Leyşmaniozun patogenetik və kiinik xüsusiyyətləri

Leyşmaniozun patogenetik və kiinik xüsusiyyətləri.

köhnə diiııya dəri leyşmaniozu. Xəstəliyin iki forması -antroponoz və zoonoz dəri leyşmaniozu ayırd edilir. L.tropica ilə törədilən antroponoz dəri leyşmaniozunda infeıcsiya mənbəyi insanlar, gəmiricilər və itlər, L. may or ilə törədilən zoonoz dəri leyşmaniozunda isə infexsiya mənbəyi əsasən gəmiricilər və digər məməli heyvanlardır. Hər iki halda keçirici Phlebotomus papatasii mığmığalarıdır. Gizli dövr 2 həftədən 5 aya qədər davam edə bilər.

Antroponoz (gec xoralaşan, şəhər tipli) dəri leyşmaniozu zamanı gizli dövrün sonunda mığmığanm dişləmə yerində qaşınan düyünlər əmələ gəlir ki, bunlar da böyüyərək bir-neçə aydan sonratin m unite t. Xəstəliyi keçirmiş insanlarda davamlı növ spesifik immıınitet formalaşır.

Miıcrobioloji diaqnostiıca. Dəri leyşmaniozunda düyünlərdən, dori yaralarından qazıntı və aspiratlar, visseral leyşmaniozda isə əsasən siimük iliyi punıctatı müayinə edilir.

Mikvoskopik iisul. Gimza üsulu ilə boyadılmış yaxmalarda kiçik, oval formalı amastiqotlar aşkar edilir. Patoloji materiallarda törədiciləri ZPR vasitəsilə də təyin etmək mümkündür.

kultural miiayinəhr. Törədicinin kulturasını almaq üçün materiallar müvafıq qidalı mühitllərdə (NNN mühiti və s.) 15-30 gün müddətində 27°C-də inkubasiya edilir. Son zamnalar törədicilərin kulturasını daha tez əldə etməyə imıcan verən mikrokultura metodu hazırlanmışdır. Mikrokultura metodu ilə kUitivasiya edərkən patoloji materiallan maye qidalı mühitlərə inokUiyasiya etdixdən sonra 50-100 mid miqdarında steril hematokrit kapillyarlara götürülür. kapillyarlann hər iki ucunu parafinlə bağlandıqdan sonra 2-7 gün müddətində 27°C-də inkubasiya edilir.

Seroloji üsul əsasən visseral leyşmaniozun diaqnozunda istifadə edilir, iFR və iFA vasitəsilə xəstələrin qan zərdabında törədici əleyhinə anticisimlərin təyininə əsaslanan seroloji üsul kifayət qədər spesifik deyil. Son zamanlar visseral leyşmanioz zamanı .qan zərdabında leyşmaniya əleyhinə spesifik anticisimləri •keyfiyyət üsulu ilə təyin etməyə imıcan verən «leishmania dipstick rapid test» t.ətbiq edilir. üsulun prinsipi xəstələrin qajı zərdabında leyşmaniya antigenlərinə qarşı anticisimlərin immunoxromatoqrafik üsulla təyin edilməsinə əsaslanmışdır.

Alley gin iisul (Montenegro sınağı). Leyşmaniyaların öldürülmüş promastiqot formasına qarşı LTYH reaıcsiyasının dəri-allergik sınaqla aşkar edilməsinə əsaslanır. Əsasən epidemioloji tədqiqatlarda tətbiq edilən bu sınaq xəstəliyin 4-6-cı həftəsindən ^aşlayaraq müsbət olur.__. ••
xoralaşır. Xoralar çox vaxt bədənin çılpaq sahələrində - əsasən sifətdə, yuxarı ətraflaıda yerləşir, onların dibi qranulyasiya toxııması ilə örtülü olur, ətrafmda kiçik metastatik xoralar əmələ gələ bilər. Xora uzun müddət sağalmadığından «il yarası» adı ilə tanınır.

Zoonoz (tez xoralaşan, kənd tipli) dəri leyşmaniozu nisbətən qısa gizli dövrə malik olub, daha kƏskin gedişə malikdir. inokulvasiya yerində əmələ gələn düyünlər tez bir zamanda nəm (sulanan) xoralara çevrilir.

Yeni dünya dəri leyşmaniozu L.mexicana kompleksi leyşmaniyalan tərəfindən törədilir və əsasən Amerika qitəsində rast gəlinir. Lutzomyia cinsli moskitlərlə yoluxur. klinix təzahürlərinə görə köhnə dünya dəri leyşmaniozuna oxşardır. Lakin L.mexicana növünün mexicana yarımnövü tərəfındən törədilən, «kauçuk yarası» adlandırılan leyşmanioz bir qədər fərqlənir. Xəstələik daha çox Meksixada kauçuk yığanlarda, meşəqıranlarda rast gəlinir. Boyun nahiyyəsində və qulaqlarda yayılmayan, ağrısız və uzun müddət (illərlə) davam edən xroniki yaralar bir qayda olaraq qulaq seyvanında kobud deformasiyalara səbəb olur.

Dəri və selikli qişaların leyşmaniozu (espundiya) L.braziliensis kompleksinin leyşmaniozları tərəfindən törədilir, əsasən Mərıcəzi və Cənubi Amerikada rast gəlinir. Gizli dövr 1-4 həftə davam edir. ikin təzahürləri dəri leyşmaniozuna oxşardır. Laxin əksər hallarda aylarla, hətta illərlə proqressivləşərək ağız və burunun ağrısız deformasiyasına səbəb olur. Dilin, yanağın və burun boşluğunun selikii qişalarında eroziv yaralar əməlo gəlir, burun çəpərinin, damağın, udlağın destruktiv zədələnmələri mümkÜndür.

Visseral leyşmanioz (kala azar) L. do no v ani kompleksinin leyşmaniyalan tərəfındən törədilir. Xəstəliı< Avstraliyadan başqa kütün ıcontinentlərdə rast gəlinir. Avrasiya və Latin Ameriıçasında Rifeksiya mənbəyi gəmiricilər, çaqqallar, tüikÜlər və itlər, Cənubi ^Şərqi Asiyada (Hindistanda və Banqladeşdə) isə insanlardır. Gizli dövr bir aydan bir ilə qədər davam edə bilər. Bu dövrdə törədicilər qanla dövran edərək sümük iliyi, dalaq, qara ciyər, limfa düyünlərinin makrofaqları iJə udulur, burada çoxalaraq xəstəliyin kiinik əlamətlərinə səbəb olur. Qızdırma, qara ciyərin və xüsusən dalağın böyüməsi, limfadenopatiya, diareya əlamətlərilə təzahür edir. Orqanların distrofiyası və nexrozu inkişaf edir. Dəri qaramtıl, torpaq rəngi alır (adisonizm). L.donovani kompleksinin L.infantum növü ı'lə törədilən Aralıq dənizi visseral leyşmaniozu (uşaq kala azar/j da ox şar khnikaya malikdir, Daha çox uşaqlar xəstələnir.