HamiLƏLİYİn biRİNCİ trimestr ağirlaşmalari giRİŞ
Yüklə 480,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Normal Hamil əliyin Birinci Trimestrində Laborator Parametrləri
- Cədvəl 1. Ultrasəs müayinəsi və qan zərdabında β-HCG -nin
- HAMİLƏLİYİN İLKİN MƏRHƏLƏSİNDƏ ULTRASƏS MÜAYİNƏSİ
- Cədvəl 2. Hamiləliyin birinci trimestrində baş verən və ultrasəs müayinəsinin
- Normal hamil əlikdə ultrasəs müayinəsinin nəticələri
- Cədvəl 3. Baş-oma uzunluğu və hestasiya yaşı Baş-oma uzunluğu
- Hestasiya yaşı (həftələr) = baş-oma uzunluğu (sm) + 6.5. HAMİLƏLİKDƏ PATOLOJİ HALLAR
- Spontan abortun klinik gedişatı
|
HAMİLƏLİYİN BİRİNCİ TRİMESTR AĞIRLAŞMALARI GİRİŞ Hamil
əliyin birinci trimestrində ağırlaşmalar geniş yayılmışdır. Hamiləliklərin yarısı 12-ci h əftəyə qədər, bir çoxları isə klinik cəhətdən müəyyən edilənədək düşüklə nəticələnir. Təsdiq edilmiş hamiləliklərin 15-20%-də spontan abort baş verir ki, bunların da 80%-i hamiləliyin birinci trimestrin ə təsadüf edir. Spontan abortdan əlavə, birinci trimestrdə baş verən qanaxmalar ektopik hamil əlikdən, trofoblastik xəstəlikdən, polip səbəbindən inkişaf edən uşaqlıq boynundan qanaxma, uşaqlıq boynu toxumasının kövrək olması, travma və ya uşaqlıq boynu xərçəngi də daxil olmaqla, mamalıqla bağlı olmayan hallardan xəbər verə bilər. Bu fəsildə klinik, laborator v ə ultrasəs müayinələrinin nəticələrinə əsasən hamiləliyin birinci trimestrinin normal gedişatı n əzərdən keçirilir və daha sonra spontan abort, ektopik hamiləlik və trofoblastik xəstəliyin diaqnostikası, müayinə və müalicəsi izah edilir.
β-HCG-nin kəmiyyət səviyyəsi hamiləliyin müddətinə və ilkin hamiləlik dövrünün ultrasəs müayin əsinin nəticələrinə uyğundur. İki-üç gündən bir ən azı iki dəfə β-HCG-nin səviyyəsinin t əyin edilməsi hamiləliyin gedişatının normal olub-olmamasını müəyyən etməyə kömək edə bil ər. Erkən dövrü normal inkişaf edən hamiləliyin dördüncü həftəsindən səkkizinci həftəsinədək β-HCG-nin səviyyəsi hər iki-üç gündən bir-iki dəfə artmalıdır. β-HCG-nin səviyyəsinin azalması v ə ya dəyişməməsi (plato) hamiləliklə bağlı nəticələrin pisləşmə ehtimalının mühüm göstəricisi olsa da, lakin spontan abort v ə ya ektopik hamiləlik arasında diferensiasiya aparmağa imkan vermir (C kateqoriyası). β-HCG-nin ultrasəs müayinəsi ilə korrelyasiyası hamiləliyin vəziyyəti haqqında daha dolğun məlumat verir. β-HCG-nin səviyyəsi təxminən 1800 mBV/ml 1 çatanda
