Sərbəst mövzu Müəllim: Nəsirova Rəna

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin nəzdində
Sosial-iqtisadi Kollec

Sərbəst mövzu


Müəllim: Nəsirova Rəna
Fənn: Sahibkarlığın əsasları
Mövzu: Marketing xidmətlərinin təşkilat strukturunun növləri, onun infeqrasiyası sistemi və müəssisədə marketing strukturunun inkişafı
Tələbə: Məmmədli Zemfira
Kurs: III
Qrup: 574
İxtisas: Mühasibat uçotu

BAKI 2021/2022
Müəssisənin məqsədlərinə nai! olunması əsas etibarı ilə üç laktorl.ııdan asılıdır: seçilmiş strategiya, təşkilati strukturlar və bütün bunla- nn məcmusundan. Müəssisənin marketinq fəaliyyətinin təşkilati strutkru marketinqin idarə edilməsi əsasında həyata keçirilir. Bu proses xidmot, şöbə hnlmələrin məcmusunu özündə əks etdirir. Onların tərkibinə marketinq fəaliyyəti ilə məşğul olan işçilər daxildir. Marketinq strukturu marketinq konsepsiyasının müvəffəqiyyətlə reallaşması üçün həlledici əhəmiyyətə malikdir. İqtisadi praktikada Mi.ırketinqin təşkili ilə bağlı heç bir universal sxem mövcud deyildir. Marketinq şöbələri müxtəlif əsaslar üzrə yaradıla bilər. Bu stnıkuıriaı müəssisənin fəaliyyətinin kommersiya sferasının tərkib hissəsi saydır.
Spesifik məhsullar istehsal edən müəssisədə marketinq şöbələri texniki sferanın ən mühüm elementi hesab edilir. Bu zaman əsas məqsəd qarşıya qoyulan marketinq məq- s; Hİ lori nə (alıcıların təmin edilməmiş tələblərinin araşdırılması, baza- t ıtı coğrafi cəhətdən genişləndirilməsi, yeni bazar seqmentlərinin axta- 11iması və mənfəətin artması) nail olması hesab edilir. Marketinq strukturu müəssisənin resurslarının həcmindən, buraxılmış məhsuldan və bazarın spesifikasından əhəmiyyətli dərəcədə isdıdır. Bütün bunlar müəssisənin idarəetmə strukturu vasitəsi ilə reallaşdırılır. Bu baxımdan variantların çoxsaylı olmasına baxmayaraq müəssisənin marketinq fəaliyyəti funksiyalar və əmtəələr üzrə həyata keçirilir. Marketinq xidmətlərinin təşkilatı struktunı aşağıdakı istiqamətlərdən biri üzrə reallaşdırılmalıdır:
- funksiyalar üzrə;
- əmtəələr üzrə;
- bazarlar və alıcılar üzrə;
- regionlar üzrə;
- funksiyalar və bazarlar üzrə;
- funksiyalar və regionlar üzrə.
Marketinq xidmətlərinin funksional tipinin strukturu məhsul istehsalı \.t müvafiq olaraq satış bazarları məhdud olan müəssisələr üçün məqsəd.myğundur. Bu halda satış bazarları vo ona uyğun olaraq istehsal edilmiş məhsullar eynicinsli olur. Bu məqsədlə ixti.sa.s!aşdın!mış şöbələr yaradılır.
Marketinq xidmətində yuxarıda göstərilən bölmələrdən əlavə digər şöbələr do yaradıla bilər. Bu şöbələrə ilk növbədə: marketinqin planlaşdırılması, əmtəənin hərəkəti və yeni məhsullar aid edilir. Marketinqin funksional təşkili mövcud əmək bölgüsünə, bu sahədə yeni formalaşmış funksiyalara, istehsalın və işçilərin ixtisaslaşmasına əsaslanır. İstehsal edilən məhsulların nomcnklaturasının məhdud olduğu şəraitdə marketinq xidmətinin funksional strukturunun formalaşması yüksək manevr qabiliyyətinə və sadə idarəetmə proseslərinə malik olur. İstehsal ediİən məhsulların nomcnklaturasının genişləndirildiyi şəraitdə manevr imkanları aşağı düşür və nəticədə xarici mühitin dəyişməsinə göstərilən reaksiyalar yüksəlir. Marketinqin funksional strukturu marketinq strategiyasının çevikliyinin zəif olması ilə xarakterizə olunur və əsas etibarı ilə cari səmərəlilik səviyyəsinə nail olunmasına istiqamətlənir. Marketinq fəaliyyətinin funksional strukturu dinamizmə və novator ideyaların tətbiqinə imkan vermir. Marketinqin funksional strukturu yalnız məhdud assortimentli məmulatların sabit istehsalı şəraitində səmərəli təşkilat forması hesab edilir. Marketinqin funksional strukturu marketinq xidmətlərinin digər lönnaları üçün baza rolunu oynayır.
Müxtəlif adda çoxsaylı məhsullar buraxan müəssisələr üçün spesifik istehsal və satış şəraitinin yaranması tələb olunur. Bu zaman marketinq xidmətlərinin əmtəə prinsipi üzrə təşkili məqsədəuyğundur. Bu prinsip müəyyən üstünlüklərə malikdir. Müəyyən əmtəələr üzrə idarəetmə həmin əmtəələr üro bütövlükdə marketinq kompleksini kordi- nasiya edir və dəyişən şəraitə çox sürətlə uyğunlaşır. Bu cür marketinq strukturunun formalaşması funksional strukturlarla müqayisədə baha başa gəlir. Çünki belə halda işçilərin sayının artması ilə əlaqədar əmək haqqına tələb olunan xərclərin həcm artır.

