maize is highly yielding, easy to process, readily digested and cost less than other cereals. Maize thrives best in a warm climate and is now grown in most of the countries that have suitable climatic conditions. Qurbanov F.H. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin seleksiyası və toxumçuluğu. Bakı, “Araz”, 2011. s. 382 Qarğıdalı dünya əkinçiliyində ən mühüm və ən məhsuldar dənli yem bitkisidir. Qarğıdalı məh­suldarlığına və yemlilik dəyərinə görə bütün dənli yem bitkilərindən üstündür və onları ötüb ke­çir. Qarğıdalı xalq təsərrüfatında ərzaq, texniki və yem kimi istifadə edilən bitkidir. Dünya öl­kə­lə­ri qarğıdalı dəninin 20 % -ni ərzaq, 15-20%-ni tex­niki məqsədlər və yerdə qalan 2/3 hissəni yem kimi istifadə edir. Dənin tərkibində, torpaq-iqlim şəraitindən və becərmə texnologiyasından asılı ola­raq 65-75% nişasta, 7,5-12% zülal, 1-2% şə­kər, 4-8% yağ (nüvəsində 40%), 1,5-2% kül ele­ment­ləri, mineral duzlar və vitaminlər var. Müəy­yən edilmişdir ki, ərzaq və texniki məqsədlə bu bit­kidən 146 məmulatın hazırlanmasında isti­fadə olunur. Qarğıdalının dənindən un, yarma, kon­serv, nişasta, etil spirti, pivə, dekstrin, qlükoza, sa­xaroza, sirop (şirə), yağ, qlutamin turşusu, mis (Cu) elementi, E və C vitaminləri alınır. Gövdə, yar­paq və qıcasından kağız, linolium, viskoz, süni pro­bka, plastmas, fəallaşdırılmış kömür, yuxu gətirici dərman və s. hazırlanır [1].

«CORN PROCESSİNG COMPANY» şirkətiCənubiQafqazregionununqarğıdalıemalındanəldəolunanməhsulların (qidaqlükozası, maltoza, protein (qlüten) vəqarğıdalıdanalınankəpək) əngenişçeşidinitəklifedənənirivəmüasiristehsalmüəssisəsidir. 

CPC şirkətiCənubiQafqazdayeganəqarğıdalıkraxmalıvəqidaqlükozasınınhazırlanmasıüçünqarğıdalıemalızavodununtikintisinibaşaçatdırmışdır.Zavodun individual işlənmişlayihəəsasındatikilməsivəzavodunmüasirAvropaavadanlıqlarıilətəminolunması, həmçinin, unikalistehsaltexnologiyalarınıntətbiqi CPC şirkətinə 3 müxtəlifistehsalproseslərini (qarğıdalıemalı, kraxmalistehsalı, vəqlükozapatkalarınınistehsalı) birləşdirməyəimkanvermişdir. 

CPC şirkətininməhsullarıbeynəlxalqstandartlaravə son istehlakçılarıntələblərinə tam cavabverir. 

Qeyd edilib ki, bu cür müəssisə Cənubi Qafqazda ilk olaraq Azərbaycanda inşa olunub. Müəssisədə ilkin mərhələdə qlükoza, daha sonra isə fruktoza və dekstroza məhsullarının istehsalı nəzərdə tutulur. Həmin məhsullardan əsasən şirniyyat, konserv, süd məmulatı, dondurma və limonad istehsalında istifadə olunacaq. Bu layihənin həyata keçirilməsi nəticəsində Azərbaycanda taxılçılığın, o cümlədən qarğıdalı istehsalının artırılması üçün əlverişli şərait yaranacaq və qarğıdalı emalından alınan məhsulların idxalının qarşısı alınacaq. Müəssisə Azərbaycanın tələbatının yerli istehsal hesabına yüksək keyfiyyətli qida qlükozası, protein, qlüten, kəpək və sair məhsullarla təminatına tam imkan yaradır. İstehsal prosesi zamanı yaranan tullantılar isə yem məhsulu kimi heyvandarlıqla məşğul olan fermerlərə satılacaq.

Bildirilib ki, müəssisənin xammal bazası yerli istehsal hesabına formalaşacaq. Bu məqsədlə Zaqatala, Şəki, Qax və Oğuz rayonlarında fəaliyyət göstərən fermerlərlə danışıqlar aparılır. Gələcəkdə kifayət qədər xammal bazası formalaşdırıldıqdan sonra müəssisənin gündəlik emal gücünün 80 tondan 200 tona çatdırılması nəzərdə tutulur.

Müəssisə ilə yaxından tanış olan prezident İ. Əliyev kollektivə uğurlar arzulayıb, tapşırıq və tövsiyələrini verib. (http://az.apa.az/news/241492)

Hindi qızılı adlandırılan qarğıdalı, əsasən B vitaminləri, eləvə də A, D, E, K vitamini və fol turşusu ilə zəngindir. O, həmçinin, insan bədəni üçün faydalı olan fosfor, kalium, kalsium, maqnezium, selenium, bir qədər kobalt, yod və brom minerallarından ibarətdir.