transvaginal US müayin əsi rüşeym kisəsini göstərməlidir. β-HCG-nin səviyyəsi 1800-3500 mBV/ml olduqda is ə US avadanlığının həssaslığından və həkimin təcrübəsindən asılı olaraq, transabdominal ultras əs müayinəsi də rüşeym kisəsini aşkar etməlidir (B kateqoriyası). Cədvəl 1. Ultrasəs müayinəsi və qan zərdabında β-HCG -nin səviyyəsinə görə hamiləliyin hestasiya yaşı Son menustruasiyanın tarixin ə görə hestasiya yaşı Transabdominal US göst əriciləri Transvaginal US göst əriciləri Z ərdabda β-HCG - nin s əviyyəsi, mBV/ml Beş həftədən az Heç n ə
ən rüşeym kis
əsi 1800
Beş-altı həftə arası Rüşeym kisəsi Rüşeym kisəsi, yumurta
sarısı kisəsi 1800-3500 Yeddi h əftə
5-l0 mm-lik rüşeym
(embrion) Transabdonimal USM-d ə olduğu kimi + ür ək fəaliyyəti > 20,000 1 mBV/ml – 1 millilitrdə milli beynəlxalq vahid Progesteronun da s əviyyəsi hestasiyanın ilk səkkiz həftəsi ərzində hamiləliyin nəticələsini proqnozlaşdırmağa kömək edə bilər. Normal hamiləlikdə artan β-HCG-nin səviyyəsindən fərqli olaraq, hamil əliyin ilk 9-10 həftəsi ərzində qan zərdabında progesteronun səviyyəsi dəyişmir. β- HCG-d
ən fərqli olaraq, hamiləliyin ilkin mərhələsində bir dəfə təyin edilmiş progesteron s əviyyəsi hamiləliyin nəticəsini müəyyən etməyə yardım edə bilər. Progesteronun səviyyəsinin 5 nq/ml-d ən (nanogram/millilitr) aşağı olması hamiləliyin nəticəsinin pis olması ilə bağlıdır (spontan abort v ə ya ektopik hamiləlik). Progesteronun səviyyəsinin 25 nq/ml-dən yüksək olması isə uşaqlıq daxilində (intrauterine) inkişaf edən hamiləliyə dəlalət edir (B kateqoriyası). Ultras
əs müayinəsinin əlçatan olmadığı və β-HCG-nin səviyyəsinin təyin edilməsi çox vaxt tələb etdiyi
ərazilərdə qan zərdabında progesteronun səviyyəsinin təyini hamiləliyin normal gedişatını t əsdiq edə bilər. HAMİLƏLİYİN İLKİN MƏRHƏLƏSİNDƏ ULTRASƏS MÜAYİNƏSİ Hamil
əliyin birinci trimestrində yaranan problemlərin araşdırılmasında ultrasəs müayinəsi çox faydalı diaqnostik vasitədir. Hamiləlik dövründə ultrasəs müayinəsinin aparılmasına əsas göst ərişlər ABŞ-ın Milli Səhiyyə İnstitutu (MSİ) tərəfindən 1984-cü ildə təqdim edilmişdir və bu gün ədək qüvvədə qalır. ABŞ-ın MSİ-nin təklif etdiyi 28 göstərişdən təxminən yarısı birinci trimestrd ə baş verir və aşağıda verilmiş Cədvəl 2-də öz əksini tapır. Cədvəl 2. Hamiləliyin birinci trimestrində baş verən və ultrasəs müayinəsinin aparılmasını şərtləndirən göstərişlər 2 1.
Spontan abortun baş verməsi və ya dölün ölümünə şübhə 2.
3.
Hamil əliyin hestasiya yaşı qeyri-müəyyən olduqda, hestasiya yaşının müəyyən edilməsi 4.
Müxt əlif xüsusi prosedurlarda, məsələn, xorion hovlarının biopsiyasında yanaşı istifadə 5.
əlik 6.
Beç əxorla və ya trofoblastik xəstəlik ehtimalı 7.
əlik ehtimalı 8.
Uşaqlıq daxilinə qoyulmuş kontraseptiv vasitənin (uşaqlıqdaxili vasitə) USM ilə
lokalizasiyasının təyin edilməsi 9.
Uşaqlığın anomaliyası 10.
Dölün ölçül əri ilə hestasiya tarixi arasında uyğunsuzluq 11.
