Konchilik ishi

ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI OLMALIQ FILIALI
“KONCHILIK ISHI ” FAKULTETI

“Ijtimoiy gumanitar fanlar” kafedrasi

FALSAFA fanidan

MUSTAQIL ISH

BAJARDI: 5B-20KEM guruhi talabasi:G’aniyev A
TEKSHIRDI: Eronov S
Olmaliq 2023-yil
MAVZU: GIPOTEZANING MANTIQIY MQNOSI VA UNING TURLARI

REJA:

• 
  KIRISH
  
• 
  GIPOTEZA TUSHUNCHASI
  
• 
  GIPOTEZANING MANTIQIY MANOSI MANOSI
  
• 
  GIPOTEZANING TURLARI
  
• 
  XULOSA
  
• 
  FOYDALANILGAN SAYTLAR VA ADABIYOTLAR
  

Gipoteza (qadimgi yunoncha: ὑπόθεσις - hypothesis — asos, taxmin) — hodisalarning qonuniy (sababli) bogʻlanishi toʻgʻrisidagi taxminan mulohaza, faraz. Gipoteza ilmiy bilishni rivojlantirish uchun asos boʻladi. Gipotezaning mantiqiy jihatdan tahlil qilish (taqqoslash, analiz va sintez, mavhumlashtirish va umumiylashtirish) asosida bevosita bilimga oʻtish, sababiy bogʻlanish asosida qonuniyatlarni ochish kabi bosqichlari bor. Umumiy gipoteza bir guruh hodisalar, jarayonlar xususiyati va sababi toʻgʻrisidagi, xususiy gipoteza alohida, yakka hodisalar, jarayonlar sababi toʻgʻrisidagi taxmindir. Har qanday gipoteza tekshirishni talab qiladi. Natijada uning ehtimolligi ortadi yoki kamayadi, haqiqatligi isbotlanadi yoki rad etiladi. Yangi faktlarni eski nazariyalar bilan izohlash mumkin boʻlmaganda, cheklangan miqdordagi faktlar va kuzatishlarni izohlashda gipotezaga ehtiyoj tugʻiladi. U keyingi bilimlarga, tekshirishlarga yoʻl ochadi, yangi nazariyalar esa yana boshqa gipotezani tugʻdiradi. Gipoteza bilish jarayonining ajralmas qismi sifatida muhim ahamiyatga egadir.
Har qanday voqelik hodisasini bilish, ma'lumki, ushbu hodisaga tegishli individual faktlarni to'plash va to'plashdan boshlanadi. Bilimning boshida mavjud bo'lgan faktlar bu hodisani to'liq va darhol tushuntirish, uning nima ekanligi, uning paydo bo'lish sabablari, rivojlanish qonuniyatlari va boshqalar haqida ishonchli xulosa chiqarish uchun doimo etarli emas. Shuning uchun tashqi dunyo ob'ektlari va hodisalarini bilish ko'pincha gipoteza yordamida amalga oshiriladi: o'rganilayotgan hodisaning tabiati va rivojlanishining sababi to'g'risida yakuniy, ishonchli xulosa uchun faktlar to'planishini kutmasdan, ular birinchi navbatda gipotezani beradilar. tushuntirish va keyin bu taxminni ishlab chiqish va isbotlash. Gipoteza nima?

Gipoteza ham tushuncha, hukm, xulosa kabi obyektiv dunyoni aks ettiradi. Va bu bilan u tafakkurning nomlangan shakllariga o'xshaydi. Biroq, gipoteza ulardan farq qiladi. Uning o'ziga xosligi moddiy dunyoda nimani aks ettirishida emas, balki qanday aks ettirishida, ya'ni, ehtimol, ehtimol, va qat'iy emas, ishonchli emas. Shuning uchun yunon tilidan tarjima qilingan "gipoteza" atamasi "taxmin" degan ma'noni anglatishi bejiz emas.

Ma'lumki, tushunchaga eng yaqin tur va o'ziga xos farq orqali ta'rif berishda, bu turni eng yaqin turga kiruvchi boshqa turlardan ajratib turadigan muhim belgilarini ko'rsatish kerak. Kognitiv faoliyat natijasidagi gipoteza uchun eng yaqin jins bu "taxmin" tushunchasi. Ushbu turdagi taxminlar - gipoteza va boshqa turdagi taxminlar, aytaylik, taxminlar, xayollar, taxminlar, bashoratlar yoki kundalik bashoratlar o'rtasidagi o'ziga xos farq nima? Ko'rinib turibdiki, gipoteza uchun o'ziga xos farqni "Taxmin nima haqida?" Degan savolga emas, balki "Taxmin nima?" Degan savolga javobda izlash kerak. gipotezaning asosiy xususiyatlaridan keyin.

