Hindiston milliy dinlari Reja. Milliy din tushunchasi

Hindiston milliy dinlari
Reja
1..Milliy din tushunchasi.
2.Hinduizm dini haqida.
3.Buddizm va Jainizm dini haqida.
Kishilik jamiyati tarixida din shakllari turli-tuman bulgan. Ammo har qanday din muayyan, konkret tarixiy sharoit va ijtimoiy munosabatlarga muvofiq holda paydo bo'lgan, o'zgargan hamda rivojlangan.
Din shakllarini shartli ravishda uchta asosiy guruhga bulish mumkin: urug'-qabila dinlari, milliy dinlar va jahon dinlari.Urug'-qabila dinlarida kishilarning tabiat bilan bo'lgan munosabatlari, ishlab chiqarishga oid faoliyatlari (ovlash, ovqat izlash va to'plash) bilan bir vaqtda ularning ibtidoiy tashkilotchilik xususiyatlari ham aks etgan. Urug'chilikning ilk davrlarida tabiat diniy e'tiqodning asosiy ob'yekti hisoblangan. O'sha davr kishilari qaysi geografik mintaqada yashashlari va qanday turdagi mehnat bilan shug'ullanishlariga bog'liq holda buyum va xodisalarning turli jihatlarini ilohiylashtirganlar. Masalan, ov bilan shug'ullanuvchi qabilalar uchun hayvonlarning turli zotlariga sig'inish, dehqonchilikning qoyat sodda shakllari bilan shug'ullanuvchi uchun esa o'simliklar va samoviy jismlarga sig'inganlar.
Ibtidoiy jamoa tuzumining yemirilgan va sinfiy tabaqalanish boshlangan davrda xudolar haqidagi tasavvurlarning shakllanishi ular bilan bog'liq bo'lgan urf-odat va marosimlarda ham muayyan o'zgarishlar bo'lishiga olib kelgan. Dehqonchilik bilan shug'ullanadigan qadimiy xalqlarda halok bo'lib, qayta jonlanadigan mavjudot xudolariga sig'inish, yer, suv, samoviy jismlarni ilohiylashtirish, shular bilan bog'liq bo'lgan qurbonlik qilish marosimlari paydo bo'lgan.Ammo ibtidoiy jamoa tuzumi davrida din jiddiy o'zgarishlarga uchragan bo'lsa ham, muayyan bir tizimga aylana olmagan. Urug'-qabila dinlariga xos diniy ibodat-marosimlar Osiyo, Afrika, Janubiy Amerika va Okeaniyada yashovchi bir qancha xalqlarda hozirgacha mavjuddir. Shuningdek bu din shakllarining elementlari hozirgi zamon milliy va jahon dinlarida ham uchraydi.shakllanishining dastlabki va eng sunggi davrlarini bir-biridan farqlash lozim.. dastlabki milliy dinlar quldorlik jamiyatida vujudga kelgan bo'lib, odatda, politeistiq ya'ni kup xudolik dinlari bo'lgan. Masalan, qadimgi grek dini ko'p xudolikning o'zginasidir. Zevs-pantion (qadimgi grek tilida – bosh xudo) hisoblanib, bir ukasi dengiz xudosi, ikkinchi ukasi - yer osti podsholigining xudosi hisoblanar edi. Shuningdeq muhabbat va go'zallik ma'budasi, urush xudosi, quyosh xudosi va san'at homiysi va boshqa yana bir qancha xudolar bo'lgan. Xuddi shunga o'xshash qadimgi yaxudiylar dinning xudosi – Yaxve ham ko'p xudolilikning yaqqol namunasidir. quldorlik jamiyatidagi dastlabki milliy dinlarning o'ziga xos yana bir xususiyati oxirat to'g'risidagi tasavvurning paydo bo'lishi va unga ishonishdir. Ammo bu davrda bunday tasavvurlar hali to'la shakllanmagan edi. Ular keyingi davrlarda rivojlangan. Bu davrda qurbonlik qilish keng rasm bo'lib hatto majburiy marosimlardan biri hisoblanar edi. Xudolar yo'lida meva-cheva, noz-ne'matlardan tortib, uy hayvonlarining barcha turlarigacha, qadim zamonlarda esa hatto odamlar ham qurbon qilinar edi. Milliy dinlar rivojlanishining sunggi davrlariga kelib odamlar o'rniga hayvonlar qqurbon qilina boshlangan. Shu bilan birga oxirat haqidagi tasavvurlar keng targ'ib qilinardi.Milliy dinlar elat-millat dinlari deb ham yuritiladi. Chunki ular