Klinik müayin ədə müəyyən edilmiş çanaq boşluğu orqanlarının törəməsinin müayinəsi Birinci trimestrd ə aparılan ultrasonoqrafiyanın, habelə diaqnostikanın dəqiqliyinə təsir edən müayin
ə üsullarının diaqnostik imkanlarını və məhdudiyyətlərini bilmək vacibdir. Ultrasəs müayin
əsi düzgün tətbiq edildikdə məqalənin müxtəlif fəsillərində təsvir edilmiş müxtəlif halların sürətli və dəqiq diaqnostikasını apara bilər. Hamiləliyin ilkin dövründə rutin ultrasəs müayin əsinin aparılması həm hestasiya yaşının daha dəqiq müəyyən edilməsini və çoxdöllü hamil əliyin vaxtında aşkar edilməsini, həm də klinik baxımdan müəyyən olunmayan döl anomaliyalarının erkən diaqnostikasını təmin edə bilər. Döl anomaliyalarının erkən aşkar 2 ABŞ-ın MSİ-nin məlumatından adaptasiya olunmuşdur, 1984 edilm əsi qadınlara hamiləliyin erkən dayandırılmasına dair qərar qəbuletmə imkanını verir. Bununla yanaşı, US müayinəsinin rutin aparılmasının digər mühüm nəticələrə təsiri tam aydın deyil (A kateqoriyası). Birinci trimestrdə aparılan US müayinəsinin diaqnostik əhəmiyyəti x əstənin anamnezi, fiziki müayinəsi, β-HCG-nin və qan zərdabında progesteronun səviyyəsi də daxil olmaqla, bu vaxtad ək aparılmış laborator analizlərin nəticələrinin US müayinəsinin n əticələri ilə birlikdə nəzərdən keçirilməsi hallarında yüksək olur. Ultrasəs müayinəsinin çox faydalı olduğunu nəzərə alaraq, bir çox həkim birinci trimestrdə baş verən ağırlaşmaların müayin
əsi üçün ilk öncə məhz US müayinəsindən istifadə edir. US müayinəsinin nəticələri qeyri-mü
əyyən və ya mübahisəli nəticələr verdikdə ikinci addım kimi qanda β-HCG və/ya progesteron s əviyyəsinin təyin olunması üçün testlərdən istifadə edilir. Birinci trimestrd ə ultrasəs müayinəsi həyata keçirildikdə əmin olmaq lazımdır ki, həm transabdominal, h əm də transvaginal US görüntüsü əlçatan olsun. Transabdominal US müayinəsi geniş görüntü sahəsinə malikdir və çanaq boşluğunun müxtəlif dərinlikdə görüntülərini əldə etm əklə yanaşı, çanağın yuxarı hissəsində və dibində yerləşən orqanların tam müayinəsinə imkan verir. Transabdominal görünm ə 3-5 MHz tezlikli ötürücü ilə aparılır. Transvaginal US müayin əsi isə 5.0-7.5 MHz tezlikli ötürücü ilə aparılır və əldə edilən görüntülərin dəqiqliyini artırır. Transvaginal US müayinəsinin çatışmazlığı görüntü sahəsinin məhdud olmasıdır. Bu s
əbəbdən də dəqiq diaqnostika üçün hər iki üsuldan (transabdominal və transvaginal) istifadə etm
ək vacibdir. Transvaginal US müayinəsi həm həkimin otağında, həm xəstəxanada və təcili tibbi yardım şöbələrində istifadə edilə bilər. Normal hamil əlikdə ultrasəs müayinəsinin nəticələri Sonuncu menstruasiyadan hesablandıqda hamiləliyin beşinci və yeddinci həftələri arasında 5.0- 7.5 MHz ötürücü il ə aparılan transvaginal ultrasəs müayinəsi ilə əvvəlcə döl kisəsi, sonra yumurta sarısı kisəsi və nəhayət, rüşeym (embrion) müəyyən edilir. Qanda β-HCG-nin səviyyəsi 1800 mBV/ml olmayanad ək ultrasəs müayinəsində döl kisəsi görünmür. Beşinci həftə ərzində döl kis
əsinin içi boş görünür və ektopik hamiləlik hallarında inkişaf edən “yalançı döl kis
əsi”ndən fərqlənmir. İlkin mərhələdə normal inkişaf edən döl kisəsinin əlamətlərinə aşağıdakılar aid edilir: 1.
2.
uşaqlıq dibində yerləşməsi və 3.
