Тошкент Тиббиет академияси



Yüklə 68,11 Kb.
səhifə1/4
tarix11.02.2020
ölçüsü68,11 Kb.
#30432
  1   2   3   4
Маъруза 1

Тошкент Тиббиет академияси


Рухий касалликлар ва тиббий психология кафедраси.

Психиатрия

5 курс даволаш факультети

Маъруза № 1.


«Психатрия фани ва уни вазифалари. Абу Али Ибн Сино ва замонавий психатрия тарихидан кискача маълумот. Психатрия тиббий ёрдамини ташкил этиш.

Маъруза максади

Абу Али Ибн Сино китобларида психатрия масалаларнинг ёритилиши. Психатрия тарихани билиш. Ахолига стационар шароитида ва касалхонадан ташкари психатрия тиббий ёрдамини ташкил этиш томойиллари билан танишиш.

Маърузанинг тарбиявий максади. Рухий касалларга нисбатан талабларда тугри муносабат, мехр мурувват адолат туйгуларини тарбиялаш.

Психатриянинг ривожланиш тарихи»

Маъруза N 1.

 Мавзу: Психатрия фани ва уни вазифалари. Абу Али Ибн Сино ва замонавий психатрия тарихидан кискача маълумот. Психатрия тиббий ёрдамини ташкил этиш.

 Маъруза максади

Абу Али Ибн Сино китобларида психатрия масалаларнинг ёритилиши. Психатрия тарихани билиш. Ахолига стационар шароитида ва касалхонадан ташкари психатрия тиббий ёрдамини ташкил этиш томойиллари билан танишиш.

Маърузанинг тарбиявий максади. Рухий касалларга нисбатан талабларда тугри муносабат, мехр мурувват адолат туйгуларини тарбиялаш.

Психатриянинг ривожланиш тарихи

Психатрия тарихи, тиббиет тарихи каби уз манбалари билан асрлар каърига кириб боради.

Рухий касалликлар барча касалликлар каби одамзод пайдо булган даврдан буён мавжуд.

Рухий касалликлар хакидаги дастлабки маълумотлар Миср папирус ёзувларида, хитой ва хинд мукаддас китобларида, Инжилда ва Хитой, Хинд, Уссурия ва Вавилонияда, Миср ва Яхуд (бизнинг эрамиздан минг йиллар аввал) тиббиётига доир хамда антик Юнон ва Рум тиббиётига тегишли манбаларда (бизнинг эрамиздан бир неча юз йиллар аввалги) келтирилган. Кадимий тиббиётида тупланган тажрибаларини хар томонлама ва чукур килиб машхур олим Букрот (Гиппократ) (460-377 йй.) эрамиздан аввал жумлади ва умумлаштирди. Унинг яшаган ва ижод килган даври кадимги юнон маданиятининг энг гуллаган даврига тугри келади. У буюк Юнон файласуфи ва мутафаккири Демокрит таъсирида булган. Олим саматик ва рухий касалликларни тушуниш асосига материалистик тушунчани куяди.

Букротнинг рухий касалликларга материалистик дунёкарашини куйдаги сузларидан англаса булади: "Рохат килиш, хурсандчилик, кулгу, бошка томондан эса кайгу, гам, норозилик ва шикоятлар миядан чикади. Унда биз аклсизланамиз ва васвасага тушамиз, бизни ташвиш ва куркув ёхуд кечаси, ёхуд кундузи тутади." Букрот одамнинг мижози хакидаги гояни илгари сурди ва 4 хил мижозни фаркланади: сангвиник, флегматик, холерик, мелонхолик. Мижознинг бу таснифи бугунги кунда хам уз ахамияттини йукотгани йук. Букрот томонидан касалликларнинг барча куриниши ва кечинмаларини аниклаб урганиш касалликларни ажратишга олиб келади. У "мелонхолия ва манияни" биларли, тугрукдан, тутканок ва уткир иситмалашган сунг келиб чикадиган рухий касалликларни биларди, "истерия ва ичиш васвасаси" симптомлари унга маълум эди.Алохида симптомлардан эшитиш галлюцинацияси ва гам-гусса хисси холатларини биларди (Шюле Г.) Букротнинг алохида касалликларнинг ажратиши эмпирик ва тасвирлашдан иборат эди.

