Reja: Uglevodlarni tabiatda tarqalishi va biologik ahamiyati

Uglevodlarning sinflanishi.

Reja:

1. Uglevodlarni tabiatda tarqalishi va biologik ahamiyati

2. Uglevodlarning sinflanishi, nomlanishi va tuzilishi

3. Monosaxaridlarning kimyoviyxossalari. Mutarotatsiya

4. Disaxaridlar. Ularni tabiatda tarqalishi va kimyoviy xossalari
5. Polisaxaridlar. Kraxmal va sellyuloza tuzilishi va xossalari

1. Uglevodlarni tabiatda tarqalishi va biologik ahamiyati

Monosaxaridlar jumladan, glyukoza erkin xolda yashil o’simliklarning deyarli barcha organlarida uchraydi. Ayniqsa, u uzum sharbatida ko’p. Odam organizmida glyukoza muskullarda, qonda va oz miqdorda butun to’qimalarda bo’ladi. Tabiatda glyukoza fotosintez reaksiyalari natijasida
hosil bo’ladi:
Sanoatda glyukoza kraxmalni mineral kislotalar ishtirokida gidrolizlash yo’li bilan olinadi:

Uglevodlar organik birikmalarning eng katta sinfi bo’lib, tabiatda juda keng tarqalgan. Bu birikmalar uglerod, vodorod va kisloroddan iborat. Ularning tarkibi C_n(H₂O)_m umumiy formula bilan ifodalanadi. Masalan, ksiloza C₅H₁₀O₅, glyukoza C₆H₁₂O₆, saxaroza C₁₂H₂₂O₁₁ va kraxmal (C6H10O5)n
Organik brikmalarning asosiy hayot uchun ahamiyatli sinfini lipidlar, proteinlar, nuklein kislotalar va uglevodlar tashkil etadi. Ba’zi uglevodlar bizga “shakarlar” nomi bilan tanish. Ular biz iste’mol qilayotgan oziqovqatlarimizning katta qismini tashkil etadi va odam harakati uchun zarur energiyani ta’minlab beradi. Uglevodlar o’simlik hujayrasini va daraxtlar qobig’ini tuzilish qismini tashkil etadi.
Tarixdan ma’lumki, uglevodlar “uglerod gidrati” deb nom olgan, chunki ularning formulalari asosan quyidagi ko’rinishga ega C_n(H₂O)_m
Uglevodlar asosan ikki guruhdan tashkil topgan: aldegid va keton. Bu bo’lim ikki qismga bo’lingan. Birinchi va asosiy qism uglevodlar molekulasining tuzulishiga bag’ishlangan. Ikkinchi qismida esa uglevodlarning kimyoviy reaksiyalarda tutgan o’rni yoritilgan.