kis əni kənardan əhatə edən exogen halqa. Altıncı həftə ərzində yumurta sarısı kisəsi müəyyən edilir. Yumurta sarısı kisəsi döl kisəsi daxilind ə müəyyən olunan exogen yumru strukturdur. Yumurta sarısı kisəsinin divarı nazik olduğundan, onun ultrasəs şüalarına paralel olan lateral hiss
ələri görünməyə bilər. Bu səbəbdən US müayinəsində yumurta sarısı kisəsi yumru yox “=” (b ərabərlik) işarəsi kimi görünə bilər. Döl kisəsi müəyyən edilirsə, mütləq şəkildə yumurta sarısı kis əsinin də təyin edilməsi təmin olunmalıdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, yumurta sarısı kisəsi heç d ə bütün müstəvilərdə görünmədiyi üçün onun təyin edilməsi məqsədilə bütün kvadratların görünm əsi aparılmalıdır. Yumurta sarısı kisəsi rüşeymə aid (embrional) bir struktur olduğundan, onun t əyin edilməsi uşaqlıq daxilində inkişaf edən hamiləliyin mövcudluğunu təsdiq edir və ektopik hamil əliyin yalançı kisəsini (psevdokisə) istisna edir. Döl kisəsi daxilində olan maye amniotik maye yox, rüşeymdənxaric (ekstraembrional) boşluq mayesidir. Hamil əliyin yeddinci həftəsi ərzində rüşeym müəyyən olunur və onun ürək fəaliyyəti qeyd olunmağa başlayır. Transabdominal US müayinəsi ilə müqayisədə transvaginal US ilə rüşeym bir h
əftə əvvəl aşkar edilir. Rüşeym əvvəlcə yumurta sarısı kisəsinin bir kənarında “nöqtə” kimi görünür v ə günə bir millimetr (mm) sürəti ilə böyüyür. Rüşeymin ürək fəaliyyəti onun baş-oma ölçüsü beş millimetrə çatdıqda həmişə müəyyən edilir. Lakin görünmə üçün istifadə olunan avadanlığın texniki imkanları və müayinəni aparan mütəxəssisin təcrübəsindən asılı olaraq rüşeymin ürək fəaliyyəti daha tez də təyin oluna bilər. İlk dəfə təyin edildikdə rüşeymin ürəyi d əqiqədə 100 vurğu sürəti ilə döyünür. Müşahidə edilən müddətdə ürək döyüntülərinin sayı d əqiqədə 180 vurğuyadək sürətlə qalxır və sonradan dəqiqədə 120-160 vurğuyadək enir. Ürək döyüntül ərinin sayı dəqiqədə 120-160 vurğu olan hallarda onlar portativ Doppler cihazı ilə də t əyin oluna bilər. M-üsulla aparılan US müayinəsi ilə rüşeymin ürək fəaliyyəti sənədləşdirilə və ür ək döyüntülərinin sayı təyin oluna bilər. US müayinəsi zamanı rüşeymi əhatə edən qişa da görünür. Bu amniotik qişadır və növbəti bir neçə həftə ərzində böyüyərək rüşeymdənxaric boşluğu tədricən obliterasiya edir və ya tam tutur. Hamil əliyin beşinci və altıncı həftələri ərzində döl kisəsi inkişaf etdikdən sonra və rüşeym mü əyyən olunanadək döl kisəsinin ortalama diametrini (uzunluq + en + hündürlük/3) təyin etm əklə və standartlaşdırma cədvəllərindən və ya ultrasəs aparatındakı kompüter proqramından istifad ə etməklə hestasiya yaşı müəyyən edilə bilər. Müasir real vaxt rejimində aparılan transvaginal US müayin əsinin köməyi ilə hamiləliyin altıncı həftəsində rüşeym müəyyən edilə bil ər və hestasiya yaşı onun baş-oma uzunluğunu ölçməklə təyin edilə bilər. Rüşeymin baş-oma uzunluğu əsasında aşağıda göstərilən cədvəllərdən və ya ultrasəs aparatındakı kompüter proqramından istifadə etməklə hestasiya yaşı təyin olunur. Cədvəl 3. Baş-oma uzunluğu və hestasiya yaşı Baş-oma uzunluğu Hestasiya yaşı Baş-oma uzunluğu Hestasiya yaşı 0.2 cm
5.7 h əftə
3.5 cm 10.4 h
əftə 0.4 cm
6.1 h əftə
4.0 cm 10.9 h
əftə 0.6 cm
6.4 h əftə
4.5 cm 11.3 h
əftə 0.8 cm
6.7 h əftə
5.0 cm 11.7 h
əftə 1.0 cm
7.2 h əftə
5.5 cm 12.1 h
əftə 1.3 cm
7.5 h əftə
6.0 cm 12.5 h
əftə 1.6 cm
8.0 h əftə
6.5 cm 12.8 h
əftə 2.0 cm
8.6 h əftə
7.0 cm 13.2 h
əftə 2.5 cm 9.2 h
əftə 8.0 cm
14.0 h əftə
3.0 cm 9.9 h
əftə
Alternativ olaraq, rüşeyn (embrion) təyin olunduqda, hamiləliyin 8-ci və 13-cü həftələri arasında rüşeymin baş-oma uzunluğunu ölçməklə aşağıdakı formulanın köməyi ilə hestasiya yaşını mü əyyən etmək olar: Hestasiya yaşı (həftələr) = baş-oma uzunluğu (sm) + 6.5. HAMİLƏLİKDƏ PATOLOJİ HALLAR Bu f
əslin aşağıdakı hissələrində hamiləlikdə rast gəlinən patoloji və ya qeyri-normal halların, o cüml
ədən, spontan abort, ektopik hamiləlik və trofoblastik xəstəliyin sonoqrafik (ultrasəs) n əticələri müzakirə və təsvir ediləcəkdir. Hamil əliyin ilkin mərhələsində düşüklər və ya spontan abortları təsvir etmək üçün müxtəlif terminl ərdən istifadə edilir. Onlardan bir çoxu müasir patofiziologiya anlayışı mövcud olmazdan əvvəl yaranmışdır və köhnəlmiş terminlərdir. Bununla belə, onlar hələ də istifadə edilir: 1.
