Sürüşmə cərəyanı

Sürüşmə cərəyanı

• İxtisa- Qida mühəndisliyi
• Qrup- 395.22
• Fənn- Fizika
• Müəllim- İsmayılov Cavanşir
• Tələbə- İsmayılov Məhəmməd

Plan

• Elektrik cərəyanı
• Sürüşmə cərəyanı

Elektrik cərəyanı – elektronların və ya ionların materialda və ya vakuumda nizamlanmış hərəkəti. Sükunət halındakı istənilən yüklü zərrəciyi hərəkətə gətirmək olar. Bu zaman Lorens və ya Kulon qüvvələrinin təsirindən istifadə olunur.

• Elektrik cərəyanı – elektronların və ya ionların materialda və ya vakuumda nizamlanmış hərəkəti. Sükunət halındakı istənilən yüklü zərrəciyi hərəkətə gətirmək olar. Bu zaman Lorens və ya Kulon qüvvələrinin təsirindən istifadə olunur.

Elektrik cərəyanı – yüklü hissəciklərin nizamlı hərəkətinə deyilir.

• Elektrik cərəyanı – yüklü hissəciklərin nizamlı hərəkətinə deyilir.
• Cərəyan şiddəti - ədədi qiymətcə dt müddətində naqilin en kəsiyindən keçən dq yükünün bu yükün keçmə müddətinə olan nisbətinə bərabərdir:

Sürüşmə cərəyanı

• Tətbiq olunan gərginlik və ya elektrik sahəsi ilə əlaqədar olan yük daşıyıcılarının axınına sürüşmə cərəyanı deyilir.

Sürüşmə cərəyanı hissəciklərin elektrik sahəsi ilə çəkilməsi nəticəsində yaranan elektrik cərəyanıdır. Termin ən çox yarımkeçiricilərdəki elektronlar və dəliklər kontekstində istifadə olunur, baxmayaraq ki, eyni anlayış metallara, elektrolitlərə və s.

Sürüşmə cərəyanı hissəciklərin elektrik sahəsi ilə çəkilməsi nəticəsində yaranan elektrik cərəyanıdır. Termin ən çox yarımkeçiricilərdəki elektronlar və dəliklər kontekstində istifadə olunur, baxmayaraq ki, eyni anlayış metallara, elektrolitlərə və s.

Yarımkeçiricilərdə iki növ yük daşıyıcısı var, bunlar elektronlar və deşiklərdir. Yarımkeçiriciyə gərginlik tətbiq edildikdə, sərbəst elektronlar batareyanın müsbət terminalına, deşiklər isə batareyanın mənfi terminalına doğru hərəkət edir.

• Yarımkeçiricilərdə iki növ yük daşıyıcısı var, bunlar elektronlar və deşiklərdir. Yarımkeçiriciyə gərginlik tətbiq edildikdə, sərbəst elektronlar batareyanın müsbət terminalına, deşiklər isə batareyanın mənfi terminalına doğru hərəkət edir.

Elektronlar mənfi yüklü hissəciklər və deşiklər müsbət yüklü hissəciklərdir. Artıq müzakirə etdiyimiz kimi, oxşar yüklər bir-birini dəf edir və fərqli yüklər bir-birini çəkir. Beləliklə, elektronlar (mənfi yüklü hissəcik) batareyanın müsbət terminalına, deşiklər (müsbət yüklü hissəcik) isə mənfi terminala doğru çəkilir.

• Elektronlar mənfi yüklü hissəciklər və deşiklər müsbət yüklü hissəciklərdir. Artıq müzakirə etdiyimiz kimi, oxşar yüklər bir-birini dəf edir və fərqli yüklər bir-birini çəkir. Beləliklə, elektronlar (mənfi yüklü hissəcik) batareyanın müsbət terminalına, deşiklər (müsbət yüklü hissəcik) isə mənfi terminala doğru çəkilir.

Yarımkeçiricilərdə elektronlar həmişə batareyanın müsbət terminalına doğru düz bir xəttlə hərəkət etməyə çalışırlar. Lakin atomlarla davamlı toqquşma nəticəsində onlar axının istiqamətini dəyişirlər. Elektron hər dəfə atoma toxunduqda təsadüfi istiqamətdə geri sıçrayır. Tətbiq olunan gərginlik elektronların toqquşmasını və təsadüfi hərəkətini dayandırmır, lakin elektronların müsbət terminala doğru sürüşməsinə səbəb olur.

• Yarımkeçiricilərdə elektronlar həmişə batareyanın müsbət terminalına doğru düz bir xəttlə hərəkət etməyə çalışırlar. Lakin atomlarla davamlı toqquşma nəticəsində onlar axının istiqamətini dəyişirlər. Elektron hər dəfə atoma toxunduqda təsadüfi istiqamətdə geri sıçrayır. Tətbiq olunan gərginlik elektronların toqquşmasını və təsadüfi hərəkətini dayandırmır, lakin elektronların müsbət terminala doğru sürüşməsinə səbəb olur.

Tətbiq olunan gərginlik və ya elektrik sahəsinə görə elektronun və ya çuxurun əldə etdiyi orta sürətə sürüşmə sürəti deyilir.

• Tətbiq olunan gərginlik və ya elektrik sahəsinə görə elektronun və ya çuxurun əldə etdiyi orta sürətə sürüşmə sürəti deyilir.

Elektronların sürüşmə sürəti ilə verilir-

• Elektronların sürüşmə sürəti ilə verilir-
• Deliklərin sürüşmə sürəti ilə verilir-
• Burada-

= elektronların sürüşmə sürəti

= deşiklərin sürüşmə sürəti

= elektronların hərəkətliliyi

= deşiklərin hərəkətliliyi

E = tətbiq olunan elektrik sahəsi

•  

Sərbəst elektronlar səbəbindən sürüşmə cərəyanının sıxlığı ilə verilir

• Sərbəst elektronlar səbəbindən sürüşmə cərəyanının sıxlığı ilə verilir
• və deşiklərə görə sürüşmə cərəyanının sıxlığı ilə verilir
• Burada Jn = elektronlara görə sürüşmə cərəyanının sıxlığı
• Jp = deşiklərə görə sürüşmə cərəyanının sıxlığı
• e = elektronun yükü = 1,602 × 10-19 Kulon (C).
• n = elektronların sayı
• p = deşiklərin sayı

Sonra ümumi sürüşmə cərəyanının sıxlığıdır

Ədəbiyyat siyahısı

• Nəsirov,V., Aslanlı, G. Elektrik. Ümumi fizika kursu: ali məktəb tələbələri üçün dərs vəsaiti. Bakı: Adiloğlu, 2002. 339 s.
• Kalaşnikov S. Q. Elektrik bəhsi. Bakı,1980
• https://www.physics-and-radio-electronics.com/electronic-devices-and-circuits/semiconductor/drift-current.html

-Diqqətinizə görə təşəkkürlər...