urug'-qabila dinlaridan farqli ravishda sinfiy jamiyat qaror topishi va shakllanishi davrida vujudga kelgan va rivojlangan. Binobarin, ular avvalo elatning, sungra millatning shakllanishini uzlarida aks ettirgan.Milliy dinlarda tasavvur qilingan xudolar milliy xudolar hisoblanib,, ibodat-marosimlar asosan muayyan elat yoki millatnikigagina mos tushar edi. Binobarin, bu xildagi qadimgi dinlar milliy davlat xarakterida bo'lishi bilan boshqa din shakllaridan ajralib turgan.Eng sunggi davrning milliy dinlariga quyidagilar kiradi: hinduizm, sikxizm, daosizm, konfusiychiliq sintoizm va iudaizm (yahudiylik).
H I N D U I Z M - hozirgi Hindistonda tarqalgan din shaklidir. U eramizdan oldingi dinlar – braxmanizm va vedizmning evolyusiyasi natijasida eramizning birinchi ming yilligi o'rtalariga kelib shakllangan. Shu davrdan boshlab hinduizm hukmron dinga aylangan. Xozirgi vaqtda Hindiston aholisining 80 dan o
rtiqroq foizi hinduizmga e'tiqod qiladi. Hinduizm sinkretik din bo'lib, turli e'tiqodlar, urf-odatlar va marosimlar, maxalliy diniy e'tiqod va qarashlarning murakkab kompleksi sifatida voqe bo'lib, urug'-qabila dinlari elementlarini, braxmanizm, buddizm va jaynizmning asosiy g'oyalarini qamrab olgan. Hinduizm o'zining yagona tashkilotiga ega emas.Hinduizm insonnning tug'ilganidan to vafot etishigacha bo'lgan huquq va vazifalarini belgilab va cheklab qo'yadi. Shuning uchun unda marosimchilikka keng o'rin berilgan. Hinduizm kishilarning ijtimoiy tengsizligini oqlaydi va abadiylashtiradi, ruhning o'lmasligi va ko'chib aylanib yurishi (sansara ta'limoti), qayta tug'ilishi (karma ta'limoti), gunoh ishlar uchun javob berishi, jannat va do'zax kabi aqidalarni o'z ichiga oladi.
Hinduizm politeistik din bo'lib, unda ko'p xudolilik elementlari saqlangan. Dindorlar tasavvurida bosh xudo Braxman Koinotning ijodkori va yaratuvchisidir. Bundan tashqari hindlar Vishnu va Shiva xudolariga ham e'tiqod qiladilar. Hinduizm ta'limotida xudoning uch xil ko'rinishida tasavvur etilishi (trimurti) eng oliy, ilohiy, yakka xudoning uch xususiyati, deb talqin qilinadi. Bu xristianlikdagi uch yuzli xudoga uxshaydi.Hinduizm ta'limoticha, olam paydo bo'lib, yemirilib, yuq bo'lib turadi, ya'ni olamning yashashi progressiv emas, aksincha, regressiv xarakterga ega; har bir davr olamning yuksak rivojlangan cho'qqisidan boshlanib, uning inqirozga uchrashi bilan tugaydi, insonlar gunohga botib ketgach, olam yuqoladi.Hinduizm jamiyatning tabaqalarga bo'linishini aks ettiruvchi savob va jazo (karma) g'oyasiga asosan, inson hayotida 4 ta asosiy maqsad bor, deb da'vo qilinadi: 1) dxarma – oila va jamiyatda diniy talablarni bajarish; 2) artxa – foydali ishlar qilish, zarur materiallarga ega bo'lish; 3) kama muhabbat tuyg'ulariga erishish, his-tuyg'ularni qondirish; 4) moksha – o'zgarish zanjiridan butunlay xalos bo'lish.
Vishnuizm va shivaizm oqimlarining vakillari o'z xudolariga bag'ishlab minglab katta-kichik ibodatxonalar qurganlar. Bu dinga e'tiqod qiluvchilar «muqaddas joylar», daryolar va boshqa xar hil narsalarga sig'inadilar. Hind xalki orasida yovuz ruhlarga e'tiqod qtltsh keng tarqalgan. Ular turli hayvonlar– hukiz, sigir, maymun va ilon kabilarga ham sig'inadilar, ularni muqaddaslashtiradilar.Hind xalqi uchun Gang daryosi muqaddas hisoblanadi. Hinduizm diniga e'tiqod qiluvchilar Banoras shahrini ham muqaddaslashtirishgan. Rivoyatlarga ko'ra, go'yo Gang daryosi qirg'og'ida kishi hayotdan ko'z yumsa, narigi dunyodagi hayoti ancha yengillashar, jannatga yul olar degan diniy fikr bor.