Spontan abort — ilk 20 h əftə ərzində hamiləliyin özbaşına pozulmasıdır. Bu termin tibbi abortla (hamil əliyin planlı və ya könüllü pozulması) qarışdırıldığına görə xəstələrlə spontan abort bar əsində müzakirə aparıldıqda düşük terminindən istifadə edilməsi məsləhət olunur. 2.
ən spontan abort — hestasiya yaşının 12-ci həftəsinədək baş vermiş spontan abortdur. 3.
Abort t əhlükəsi — hamiləliyin birinci yarısı zamanı hər hansı bir anda baş vermiş uşaqlıq qanaxması. Uşaqlıq boynu bağlıdır və mayalanma məhsulları xaric olmur. 4.
dölün uşaqlıqdan bütövlükdə deyil, qismən xaric olması halıdır. 5.
Başlanmış abort — uşaqlıq boynu genişlənmiş, ancaq toxuma xaric olmamışdır. 6.
Gizli abort — t ələf olmuş döl və ya embrionun bir neçə həftədir ki, uşaqlıq boşluğunda qalması ilə xarakterizə olunur. Bu zaman uşaqlıq böyümədən qalır və hamiləliyin gününə gör
ə gözlənildiyindən kiçik olur. Hamiləlik əlamətləri tədricən aradan qalxır. Həmin x əstələrdə uşaqlığın böyüməsi müşahidə edilmir və ya hamiləliyin 12-ci həftəsində belə dölün ür ək döyüntüləri eşidilmir. 7.
infeksiyanın uşaqlığa keçərək endometrit, parametrit və peritonitə səbəb olması ilə müşayiət olunan natamam abort. 8.
baxmayaraq, embrion inkişafdan dayanmışdır. Bu hallarda yüksək dəqiqlik qabiliyyətinə malik ultras əs müayinəsində döl (embrion) təyin edilmir. Oxşar prosesi izah etmək üçün rüşeymsiz hamiləlik termini ilə yanaşı, bəzən embrionun rezorbsiyası terminindən istifadə edilir. Rüşeymsiz hamiləlik diaqnozu, adətən, ya ultrasəs müayinəsi, ya da xaric olmuş toxumanın müayinəsi vasitəsilə qoyulur. 9.
əs müayinəsində xorionla uşaqlıq divarı arasında qan toplanması müəyyən edilir. 10.
əsi kimi bir çox hallarda xaric olan hamiləlik endometriumu. Decidua bütöv şəkildə xaric olduqda buna deciduanın atılması deyilir. Bu da əsasən ektopik hamiləlik hallarında müşahidə edilir.
Patofiziologiya Spontan abortların ən azı yarısı trisomiya, triploidiya və ya monosomiya kimi böyük genetik anomaliyaların nəticəsidir. Spontan abortlar, həm də uşaqlıq anomaliyası, ananın dietilstilbestrola (DES) m əruz qalması, leyomioma (fibromioma), uşaqlıq boynunun çatışmazlığı, lutein fazasının qüsuru səbəbindən progesteron çatışmazlığı və immunoloji amillər kimi daxili mühit faktorları ilə də əlaqələndirilir. Xarici mühit amillərinə tütün, alkoqol və ya kokain istifad
əsi, şüalanma, infeksiyalar və peşə fəaliyyəti ilə bağlı kimyəvi maddələrin təsiri aiddir. Ananın yaşı artdıqca spontan abort halları da artır. Klinik praktikada erkən spontan abortun etiologiyası nadir hallarda müəyyən edilə bilir.
