Soibjon begmatov bastakorlar

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O‘RTA MAХSUS TA’LIM VAZIRLIGI
O‘RTA MAХSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI
SOIBJON BEGMATOV
BASTAKORLAR 
IJODI
Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma
TOSHKENT – «NISO POLIGRAF» – 2017

---

UO‘K 85.313
KBK 85.313ya721
B 45
Taqrizchilar:
Rahimova Shahnoza Ergashevna – Namangan san’at kolleji 
«Musiqa nazariyasi» kafedrasi mudiri;
Sodiqova Muhabbat Soliyevna – Namangan san’at kolleji 
«Musiqa nazariyasi», kafedrasi bosh o‘qituvchisi;
Ahmedova Nilufar Adhamjon qizi – O‘zbekiston davlat konservatoriyasi 
qoshidagi iqtidorli bolalar akademik litseyi o‘qituvchisi;
Zokirov Aziz Rayimjonovich – O‘zbekiston davlat konservatoriyasi 
«Musiqiy sharqshunoslik» kafedrasi katta o‘qituvchisi.
Mas’ul muharrir:
Abdullayev Rustambek Samigovich – san’atshunoslik fanlari doktori, 
professor.
O‘quv qo‘llanma Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari, 
musiqa san’ati sohasidagi akademik litsey va kasb-hunar kollejlari talabalari 
uchun mo‘ljallangan bo‘lib, «Bastakorlik ijodi» fan dasturi asosida yaratilgan. 
Unda o‘zbek bastakorlik ijodiyotining shakllanish jarayoni, tarixiy manbalar 
va namoyandalar, bastakorlik amaliyotining tarixiy shakllanishi va rivojlanishi, 
ilmiy o‘rganilishi, yaratilgan manbalar, musiqa ijodiyotida samarali faoliyat 
olib borgan bastakorlarning hayoti, faoliyati va ijodi yoritilgan.
Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi ilmiy-metodik 
birlashmalari faoliyatini muvofiqlashtiruvchi Kengash tomonidan 
nashrga tavsiya etilgan.
ISBN 978-9943-4870-8-6
© 
S. Begmatov
, 2017
© «NISO POLIGRAF», 2017

---

3
KIRISH
O‘zbek xalq mumtoz musiqa ijodiyoti xalqimiz ma’naviy 
merosining negizlaridan hisoblanadi. Moddiy-ma’naviy boyliklar 
asosida yuzaga kelgan ulkan merosning zaminida xalqimizning 
milliy an’analari, qadriyatlari mujassam topgan. Ma’naviy merosni 
o‘rganish, zamonga mos rivojlantirish har bir davr taraqqiyotining 
asosiy omillaridandir. O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim 
to‘g‘risida»gi Qonuni va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida 
belgilangan asosiy masalalardan biri ham kelajak avlodning 
kamolotida, ta’lim-tarbiya berishning maqsadi yosh avlodni istiqlol 
mafkurasi asosida sog‘lom, har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida 
tarbiyalash va musiqa ta’limiga tayyorlashdan iborat ekanligi e’tirof 
etilgan. 
Xalqimizning milliy-ma’naviy merosini musiqa san’atisiz tasavvur 
etib bo‘lmaydi. Azal-azaldan ajdodlarimiz tomonidan yaratilib, 
qadriyatlar sifatida shakllanib kelinayotgan milliy urf-odatlarimiz, 
an’anaviy tarzda avlodlardan avlodlarga o‘tib, xalqimizning buyuk 
ma’naviy dunyosini namoyon etib kelmoqda. Xalq musiqa ijodiyoti, 
musiqa sohasidagi yozma manbalar, bastakorlik san’ati, kasbiy 
musiqa ijodiyoti bunga yorqin misoldir. Chunonchi, bu jarayon 
musiqa san’atining barcha kasbiylik ahamiyatiga ega bo‘lgan 
tarmoqlari uchun asos bo‘lib xizmat qilib kelmoqda.
Mustaqillik sharofati bilan barcha sohalar kabi milliy musiqa 
san’ati ham nazariy hamda amaliy jihatdan keng o‘rganilib, har 
tomonlama ravnaq topib kelayotganligi sir emas. Buning asosiy 
sabablaridan biri respublikamizda xalqimiz o‘tmishini o‘rganishga, 
buyuk allomalar yaratgan ilmiy merosni idrok etishga, sohaning 
amaliyotini o‘zlashtirish bilan birga nazariy mezonlaridan bilim olishga 

---

4
katta e’tibor qaratilayotganligidir. Asosiy maqsad ham yoshlarimizni 
komil inson sifatida tarbiyalash, hech kimdan kam bo‘lmagan 
barkamol avlodni tarbiyalashdan iboratdir. Zero, «Vatanimizning 
kelajagi, xalqimizning ertangi kuni, mamlakatimizning jahon 
hamjamiyatidagi obro‘-e’tibori avvalambor farzandlarimizning 
unib-o‘sib, ulg‘ayib, qanday inson bo‘lib hayotga kirib borishiga 
bog‘liq»
1
.
Darhaqiqat, san’at millatning ma’naviy boyligi, hayotining 
ko‘zgusidir. San’atlar ichida musiqa xalqqa tez yetib boradigan, 
keng ommalashgan turi hisoblanadi. Musiqa san’ati o‘zining 
qadimiyligi, janrlarga boyligi, mazmun-mohiyatan keng qamrovliligi, 
ommabopligi bilan jamiyat turmush hayotining ajralmas qismiga 
aylanib ulgurgan. 
Musiqa san’atining muhim tarmog‘i musiqa ijodiyoti va 
ijrochiligidir. Musiqiy namunalar yaratilish va ijro etish kabi 
mezonlarni o‘z ichiga oladi. Ularni tugal asar shakliga keltiradigan, 
ohang va sadolar orqali insonga ruhiy ozuqa beradigan kuy va 
qo‘shiqlarning yaratilishi bastakorlik ijodiyoti bilan bog‘liqdir. 
Bu, albatta, musiqa san’atining eng muhim tarmog‘i hisoblanadi. 
Demak, musiqa yaratuvchilari, ya’ni bastakorlarning ijodiyoti 
xalq ma’naviyati, madaniyati, tarixi, an’ana va qadriyatlari haqida 
ma’lumot beruvchi axborot manbayi vazifasini ham o‘taydi.
Bastakorlik san’ati juda keng tushunchadir. Oddiy qilib aytganda, 
xalq musiqasi ham xalq tomonidan ommaviy tarzda yaratiladi va 
ijro etilib kelinadi. Demak, bu ham bastakorlik san’atining bir 
ko‘rinishidir. Faqat ular xalqimizning hayoti, voqelik, marosim va 
udumlariga bog‘liqligi bilan ajralib turadi. Ana shu jarayonning 
ravnaqi, ya’ni milliylikning rivoji, xalqimizning tafakkuri, 
ma’naviyati, ma’rifiy kamoli, jamiyat rivoji va buyukligini musiqiy 
ohanglarda muayyan shakllarga solib tasvirlab berish – bastakorlik 
1