Hinduizmning xarakterli xususiyatlari, yuqorida qayd qilingandeq jamiyatdagi kishilarni tabaqalarga – kastalarga ajratishdir.hozirgi paytda kishilarni tabaqalarga bo'lish ta'qiqlanadi. Hinduizmning «muqaddas» yozuvlariga Veda, Upanishadlar kiradi. Keyinchalik «Maxabxarata» va «Ramayana» dostoniga o'xshash, diniy marosimlar va urf-odatlar sigdirilgan har xil afsona, rivoyat, hikmatli suzlar, epik dostonlar paydo bo'la boshladi.Hozirgi vaqtda hinduizm Hindistondan tashqari Nepal, Shri Lanka, Bangladesh, Gavana va hindlar yashaydigan boshqa hududlarda tarqalgan.
Buddizm - Gautama Buddasining izdoshlari tomonidan qo'llaniladigan din, bu ehtimol jainizmning Mahaviraning zamonaviy davri. Budda Hinduizmning bir qismi sifatida tasvirlangan. Bugungi kunda dunyoning eng muhim dinlaridan biri, ehtimol 3,5 milliondan ortiq tarafdorlari.Karma va reenkarnatsiya budizmning muhim elementlari bo'lib, ular ham hinduizmga tegishli.Shoh Asoka buddizmga aylandi va uni tarqatishga yordam berdi.
Bu yarim orolida yana bir juda keng tarqalgan e'tiqod hisoblanadi. Buddizm - din dunyodagi eng g'ayrioddiy biri. Bu tarixiy shaxs emas - Shu nasroniylik, sig'inish asoschisi farqli o'laroq, bu haqiqat. Ayni paytda, bu yaratuvchisi ancha keng tarqalgan ta'limot (va nafaqat Hindistonda) Sidgartha Shanyamuni kshtariya oilada Lumbene shahrida 563 yilda tug'ilgan. U 40 yoshida ma'rifatni qo'lga keyin Budda deb ma'lum bo'ldi.
Din va qadimgi Hindiston falsafasi har doim bir iloh, deb jazo yoki miluyuschuyu emas kuch hisoblanadi, va bir roli modeli, "mash'al" o'zini bir xil. Buddizm xoliq tomonidan dunyo yaratish g'oyasini tark butunlay bo'ladi. Bu din USTALARI bir shaxs o'z nomidan, azob-uqubat yuqorida unga yuborilgan emas faqat tavakkal mumkin, deb ishonaman, va o'z xatolarini natijasida va dunyoviy istaklarni tashlamoq uchun Ishonchsizlik bor. Avval hind dinlar yuqorida muhokama Biroq, buddizm oqimdir erishish, deb najot g'oyasini o'z ichiga oladi.
Vedism - qadimiy Hindiston eng qadimgi din. Ba'zi olimlar u qadimiy davlat katta Nihol g'oyib so'ng, bu mamlakatda bir oz vaqt paydo taklif - Arctis. Albatta, bu rasmiy versiyasi emas, balki aslida juda qiziqarli va ko'p tushuntiradi. Bu gipotezaga ko'ra, noma'lum sabablarga ko'ra oldin uzoq vaqt, Yer o'qi banddir. Natijada, iqlim keskin o'zgardi. Arctida joylashgan yoki Shimoliy qutbda, yoki zamonaviy qutb qit'a hududlarida juda sovuq edi. Shuning uchun, yashaydigan uning Arias ekvator tomon ko'chib majbur bo'ldi. Yaqin Sharq - Ularning ba'zilari keyin, Yaqin va Yuzhnyy Uralda borib, bu erda rasadxonasiga bir shaharni qurgan, va. Yana bir qismi Skandinaviya va bo'ylab ko'chib Valdai tepadan. Dravidians - hind madaniyat va din shakllantirishda Janubi-Sharqiy Osiyoni etdi va keyinchalik bu joylarda mahalliy
Hindiston - o'ziga xos, juda qiziqarli va madaniyat o'z original e'tiqodi ega mamlakat. Qadimgi Misr va Gretsiya, ehtimol bundan mustasnodir - - juda ko'p afsona va muqaddas hikoyalar bor u har qanday boshqa mamlakatda shu dargumon. Ba'zi tadqiqotchilar bu yarim orolini insoniyatning beshigi ishonaman. Boshqalar ushbu mamlakatda deb taklif - o'lik Arctis yerda kelgan Aryan xalqlari madaniyatining asosiy merosxo'rlaridan biri. qadimiy qadimiy dinlar Vedism - - Hindiston induizm bugun mavjud kirib, keyinchalik aylantirildi.
ad