Букротдан кейин рухиёт сохасид а кузга куринган шифокорлар Герофио ва Эразистратлар (Александрия мактаби), Цельс, Аретей, аврелей ва машхур Гален (кадимий Рум мактаби) иш олиб бордилар. Рухиётнинг Букротдан Жолинус (Гален) гача тараккиёти 500 йилни уз ичига олади.

Рухият хакидаги фаннинг тараккиёти. Кадимги антик тиббиёти даврида рухий касалликлар мохиятининг тушунишда оддий теологик тушунишлардан, теологик схоластакадан ташкари тушунчаларга хам биринчи кадам куйилган ва рухий касалликларга ёрдам бериш элементлари пайдо булган эди. X-XI асрга келиб кадимий Шарк табиблари, хусусан Абу Али ибн Сино (Авецинна) рухий касалликларнинг урганишга катта хисса кушибгина колмай, хатто Марвда бундай беморлар учун шифохона очди. XII асарда беморлар учун шифохона Богдадда, Куддусда, Дамашкда очилди.

Урта асрларда узок вакт тургунликдан кейин (бу даврда катта инктроз булиб утди) XVIII-XIX асрларга келиб рухий касалликлар хакидаги янги фанни ривожлантириб боскичи бошланди. Бу боскич машхур француз врачлари Пинел ва Ж. Конноли боскичи дейилади ва улар беморларни саклаш ва парваришлашнинг янги усулларининг кулладалар. Пинелнинг катта хизмати шундан иборатки, уша давр учун дадил харакат килиб рухий касалликлардан занжирни олдирди. Ф. Пинел (1745-1826) рухий касалликлар буйича дастлабки илмий ишлар муаллифидир, у хусусан "Психиатрия тугрисидаги тиююий фалсафий трактат" ёзган.

Францияда психатриянинг тараккиёти учун Ф. Пинелнинг шогирдларидан Жан-Этьен доменик Эскирол (1772-1840) катта хизмат килади. Унинг "Рухий беморлардаги галлюцинациялар хакида" ги илмий иши диккатга сазовордир. У биринчилардан булиб иллюзия билан галлюцинация уртасидаги тафавутларнинг ёзди ва Франция рухий касалликлари муассасалари довюракларча килган фаолиятини алмаштиришни уз асарларида курсатди.

Эскирол томонидан очилган авж олувчи фалаж касаллиганинг кейинрок унинг шогирди Бейл (1882) урганда ва унинг клиникаси патологик анотомик куринишини тасвирлаб, уни алохида нозологик бирлик сифатида ажратди.

Англияда Пинел ишларининг длавомчиси Жон Конолли (1794-1866) булди. У рухий беморларни хар кандай сукувдан холи килишга катъий ждават этиб шу хакда "Рухий касалликнинг механик сикилишларсиз даволаш" китобт ёзди. Гермагнияда Гризенгер (1817-1868) хакли равишда немис илмий психатриясининг асосчиси хисобланади. 1845 йилда Грезенгер узининг "Рухий касалликлар потологияси ва даволаш" деб номланган укув кулланмасини ёзада ва у тез орада рус тилига таржима килиниди.

У рухий беморларга ёрдам курсатишни ташкил килишга катта кизикиш билдирди ва Конолли гояларининг тарфдори булгинини курсатди.

Теодор Мейнерт (1833-1892), веналик машхур невролик ва психатр, фаолиятининг катта яримшарларда жойлашганлаги хакидаги назариясини ва уни пустлок ва пустлок ости булимлари билан муносабатини психиатрик клиникага кучирди. У рухий касалликлдардаги бузилишларнинг анотомик асоси урганилгандагина психатрия илмий фан даражасига кутарилди, деган фикрни илгари сурди. Мейнерт уз гоялари "Мия олдинги булимининг тузилишиги, озикланишга ва алмашинувига асосланган касалликлар

клиникаси" китобида келтирда.