Marketinq strukturunun sadəliyi. Marketinq xidmotlorintn toş- kılali strukturunun sado vo dəqiq formalaşdırılması onun müəssisənin mövcud personalına daha asan uyğunlaşdın İması na imkan verir və qarşıya qoyulan məqsədlərin reallaşdınlmasında fəal iştirakın təmin edilin əsinə şərait yaradır. İnformasiyanın dəqiq ötürülməsini təmin etməklə struktur bölmələri arasında səmərəli əlaqə sistemi. Formalaşdırılmış bu cür .*l.ıqə sistemi əks əlaqə sisteminə də malik olmalıdır. Vahid tabeçilik prinsipi. Müəssisədə çalışan işçilər və qulluqçular yalnız bir rəhbərdən tapşırıqları qəbul etməli, bir rəhbərin əmrlərini yerinə yetirməlidir. Marketinq strukturunun azpilləliliyi.

Müəssisənin marketinq siınkUırunun azpilləli olması informasiyanın aşağıdan yuxarı ötürülnıosində çoxsaylı vəsilələri azaldır, əmr vo sərəncamların yuxarıdan .ışağı ötürülməsinin səmərəliliyini artırır. Məsuliyyətin kordinasiya edilməsi marketinq xidmətinin ali rəhl'orliyi tərəfindən həyata keçirilir. İstehlak tələbatının sürətli dəyişmə- inin, elmi-texniki tərəqqinin yüksək tempinin, istehsalın həcminin və miıiyasının artmasının və genişlənməsinin və digər faktorların təsiri .ıliıiKİa müəssisədə qarşıya qoyulan məqsədlərin xarakterləri, istiqa- MMii \ə ona çatmaq yolları da modifıkasiyalara uğrayır. Məhz bu fakiıuiarm reallaşdırılması baxımından marketinq strukturu müəyyən çe- \ ıklıyə və uyğunlaşma qabiliyyətinə malik olmalıdır. Marketinq strukturu o zaman çevik hesab edilir ki. o müəssisənin siıaiegiyasınm dəyişdiyi şəraitdə öz təşkilati formalarını da dəyişmək imkanlarına malik olsun. Marketinq strukturunun təşkilati baxımdan veııidən qurulması müəssisənin səviyyəsinin səmərəliliyini aşağı saiMiamaqla həyata keçirilməlidir. Məhz bu məqsəd marketinq strukturu da\ili mühitin bütün cari informasiyasını daim qəbul edən və deınoq- lalik, iqtisadi, təbii, texniki, siyasi və mədəni faktorları özündə birləşdirən, xarici mühitin dəyişməsinə sürətli reaksiya verən və uyğunlaşan sevik xarakterə malik olmalıdır. Təşkilati strukturun əsas etibarı ilə iki tipi fərqləndirilir: sərt-kəs- kııı (mexanisiik) və mülayim (orqanizmik). Təşkilati strukturun sərt- kəskin tipi özündə aşağıdakı xüsusiyyətləri əks etdirir; işçilərin vəzifə və səlahiyyət dairəsi bağlanmış kontraktlara uyğun dəqiq müəyyənləşdirilir:
- hakimiyyətin mərkəzləşməsi və ixtisaslaşması gücləndirilir:
- müəssisədə çalışan işçi öz funksiyasına və səlahiyyətinə uyğun olmayan və əvvəlcədən nəzərdə tutulmayan işləri yerinə yetirməyə borclu ticyildir:
- bir sıra formal əmr və göstərişlər fəaliyyət göstərir.
İqtisadi praktika göstərir ki, təşkilati strukturun sərt-kəskin (me.xani.sf i l ) iıpi yalnız sabit .xarici mühit şəraitində səmərəli fəaliyyət göstərir.