QISQA HINDISTON TARIXI

To'lg'azish qadimiy Hindiston qabilalari ovchilik ko'chib va taxminan 6-7 ming. Miloddan avvalgi barqaror qishloq xo'jaligi uchun to'plab. e. 3 ming yil oxiriga kelib. Bu hududlarda shahar tipidagi aholi punktlarining bir juda rivojlangan madaniyat allaqachon mavjud.  u "harappan" zamonaviy olimlar deyiladi. Bu tsivilizatsiya deyarli bir ming yillikka davom etdi. qadimiy hind harappan shaharlarda yaxshi xunarga ishlab chiqilgan va savdogar boy sinf bor edi. Nima, bu madaniyat bilan bo'ldi - noma'lum. Boshqalar Bu davrda boy shaharlar, baribir Shuning uchun, shunchaki bankrot ketdi va tark qilindi, deb ishonaman Ba'zi tadqiqotchilar, keng ko'lamli falokat bor edi, deb taklif qilgan.
Keyinchalik, Hindistonda, uzoq vaqt davomida musulmon sulolasi tomonidan boshqariladi bo'ldi. 1526-yilda, bu hududlar Hindiston keng imperiyasi tarkibiga bo'lib, ulardan so'ng Xon Bobur, fath Buyuk Mo'g'ullarning. Bekor davlat Britaniya mustamlakachilar faqat 1858 yilda edi.

DIN TARIXI

Asrlar davomida bu mamlakat izchil bir-biriga ergashib keldi:

1. 
   qadimgi Hindiston Vedik din.
   
2. 
   Induizm. Bugungi kunda bu din Hindistonda yuksak bo'ladi. Uning tarafdorlari aholining 80% dan ortiq bo'ladi.
   
3. 
   Buddizm. aholining Bugungi kunda tavba.
   

ERTA E'TIQOD

Vedism - qadimiy Hindiston eng qadimgi din. Ba'zi olimlar u qadimiy davlat katta Nihol g'oyib so'ng, bu mamlakatda bir oz vaqt paydo taklif - Arctis. Albatta, bu rasmiy versiyasi emas, balki aslida juda qiziqarli va ko'p tushuntiradi. Bu gipotezaga ko'ra, noma'lum sabablarga ko'ra oldin uzoq vaqt, Yer o'qi banddir. Natijada, iqlim keskin o'zgardi. Arctida joylashgan yoki Shimoliy qutbda, yoki zamonaviy qutb qit'a hududlarida juda sovuq edi. Shuning uchun, yashaydigan uning Arias ekvator tomon ko'chib majbur bo'ldi. Yaqin Sharq - Ularning ba'zilari keyin, Yaqin va Yuzhnyy Uralda borib, bu erda rasadxonasiga bir shaharni qurgan, va. Yana bir qismi Skandinaviya va bo'ylab ko'chib Valdai tepadan. Dravidians - hind madaniyat va din shakllantirishda Janubi-Sharqiy Osiyoni etdi va keyinchalik bu joylarda mahalliy aholisi bilan aralash uchinchi filiali, ishtirok etdi.

