Международный
научный
журнал
№
8
(100),
часть
2
«
Новости
образования
:
исследование
в
XXI
веке
»
март
, 2023
г
736
TIBBIYOT TERMINOLOGIYASIDA LOTIN VA YUNON TILLARINING AHAMIYATI
Abrayeva Shahnoza Esonovna
Toshkent tibbiyot akademiyasi
Pedagogika, psixologiya va tillar
kafedrasi o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Bu maqolada asosan tibbiyotga oida terminlar va ularning bugungi
kunda tibbiyotning barcha sohalarida ishlatilishi va lotin tilining terminologiyadagi o‘rni
haqida fikr-mulohazalar yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
tibbiyot, termin, kasallik, lotin-yunon, terminologiya, atamashunoslik
.
Аннотация
: В данной статье в основном рассматриваются медицинские
термины и их использование во всех областях медицины сегодня, а также
комментарии о роли латинского языка в терминологии.
Ключевые слова:
медицина, термин, болезнь, латинско-греческий язык,
терминология, терминология.
Termin (lotincha: terminus — „chegara“, „had“) — bilim yoki faoliyatning maxsus
sohasiga doir tushunchani ifodalovchi soʻz yoki soʻz birikmasidir.
Termin muayyan
terminologik tizim orqali oʻtadi, binobarin, termin va umumisteʼmoldagi soʻzlar bir-birini
toʻldiradigan leksik birliklardir. Termin sifatida alohida yakka so’z (organizm, hujayra, otgan,
gen, kasallik, appenditsit) bilan bir qatorda so'z birikmasi (ко'krak qafasi, ensa suyagi,
gipertonik kasallik,
sanitar ishlov berish, radiatsion gigiyena) ham bo'lishi mumkin.
Terminologiya doimiy harakatda: nimadir o’zgaradi, qo’shiladi, eskiradi, ta’minotdan
chiqadi, yo’qotiladi. Ko’plab qadimdan ma’lum maxsus so’zlar yangi ilmiy tarkibga ega
bo’ladi. Ko’plab qadimdan ma’lum maxsus so’zlar yangi ilmiy mazmun oladi. Terminologiya
- ilm, ilmiy adabiyot tilining muhim ajralmas qismidir.
Gippokrat (miloddan avvalgi 460 - taxminan 370 yillar)
Yevropa ilmiy tibbiyotining
"otasi" hisoblanadi. Uning bizning davrimizga qisman yetib kelgan asarlarida ilmiy tibbiyot
terminologiyasiga asos solingan. Bugun biz lotin tilini “o'lik til” deb ataymiz, chunki u
odamlarning kundalik muloqot tili bo'lishdan to‘xtadi. Ammo nutqda biz lotinizmlarni har
qadamda uchratamiz: doktor, ma’ruza, akademiya, universitet, institut, tabiat, tarix, haykal
va boshqalar va rus va lotin tillari “qarindoshlar” bo'lganligi sababli, ko'plab
ruscha
so'zlarning lotin so'zlari bilan o'xshashligi mavjuddir: yangi - novus, uy - domus,
ona -
mater, qarang - vidēre, no - nullus. Bundan tashqari, so'zlarni o'zgartirish tizimi (tuslash,
konjugatsiya) rus tilida ham, lotin tilida ham bir xil.
Bugungi kunda lotin va yunon tillari yangi atamalarni yaratish va mavjud atamalarni
takomillashtirish uchun asosiy manba hisoblanadi. Kundalik tushunchalardan farqli o'laroq,
bu atama fan, texnika va san'atda qo'llaniladigan qisqa va ixcham tushunchani bildiradi.
Lotin tili tufayli terminologiya xalqaro tibbiyot tili maqomini oldi.