Əvvəlcə hamiləlik amenoreya (aybaşının olmaması), hamiləliyin səciyyəvi simptomları və hamil əlik testinin müsbət nəticəsi ilə müəyyən edilir. Hamiləlik baş tutmadıqda, β-HCG (insanın xorionik qonadotropin hormonu) s əviyyəsinin artımı dayanır və ya aşağı düşür və hamiləliyin simptomları kəsilir. Bundan sonra vaginal qanaxma başlayır. Vaginal qanaxma ehtimal edilən spontan abortun ən geniş yayılmış əlamətidir və bütün hamiləliklərin təxminən 30%-də baş verir. Vaginal qanaxması olanların təxminən yarısında spontan abort baş verir, digər yarısında isə döl inkişaf edir. Lakin vaginal qanaxması olmayanlarla müqayisədə həmin qadınlarda ağırlaşma halları və hamiləliyin pis nəticələri daha çox olur. Qanaxmanın başlanması hamiləliyin davam etm əsini sual altına alır. Halbuki bu cür hallarda bəzən hamiləlik bir neçə həftə əvvəl pozulmuş ola bil ər. Daha sonra aşağı bel ağrısı və abdominal ağrılar meydana çıxır və hamiləliyin davam etm əsi proqnozu pisləşir. Nəhayət, döl xaric edilir və bu bəzən ciddi qanaxma və ağrılarla müşayiət olunur. Diaqnostika Abdominal müayin ə zamanı ağrının lokalizasiyasına, palpasiyada ağrıya və gərginliyin olub- olmamasına xüsusi diqqət yetirilir. Həmin əlamətlər ektopik hamiləliklə yanaşı inkişaf edən hemoperitoniumdan x əbər verə bilər. Qanaxmanın uşaqlıqla əlaqəsi olmayan səbəblərini və ya uşaqlıq boynunun açılışını aşkar etmək üçün ginekoloji müayinə aparılmalıdır. Açıqlığı yoxlamaq üçün maşadan istifadə etmək olar, belə ki, normal, genişlənməmiş uşaqlıq boynuna maşanı yeritmək mümkün olmur. Uşaqlığın ölçüsünü və uşaqlıq artımlarının törəməsinin olub- olmadığını yoxlamaq üçün bimanual müayinə də aparılmalıdır. Təcrübəli həkim uşaqlığın ölçüsü əsasında hamiləliyin hestasiya yaşını iki həftəyə qədər dəqiqliklə təyin edə bilər, lakin piylənmə, ağrı, xəstənin həkimlə əməkdaşlığa meyilli olmaması və uşaqlığın retroversiyası dəqiqliyi aşağı sala bil ər. Uşaqlığın ölçüsünün gözləniləndən kiçik olması spontan abortun baş verməsinə işarə edir. Embrionu diri olan 9-10 h əftəlik hamiləlikdə dölün ürək döyüntülərini Doppler US müayinəsi vasit
əsilə eşitmək olar. Dölün ürək döyüntülərinin daha yaxşı eşidilməsi üçün bimanual müayinə zamanı uşaqlığın qaldırılması məqsədəuyğundur. Lakin xüsusilə də piylənməsi olan və ya uşaqlığı retroversiya olunmuş xəstələrdə sonuncu menstrual dövrdən sonra 11-12-ci həftəyədək dölün ür
ək döyüntüləri təyin olunmaya da bilər. Uşaqlıq yolundan xaric olunmuş toxumanın müayinəsi aparılmalıdır. Bu müayinənin aparılması çox faydalıdır və bu, həkimin otağında və ya təcili tibbi yardım şöbəsində həyata keçirilə bilər. Bir çox hallarda bu müayin ə nəticəsində vacib diaqnostik məlumat əldə edilir. Toxumanın müayin
əsində zədələnməmiş döl kisəsi, rüşeym (embrion) və ya xorionik xovlara xarakter şaxələnmə müəyyən edilirsə, bu spontan abortun baş verdiyini təsdiqləyir və həmçinin, sinxron ektopik v ə uşaqlıqdaxili hamiləlik (heterotopik hamiləlik) hallarında ektopik hamiləliyin olduğunu istisna edir. Xorionik xovların müəyyən edilməsi üçün uşaqlıq yolundan xaric edilmiş toxumanı 0.9%-li fizioloji NaCl məhlulu ilə yumaq lazımdır. Toxumanın arxadan işıqlandırılması ilə toxumanın xüsusiyyətlərini müəyyən etmək olar. Bütün hallarda toxumanın histo-patoloji müayin əyə göndərilməsi