ASOSIY TUSHUNCHA

Aslida, Vedism - qadimiy Hindiston eng qadimgi din - Hinduizmga dastlabki bosqichi hisoblanadi. Bu mamlakat bo'ylab barcha tarqatilgan, lekin faqat bir qismi emas, - Uttar va Sharqiy Panjobda. Rasmiy taxminga ko'ra, u erda va Vedism tug'ildi. Bu din tarafdorlari uchun bir butun va uning qismlari va ba'zi ijtimoiy hodisa sifatida tabiatning butun hamdu sano ajralib turadi. Vedism xudolar ochiq-oydin vakillari emas mavjud. Yer, osmon va oraliq maqsad - - jahon uch asosiy qismga bo'lindi antarizhnu (slavyan haqiqatga to'g'ri Navyu va solishtirish). Bu olamlarning har bir muayyan xudolarga javob. Ardoqlaydigan va asosiy ijodkor - Purusha.
Qadimgi Hindiston dini Qadimgi Hindiston diniy tizimining paydo bo‘lishida turli elatlar ishtirok etgan. Diniy tizim mahalliy va ko‘chib kelgan xalqlar dinlarining sintezi natijasida yuzaga kelgan. Miloddan avvalgi II ming yillikning o‘rtalarida Hindistonning shimoliy va markaziy qismlarini taxminan Pomir tog‘lari vohalarida yashagan ko‘chmanchi Oriy (asilzoda) qabilalari bosib olganlar. Ularning bu yerlarga kelishi sinflar va davlatning paydo bo‘lishi davriga to‘g‘ri kelgan. Ko‘chmanchi qabilalar odatdagidek mahalliy aholiga singib ketmagan. Oriylar o‘z urf-odatlari, an’analari va udumlarini saqlab qolishi bilan birga mahalliy xalq madaniyatining rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan. Oriylarning mahalliy madaniyatga ta’siri diniy e’tiqodda ayniqsa salmoqli bo‘lgan. Ularning diniy aqidalari xudolarga qurbonlik qilish (xudoga eng katta qurbonlik odam hisoblangan, undan keyin qayd etish tartibiga ko‘ra ot, ho‘kiz, qo‘y va echki turgan) hamda boshqa marosimlari muqaddas bitiklarda tasvirlangan. Miloddan avvalgi II ming yillik oxirlari – I ming yillikning boshlarida mazkur bitiklar asosida muqaddas matnlar to‘plami – vedalar (sanskrit tilida – bilim degan ma’noni anglatadi) yaratilgan. Vedalar matni qadimgi xudolar to‘g‘risidagi hikoyalar, xudolarga qurbonliklar qilish tartibi va bu marosimlarni bajarishda aytiladigan qo‘shiqlar, xudolar sharafiga aytiladigan madhiyalar va afsunlardan tuzilgan. Vedalar 4 ta to‘plamga bo‘linadi va quyidagilardan iborat: 1) Rigveda – xudolarga bag‘ishlangan madhiyalar. Xudolarning sarguzashtlari, o‘zaro aloqalari va asosiy vazifalari she’riy uslubida tasvirlangan; 51 2) Samveda – asosan Rigveda mavzularini takrorlovchi she’riy to‘plam; 3) Yadjuraveda – qurbonliklar qilish qoidalaridan iborat; 4) Atxarvaveda – yovuz ruhlarga qarshi qo‘llaniladigan jodu va afsunlardan tuzilgan. Miloddan avvalgi II ming yillik oxirlari – I ming yillikning boshlarida Qadimgi Hindistonda vujudga kelgan din muqaddas bitik – vedalar sharafiga shu nom bilan atalgan. Veda dini asrlar davomida takomillashib borgan. U ko‘pxudolikka asoslangan. Daus osmon xudosi hisoblangan va yer ilohi Pitxivi borliqni yaratgan, xudolar va odamlarning ajdodi bo‘lgan. Ulardan Indra (issiqlik, yorug‘lik, yomg‘ir va to‘fon xudosi, olamning hukmdori), Agni (olov xudosi, oila homiysi, baxt va sog‘lom farzand ato etuvchi, xudolar va odamlar o‘rtasidagi vositachi xudo) tug‘ilgan. Oriylarda keng tarqalgan