Birinchidan, gipoteza ilmiy bilim va ilmiy mantiqiy tafakkur rivojlanishining maxsus shaklidir. Gipotezalarni qurish hodisaga taalluqli individual ilmiy faktlardan ularni umumlashtirish va ushbu hodisaning rivojlanish qonuniyatlarini bilishga o'tishga imkon beradi.

Ikkinchidan, gipotezani qurish har doim o'rganilayotgan hodisalarni nazariy tushuntirish bilan bog'liq bo'lgan taxmin bilan birga keladi. Faraz alohida hukm yoki yagona faktlarning xususiyatlari yoki hodisalarning muntazam aloqalari to'g'risida o'zaro bog'liq bo'lgan hukmlar tizimi shaklida harakat qiladi. Bu hukm har doim muammoli bo'lib, ehtimollik nazariy bilimlarini ifodalaydi.

Uchinchidan, gipoteza - bu aniq faktlarga asoslangan oqilona taxmin. Shuning uchun gipotezaning paydo bo'lishi o'z-o'zidan emas, balki insonni ob'ektiv voqelik haqida yangi bilimlarni olishga olib keladigan tabiiy va mantiqiy izchil bilish jarayonidir.

Ushbu muhim belgilar o'zlarining umumiyligida gipotezani boshqa taxminlar turlaridan ajratish va uning mohiyatini aniqlash uchun etarli.

Gipoteza — har qanday hodisaning sababi toʻgʻrisidagi, uning ishonchliligini ishlab chiqarish va ilm-fanning hozirgi holatida tekshirish va isbotlab boʻlmaydigan, lekin bu hodisalarni tushuntirib boʻlmaydigan, tushuntirib boʻlmaydigan ehtimolli taxmin; kognitiv faoliyatni qabul qilish.

Ta'rifdan ko'rinib turibdiki, "gipoteza" atamasi ikki xil ma'noda qo'llaniladi. Birinchidan, o'rganilayotgan hodisani tushuntiruvchi taxmin sifatida (tor ma'noda gipoteza). Ikkinchidan, umumiy fikrlash usuli sifatida, u taxminni taklif qilish, uning rivojlanishi va isbotini (keng ma'noda gipoteza) o'z ichiga oladi.

Masalan, Sankt-Peterburg davlat universiteti huzuridagi Kompleks ijtimoiy tadqiqotlar ilmiy-tadqiqot instituti huquqiy ilmiy-tadqiqot laboratoriyasi xodimlari huquqiy targ‘ibot samaradorligini o‘rganar ekanlar, gipotezani ilgari surdilar; targ‘ibot-tashviqot ishlarining turli shakllarining aholining huquqiy bilim darajasiga ta’siri samaradorligi teng emasligi. Shu bilan birga, Sankt-Peterburgning "Bilim" jamiyati hududiy tashkilotlarining bir qator xodimlari targ'ibotning barcha shakllari aholining huquqiy bilim darajasiga teng darajada ta'sir qiladi, deb hisobladilar. O'tkazilgan tadqiqotlar ilgari surilgan taxminning haqiqatini tasdiqladi va og'irlik markazini yanada samaraliroq bo'lgan targ'ibot shakliga o'tkazish imkonini berdi.

Shunday qilib, huquqiy nazariya va amaliyotda gipoteza quyidagi hollarda qo'llanilishi mumkin:

- huquqiy hodisaning sababiy bog‘liqligini tushuntirish uchun ma’lum faktlar yetarli bo‘lmasa, lekin uni tushuntirish zarurati tug‘ilganda;

- faktlar murakkab bo'lsa va gipoteza hozirgi vaqtda huquqiy bilimlarni umumlashtirish, ularni oydinlashtirish yo'lidagi birinchi qadam sifatida foydali bo'lishi mumkin bo'lsa;

- huquqiy jarayonlar bilan bog'liq bo'lgan faktlarning paydo bo'lish sabablarini tajriba qilish imkoni bo'lmaganda va shu bilan birga ularning harakatlari yoki oqibatlarini o'rganish mumkin bo'lganda.

O'rganilayotgan hodisalar doirasi haqida ma'lum bilimlar asosida ilgari surilgan gipoteza rol o'ynaydi.