vacibdir. Mübahisəli hallarda histo-patoloqun rəyi yekun hesab edilir. Əgər toxuma uşaqlıq boynunun dəlik hissəsində təyin olunursa, bu zaman spontan abort qaçılmazdır. Maşadan istifadə edərək toxumanı ehtiyatla xaric etmək olar. Qismən xaric olunmuş toxumanın daha aqressiv üsullarla çıxarılması nəzərdə tutulduqda, xəstələrdən məlumatlı razılıq əldə edilməli, analgeziya (ağrıkəsici) və ya sedativ preparatların verilməsi məsələləri müzakirə edilm əlidir. Klinik müayin ənin nəticələrinə görə aydın diaqnoz qoymaq mümkün olmadıqda, daha düzgün diaqnoz əldə etmək üçün transvaginal US müayinəsinin istifadə edilməsi vacibdir. Gizli abort t ələf olmuş dölün uşaqlıq boşluğunda qalması ilə xarakterizə olunur və bu hallarda uşaqlığın boşalması müşahidə edilmir. Həmin hallarda US müayinəsində normal exogen xorion xovları ilə əhatə olunmayan boş döl kisəsi təyin edilir. Burada, ümumiyyətlə, embrion və ya rüşeym olmaya bil ər ("rüşeymsiz hamiləlik" və ya "embrionun sovrulması”) US müayinəsində ölü embrion da t əyin oluna bilər. Təxminən iki santimetr diametri olan döl kisəsində embrion olması gözlənilir. Baş-oma uzunluğu 5 mm olan embrion ürək döyüntülərini nümayiş etdirməlidir. Ultrasəs müayin
əsi mübahisəli nəticələr verirsə və xəstənin vəziyyəti stabildirsə, bu zaman xəstənin müşahidə altına götürülməsi və təkrar US müayinəsinin bir neçə gündən sonra keçirilməsi m əqsədəuyğundur. Natamam abort hallarında aparılan ultrasəs müayinəsində kistoz və ya exogen tapıntılar təyin edil
ə bilər. Əgər uşaqlıq daxilində təyin olunan toxumanın qalınlığı 5 mm-dən çoxdursa, yüks
ək əminliklə demək olar ki, uşaqlıq daxilində toxumanın qalıqları vardır. Lakin heç də bütün x əstələrdə vakuum aspirasiyanın aparılmasına ehtiyac duyulmur. Tamamlanmış spontan abort zamanı uşaqlıq tam boşalmış olur və uşaqlıq boşluğunun boşalması s əbəbindən uşaqlıq divarlarının bitişmiş olması nəticəsində US müayinəsində “endometrial zolaq” mü əyyən edilir. Uşaqlıq yolundan toxuma və ya laxtaların xaric edildiyi hallarda US müayin əsində “endometrial zolaq” əlamətinin təyin edilməsi spontan abortun tamamlanıb- tamamlanmasını və dilyatasiya və kyuretajın tələb olunub-olunmamasını müəyyən etməyə imkan verir.
X əstədə qızdırma, ağrılı uşaqlıq və ya uşaqlıq artımları qeydə alındıqda, yaxud peritonit əlamətləri müəyyən edilirsə, bu zaman septik abort nəzərdən keçirilməlidir. Həmin hallarda uşaqlıq daxilində döl toxumasının qalması ilə nəticələnən tibbi abort və ya qeyri-qanuni abort və ya uşaqlığın perforasiyası nəzərdən keçirilməlidir. Subxorionik qanaxma zamanı döl kisəsi və embrion mövcud olur, lakin ultrasəs müayinəsində xorion la uşaqlıq divarı arasında hematoma aşkar edilir. Subxorionik qanaxmanın ultrasəs vasit əsilə müəyyən edilməsi, spontan abort ehtimalının 30% olmasına dəlalət edir (hətta dölün ür ək döyüntüləri qeydə alınsa belə). Buna görə də xəstəyə qanaxmanın gözlənildiyi barədə m əlumat ehtiyatla verilməlidir. Menecment Qanaxma olduğu zaman düşük ehtimalı ümumilikdə 50%-ə bərabərdir və spazmatik ağrılar qanaxmanı müşayiət edirsə, bu ehtimal artır. Ultrasəs müayinəsi proqnozu dəqiqləşdirir. Düşük ehtimalı hamiləliyin nə qədər gec mərhələsində ilk dəfə müəyyən edilərsə, həmin hamiləliyin sona çatdırılması ehtimalı bir o qədər yüksək olur.