Daim doyişkonliklo müşaiyət olunan xarici mühit şəraitində mülayim (orqanizmik) strukturun fəaliyyəti daha məqsədəuyğun hesab edilir. Bu struturlar kəskin struktur tipi ilə müqayisədə a/, spesifik xüsusiyyətlərə malik olub, səlahiyyətlərin qeyri-mərkəzləşdirilmiş formalarını özündə oks etdirir. Müəssisədə çalışan işçilərin səlahiyyət dairəsi kəskin şəkildə müəyyənloşdirilmodiyindon kollektiv üzvləri əsas fəaliyyət növü ilə əlaqədar hər hansı işləri də yerinə yetirmir. Müəssisədə həyata keçirilən işlərin məcmusu daimi olaraq dəyişir və rəhbərlik işçilərdən görülən işlərin yaxşılaşdırılması ilə əlaqədar təkliflər gözləyir. Mülayim (orqanizmik) strukturda fomıal əmr və göstərişlərin sayı o qədər də çox deyildir, işçilər arasındakı münasibətlər isə daha səmimi fonda qurulur. Mülayim (orqanizmik) təşkilati struktur yeni məhsulların istehsalı üçün əlverişli mühitin fomıalaşdınlmasını təmin edir və yeni ideyaların yaranmasına və inkişafına imkan verir.

ABŞ və İngiltərədə marketinq strukturu daha çox mexnistik cəhətlərlə, Yaponiyada isə orqanizmik əlamətlərlə xarakterizə olunur. Qarşıya qoyulan marketinq məqsədlərinə nail olmaq üçün müəssisənin (firmanın) marketinq xidmətində daxili təşkilati strukturun yaradılması mühüm əhəmiyyətə malikdir. Müəssisənin marketinq xidmətində aşağıdakı struktur bölmələri yaradılır: /. Bazarın tədqiq edilməsi ilə bilavasitə məşğul olan ^öbə. Bu şöbənin fəaliyyətinə: - informasiya tədqiqat qrupu:
- istehsal edilmiş məhsula olan tələbatın tədqiq edilməsi qrupu;
- hazunn tədqiq edilməsinə texniki xidmət qrupu daxildir.
İnfonnasiya-tədqiqat qrupuna kommersiya informasiyalarının toplanması və işlənməsi, bibliotik-infonnasiya sahəsində iqtisadi informasiyalar üzrə mütoxə.ssislorin daxil edilməsi zəruridir. Məhsula olan tələbatın tədqiq edilməsi qrupuna tələbatın təhlili və proqnozlaşdınl- ması sahəsində ixtisaslaşmış mütəxəssislər daxildir. Bazarın tədqiq edilməsində texniki xidmət qrupuna informasiyanın avtomatlaşdırılmış üsullarla işlonilmosi sahəsində ixtisaslaşmış mütəxəssislər daxil olur. 2.Məhsulun assortimentinin idarə edilməsi ilə məşğul olan şöbə. Bu şöbənin tərkibinə:
- köhnə məhsulların assortimentinin idarə edilməsi:
-yeni məhsulların assortimentinin idarə edilməsi qrupu daxildir. Yuxarıda adlan çəkilən struktur bölmələri məhsulların assortimentinin formalaşması, həmçinin məhsulların keyfiyyəti ilə ixtisaslaşmış mütəxəssislərlə komplektləşdin lir.
3. Operativ satış fəaliyyəti üzrə strukturların məcmusunu özündə əks etdirən satış şöbəsİ Bu şöbənin fəaliyyəti istehsal edilən məhsulların geniş nomenkiaturası və müəssisənin istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin spesifik xüsusiyyətləri ilə şərtlənir,
4. Tələbatın formalaşması və satışın stimullaşması üzrə fəaliyyət göstərən şöbə. Bu şöbənin tərkibinə: