Suyuqlik kichik tekshikdan oqayotganda qarshilik tezlik va sarf koeffisentlari

SUYUQLIK KICHIK TEKSHIKDAN OQAYOTGANDA QARSHILIK TEZLIK VA SARF KOEFFISENTLARI
Reja:

1. 
   Siqilmaydigan suyuqliklarni yupqa devordagi kichik teshikdan oqib chiqishi.
   
2. 
   Suyuqlikni kichik quvurchadan oqib chiqishi.
   
3. 
   Suyuqlikni o’zgaruvchan sathi, vaqtida oqib chiqishi. Idishning bo’shash vaqti.
   

Texnikada juda ko`p hollarda suyuqliklarning tor va kalta naychalardan ham­da teshiklardan oqish hollarini uchratish mumkin. Bu holning o`ziga hos hu­su­si­­­yati shundan iboratki, biror katta idishdagi suyuqliklarning potensal energiyasi teshikdan chiqishda oqimchaning kinetik energiyasiga aylanadi. Albatta bu holda energiyaning bir qismi qarshiliklarni yengishga sarf bo`ladi. Bunday voqeani gid­ro­uzatmalarda moylarning gidrosilindrlardan bosim ostida oqib chiqishi, yoqilg`i­ning yonish kamerasiga oqib o`tish va hokazolarda uchratish mumkin. Odatda bu masalalarni yechishda oqim fizikasiga bog`liq shartlar kiritiladi.

Suyuqlikning yupqa devordagi teshikdan o`zgarmas bosimda oqishi
Biror katta idishda suyuqlik p<sub>1</sub> bosim ostida saqlanayotgan bo`lib, u ozod sir­ti­dan H_a masofadagi kichik teshikdan oqayotgan bo`lsin (8.1-rasm, a). Diametri idish o`lchamlariga qaraganda juda kichik bo`lgan teshik kichik teshik deb ataladi. Yupqa devor deb oqayotgan suyuqlik teshikning faqat ichki qirrasiga tegib, uning yon sirtiga tegmagan holga aytiladi. Bunday hol devor qalinligi teshik di­amet­ri­dan bir necha barobar kichik bo`lsa yoki teshik kesimining ichki qirrasidan tashqariga kengayib borsagina (8.1-rasm, b) o`rinli bo`ladi.
Bu holda suyuqlik zarrachalari teshik atrofidagi hajmdan tashqariga qarab ha­rakat qiladi va teshikka yaqinlashgan sari tezlashib boradi. Shu bilan birga su­yuq­likning oqayotgan zarrachalarning barchasi uchun bir xil sharoit bo`lib, ular silliq trayektoriya bo`yicha harakat qiladi va teshik qirrasida idish devoridan ajraladi. Bundan keyingi oqish davomida oqimchaning kesimi bir oz torayadi va silindrik shakl qabul qiladi. Ko`rilayotgan holda asosiy masala teshikdan iborat. Suyuq­likka to`ldirilgan idishda (8.1-rasm, a) yuzasi S₁ bo`lgan 1-1 (erkin sirt) va S<sub>2</sub> bo`l­gan 2-2 oqayotgan suyuqlik oqimchasining teshik oldidagi kesimlari uchun Bernulli tenglamasini yozamiz:

Bundan teshik uchun mahalliy qarshilik koeffisienti nolga teng bo`lgan holda z₁ - z₂ = H va v₁ S₁ = v₂ S₂ ekanligini hisobga olsak, ushbu tenglamani olamiz:

bu tenglamadan oqimchaning nazariy hisoblangan tezligi uchun quyidagi munosabat kelib chiqadi:

Agar idishning kesimi S₁ ga qaraganda teshikning kesmi S₂ juda kichik bo`lsa, u hol­­­da

Idishdagi suyuqlik sirtida ham, teshik tashqarisida ham atmosfera bosimi bo`lsa yoki p<sub>1</sub> = p<sub>2</sub> bo`lsa, u holda

Bu formula Torishelli formulasi deb ataladi, u suyuqlikning tor teshikdan oqishi tezlikni hisoblash uchun nazariy formuladir.