Kimyo Mavzu: Yadro reaksiyalari

Kimyo

Mavzu:Yadro reaksiyalari.

α-yemirilish. β-yemirilish.

11-sinf
O‘qituvchi: Toshkent shahar Yunusobod tumani 258-maktab kimyo fani o‘qituvchisi Boboqulova Lobar Qalandarovna

Asosiy jarayon

• Atom yadrosidagi proton va neytronlarning o‘zaro ta’sirida to‘rtta asosiy jarayon

kuzatiladi:

• 1. Elektron qulash;
• 2. Pozitron ajralish;
• 3. Pozitron qamrash;
• 4. Elektron ajralish.

1. Atom yadrosidagi 1 ta proton bilan 1 ta elektronning tortilishi natijasida neytron hosil bo‘lishi, ya’ni elektron qulashi kuzatiladi. Bu holatda tartib raqam bir birlikka kamayadi, massa soni esa o‘zgarmaydi.

Elektron qulashi

Pozitron ajralish

Protonning neytronga aylanish jarayonida atom massa o‘zgarmay yadro zaryadining bir birlikka kamayishi kuzatiladi:

Pozitron qamrash

• 2. Neytrondan proton hosil bo‘lish jarayoni, ya’ni pozitron qamrashda atomning massa soni o‘zgarmaydi, zaryadi esa bir birlikka ortadi:

Elektron ajralish

• 4. Neytronning protonga aylanishi jarayonida atom massa o‘zgarmaydi, lekin zaryadi bir birlikka ortadi:

Davriy qonun ta’rifini

• Yuqorida keltirilgan mulohazalar davriy qonun ta’rifini aniqlashga imkoniyat yaratadi .

Elementlar va ular birikmalarining shakl va xossalari elementlar atom yadrolarining qiymatiga davriy ravishda bog‘liqdir.

Kimyoviy element

Kimyoviy elementga ham quyidagicha ta’rif berildi: Kimyoviy element – yadro zaryadlari bir xil bo‘lgan atomlar yig‘indisidan iborat.

Yadro reaksiyalari

• Yadro reaksiyalari – bu atom yadrolarining elementar zarrachalar bilan va bir-biri bilan o‘zaro ta’sirlashishi natijasidagi o‘zgarishidir.

• Yadro reaksiyalari tabiiy va sun’iy usulda ro‘y bеradi. Tabiiy yadro rеaksiyalari radioaktiv elеmеntlarning parchalanishi tufayli sodir bo‘ladi.