xudolar qatorida yana Suriya (quyosh xudosi), Mitra (yorug‘lik xudosi), Varuna (tun xudosi, abadiy tartibni ta’minlovchi, aybdorlarga jazo, aybiga iqror bo‘lib tavba qilganlarni kechiruvchi xudo)ni qayd etish mumkin. Ular orasida odamlarning kundalik yumushini hal qilinishida bevosita ishtirok etuvchilari alohida ulug‘langan. Hindistonda ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi, mehnat taqsimoti, tabaqa (varna)lar va qadimgi davlatlarning vujudga kelishi sababli diniy e’tiqodda o‘zgarishlar bo‘lgan. Veda dini braxmanizm bilan almashtirilgan. Braxmanizm jamiyatning tabaqalarga bo‘linishini, braxmanlarning imtiyozlari va davlatni muqaddaslashtirgan. Yangi dinning diqqatga sazovor jihatlaridan biri shuki, unda diniy aqidalar braxmanlar matnlari muqaddas bitigida bayon qilingan. Braxman matnlari yaratilganidan keyin ham vedalar saqlanib qolgan va ular vedalarni sharhlovchi muqaddas bitik vazifasini bajargan. Braxman matnlarida braxmanlarning eng yuqori tabaqa ekanligi bayon qilingan, kasta tuzumi muqaddaslashtirilgan va ularning alohida yashash qoidalari belgilangan. Har bir dindor muayyan kasta a’zosi bo‘lganligi uchun uning qoidalari asosida yashagan. Braxmanizm ta’limotiga ko‘ra moddiy borliq undan tashqarida mavjud bo‘lgan yagona boqiy ruhning emanatsiyasi (lotincha emanatio – oqib chiqish, o‘tish degan ma’nolarni anglatadi, iloh ijodiy energiyasining oqib chiqishi) natijasida vujudga kelgan. Tirik jonzodlardagi ruh uning bir zarrasidir. Ruh boqiy. Uning qayta tug‘ilishi to‘xtatilmasa, tanadan-tanaga cheksiz ravishda ko‘chaveradi. Ruhning ko‘chishini sansara (sanskrit tilida – shakllanish, ko‘chish, vujudga kelish degan ma’nolarni anglatadi) 52 aqidasi tartibga soladi. Sansara barcha tirik mavjudotlarning o‘tkinchiligi, o‘zgaruvchanligi, ruhning tanadan-tanaga ko‘chishining yagona zanjiri to‘g‘risidagi ta’limotdir. Ruhning ko‘chish tartibi, ya’ni ruhning qaysi mavjudotning tanasiga ko‘chishi uning hayot yo‘li yoki karmasiga (sanskrit tilida – harakat, burch, faoliyat degan ma’nolarni anglatadi) bog‘liq. Karma – ilohiy kuch bo‘lib, odamning sodir etgan xatti-harakati, xulq-atvori, intilishlari va maqsadlarini umumlashtiradi va ruhning qaysi jonzodga ko‘chishini belgilaydi. Braxmanizmda karmaning asosini kasta qoidalari tashkil etadi. Kastada belgilangan qoidalarni buzish og‘ir gunoh sanaladi va bu ruhning ko‘chishi masalasini hal etishi mumkin. Karma aqidalari dxarma (sanskrit tilida – qonun, burch, qoida, fazilat kabi ma’nolarni anglatadi) ta’limotida bayon qilingan. Dxarma – fuqaroviy, axloqiy va madaniy qoidalar tizimi bo‘lib, uning xudo tomonidan yaratilganligi qayd etiladi. Dxarma qoidalari hind xalqi turmush tarziga aylangan. Xulosa qilib aytish mumkinki, braxmanizm hind jamiyatida ijtimoiy taraqqiyotning mulkiy tengsizlik, xususiy mulk va davlat vujudga kelishi bosqichida hukmron tabaqaning manfaatlariga xizmat qiluvchi diniy ta’limot tarzida paydo bo‘lgan va rivojlangan. Braxmanizm aqidalari oldingi tarixiy davrlarda mavjud bo‘lgan diniy qarashlarning mantiqiy davomi sifatida keyingi bosqichlarda ham o‘z ahamiyatini saqlab qolgan.