US müayin əsi zamanı ürək döyüntülərinin mövcudluğu yaxşı proqnostik əlamətdir. Qanaxması olan pasiyentdə dölün ürək döyüntüsü ultras əs vasitəsilə aşkar edildiyi halda düşük ehtimalı 2.1%-lə (yaşı 35-dən aşağı olan qadınlar üçün) 16.1% (yaşı 35-dən yuxarı olan qadınlar üçün) arasındadır. Buna görə də birinci trimestr hamil
əlik zamanı qanaxması olan və US müayinəsində dölün ürək döyüntüsü qeydə alınan x əstələr pozitiv yanaşma ilə yaxından müşahidə edilə bilər. Ayrı-ayrı xəstələrdə nəticəni əvvəlcədən müəyyən etmək mümkün deyil. Bütün hallarda xəstələrin hamiləliyi davam etdirmək ist
əyi dəstəklənməlidir, lakin spontan abortun (düşük) qarşısını almaq üçün hər hansı müdaxil
ənin mümkünsüzlüyü izah edilməlidir. Birinci trimestrd ə baş verən düşüklərin əksəriyyəti tibbi və cərrahi müdaxilə olmadan, tam və qeyri-
iradi olaraq baş verir. Fiziki müayinənin məqsədi natamam abortu olmuş, qanaxma və ya infeksiya riski olan, tibbi v ə ya cərrahi müdaxilədən yararlana biləcək pasiyentləri müəyyən etm
əkdir (B Kateqoriyası). Cərrahi müdaxilə üçün göstərişlərə güclü qanaxma, ağrı və ya simptomların uzun müddət davam etməsi daxildir. Embrion və ya embrionsuz döl kisəsinə malik x əstələrdə (zədələnmiş yumurta, embrionun rezorbsiyası və ya ölmüş rüşeym) döl toxumaları mü əyyən uyğun müddət ərzində xaric edilmədikdə, onlara sorucu kyuretajın aparılması təklif edilm əlidir. Müdaxilənin vaxtını təyin etmək üçün ən vacib amil xəstənin psixoloji durumudur. Bir çox qadınlar ölmüş dölün xaric olmasını həftələrlə gözləmək istəmirlər. Logistik məsələlər d ə nəzərə alınmalıdır: məsələn, xəstələr gözlənilməz bir yerdə və vaxtda ağır qanaxma və spazmatik ağrılara məruz qalmaqdansa, effektiv şəkildə dilyatasiya və kyuretajın aparılmasını seç
ə bilərlər. Uşaqlıq boşluğunda instrumental müdaxilələr aparılırsa (məs., maşalar və ya dilyatasiya v ə kyuretaj), bəzi həkimlər antibiotiklərlə profilaktikanı aparır və oral metilergonovin t əyin edirlər. Uşaqsalma və ya spontan abort baş verdikdən sonra yenidən hamilə qalmağa cəhd etməzdən əvvəl qısa müddət kontrasepsiyadan istifadə tövsiyə edilir. Hamiləliyin pozulmasından sonrakı ilk üç ay ərzində baş vermiş növbəti hamiləliklərdə düşük ehtimalı daha yüksək olur. Uzun müdd ətlü kontrasepsiya tələb edən (istəyən) xəstələrdə birinci trimestrdə baş vermiş spontan və ya induksiya olunmuş abortdan dərhal sonra uşaqlıq daxilinə spiralın yerləşdirilməsi həm t əhlükəsiz, həm də effektivdir (A Kateqoriyası). G ələcəkdə daha geniş yayılma ehtimalı olan yanaşmalardan biri də düşüklərin medikamentoz üsul il ə tamamlanmasıdır. Güclü uterotonik preparatlara aid edilən peroral və ya vaginal mizoprostolun istifad əsi ilə bu yanaşmanın faydası bir neçə araşdırmada təsdiq edilmişdir. Bu mövzuda əlavə tədqiqatların aparılması lazım ola bilər. Yüklə 480,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|