Referati mavzu: Duduqlanish muomala (kommunikatsiya) vositasining buzilishi. Reja

A.QODIRIY NOMIDAGI JDPU
DEFEKTOLOGIYA LOGOPEDIYA YO’NALISHI
901-GURUH TALABASI
SAFAROVA FERUZANING
LOGOPEDIYA FANIDAN TAYYORLAGAN

REFERATI

Mavzu:Duduqlanish – muomala (kommunikatsiya) vositasining buzilishi.
Reja:
1. Duduqlanish – muomala (kommunikatsiya) vositasining buzilishi.
2. Duduqlanuvchi bolalar bilan olib boriladigan mashgulotlar.
3. Maktabgacha yoshdagi bolalarning duduqlanishini o’yin asosida bartaraf etish.
4. Didaktik o’yinlar.

Duduqlanish (tutilib gapirish) — ko’pincha nutqning boshida (kam holalrda, o’rtasida) paydo bo’ladigan artikulyatsion va hiqildoq mushaklarining spazmatik (toritishishli) harakatlaridir, natijada bemor bir tovushda (yoki tovushlar guruhida) tutilib qolishga majbur bo’ladi. Duduqlanishning ushbu alomatlari klonik va tonik spazmlar bilan juda o’xshash. Klonik duduqlanishda so’z, bo’g’in va ohanglarni takroriy shakllanishi kuzatiladi. Tonik duduqlanish tovush chiqarish to’xtashi bemor boshqa tovushni artikulyatsiya qilishga o’tishiga imkon bermaydi. Duduqlanishning nevrotik va nevrozga o’xshash shakli mavjud. Nevrotik duduqlanish sog’lom bolalarda stress va nevroz natijasida paydo bo’ladi. Nevrozga o’xshash duduqlanish asab tizimi kasalliklariga chalingan bolalarga xosdir (ham tug’ma, ham orttirilgan, masalan bolalar serebral falajligi). Boshqa manbalarda duduqlanishning yuqorida aytilgan tonik va klonik shakllari ajratiladi. Sinonimlari: logonevroz, lalonevroz, logokloniya, battarizm, balbutsio.

ETIOLOGIYA VA PATOGENEZI
Duduqlanishning ikki sababi bor: turki bo’luvchi va provokatsiyalovchi. Duduqlanish rivojlanishiga turtki bo’luvchi sabablar orasida quyidagilarni ajratish kerak:
 Irsiy moyillik;
 Ensefalopatik oqibatlarga olib keladigan kasalliklar;
 Bachadon ichida, tug’ilish davomidagi jarohatlar;
 Asab tizimining ortiqcha ishlashi va charchashi (yuqumli kasalliklar natijasida). Duduqlanish paydo bo’lishiga yordam beradigan shart-sharoitlar:
 Motorika rivojlanishi va ritm hissining buzilishi;
 Emotsional rivojlanishning yetishmasligi;
 Atrofdagilar bilan munosabatlarning anormalligi sababli reaktivlikning oshishi;
 Yashirin ruhiy kasalliklar. Yuqorida keltirilgan shartlarning aqalli bittasi mavjudligi asab buzilishi uchun yetarli bo’ladi va natijada duduqlanish rivojlanadi. Duduqlanish kelib chiqishini provokatsiyalovchi sabablar: bir vaqtli ruhiy travma (qo’rquv); oilada ikki yoki undan ortiq tilda so’zlashish; taxilaliya (tez gapirish). .Duduqlanishning patogenezi subkortikal dizartriya mexanizmiga o’xshaydi. Uning tarkibi — nafas olish jarayoni, artikulyatsiya va ovoz chiqarishni boshqarish koordinatsiyasining buzilishi. Shu bois, duduqlanish ko’pincha dizritmitik dizartriya deb ham ataladi. Miya po’stlog’i va subkortikal tuzilmalarning induktsion o’zaro ta’sirining buzilishi po’stloq regulyatsiyasi buzilishiga olib keladi. Shu sabab, harakat uchun»oldindan tayyorgarlik»ga mas’ul bo’lgan striopallidal tizimning faoliyatida o’zgarishlar sodir bo’ladi. Harakatda ikki guruh mushaklari ishtirok etadi — biri qisqaradi, boshqalari — yoziladi. Mushak tonusining to’g’ri va izchil qayta taqsimlanishi orqali tez, aniq va qat’iy farqlanuvchi harakatlarni amalga oshirish mumkin. Mushaklar tonusini oqilona qayta taqsimlanishini boshqarish striopallidar tizimga to’g’ri keladi. Emotsional giperqo’zg’alish yoki miyaning anatomo-patologik shikastlanishlari natijasida striopallidar regulyatorini bloklanishi klonik takrorlash (tutilish) yoki tonik spazmga olib keladi.