Немис психиатри Карл вернике (1848-1905) Мейнерт сингари психозларни анотомик-физиологик урганиш билан машгул булди. У узига кам урганилган алкоголли галлюциноз, уткир, юкори геморрагик полиэнцефалит (алкоголизмга учраган беморларда

кузатиладиган), унинг номи билан атталган (пресбиофрения-карилик психозининг бир куриниши) касалликларнинг тасвирлади.

Олим клиник психатрия бир катор янги симптомлар: ута кимматли гоялар, псевдодеменция, галлюциноз, галлюцинатор чалкашлик ва бошкаларни киритди. Психатриядаги унинг таянчларининг бош йуналиши Мейнерт сингари психозларнинг анатомик асосларини урганишдан иборат эди.

Гризенгер замондоши, машхур психиатр Морел (1809-1872) рухий касалликларнинг урганишга уларнинг этиологияси жихатидан ёндошди. У рухий касалликларнинг келиб чикиши наслий етишмовчиликка боглик булиб, авлоддан-авлодга кучиб боради, деган хулосага келади. У касалликлар, айникса сил, захм, алкоголизм ва бошкалар каби рухиятнинг наслий чузилганлига кейинги авлодларга аста йигилиб невроз холати психопатияга, ундан рухий касаллиларга, пировардида идиотизмга олиб келиши мумкин деб хисобларди. Бунда Морел умумий ва рухий касалликларнинг ижтимоий сабабларини хисобга олган. Морелнинг фикрлари Францияда Маньян (1835-1916), Олманияда Крафт-эбинг (1840-1902), Румда Ломброзо (1836-1909), Россида Чиж томонидан чукурлаштирилган ва ривожлантирилган.

Психатриянинг тараккиёти учун йирик немис психатри Эмил Крепелин (1856-1926) катта хисса кушди.

Мейнерт ва Верникедан фаркли уларок Крепелин биринчи уринга психозларнинг анатомик урганилишини эмас, балки рухиий касалликларнинг кечиши ва якунига купрок ахамият берди.

Рухий касалликларнинг синчиклаб урганилган клиникаси ва якунига караб, Крепелин узигача хукм суриб келаётган синдромологик систематика урнига нозологик таснифни таклиф этди.

Крепелин томонидан нозологик тасниф куллаш психатриянинг умумий тиббиётга якинлаштирди ва психатрия касалхоналарига умумсоматик текшириш, даволаш принципларини киритишга ундади.

Крепелин дарида мия гистопотологияси назарияси пайдо булди ва шу асосда рухий беморларнинг потологик анатомия асослари яратилди. Масалан, Ф. Ниссль (1903) ва айникса А.альцшеймер (1906) томонидан авж олувчи прогрессив фалаж

ва атрофия касалликларининг потологияси тасвирланди. Бу касалликларга ошиб борувчи интелектив сусайиши билан бирга баъзи белгилари (афазия, агнозия, апракция) учраши кузатиладиган касаллик Альцгеймер касаллиги дейилади. Бу ишлар билан пресенил деменция билан, масалан, Пик (1892) касаллигини ажратишга асос солинди.

Крепелиннинг эрта акли пастлик хакидаги таълимоти машхур швейцаря психатри Э.Блейлер (1911) томонидан ривожлантирилди. Тахминан шу даврдан бошлаб немис психатриясидаги рухий касалликнинг келиб чикиши (патогенез) изохлайдиган бир

катор йуналишлар вужудга келди. Бу йуналишлар амалий хулосаси асосида касалликлар тугрисида фикр юритилди. Психозлар концепцияси (Конрад), экзистенционал ва антропологик йуналиш, Юнг ва Ясперс ва бошкаларнинг таълимоти шулар каторига киради. Булар орасида З.Фпейд таълимоти катта таъсир курсатди. У психатрияда рухий анализни (психоанализ) куллади.

Фрейд таълимоти Оврупада ва айникса АКШда кенг таркалган. Фрейд назарияси буйича одамнинг ахлоки жанжалда аникланади, атрофдагиларнинг аклий бохолари онгида сигдира олмайдиган кизикиш ва инстинктлар тукнашуви билан хал булади. Булар орасида асосий ахамиятга эга булгани жинсий майлдир. Одам яшайдиган жамият шундай тузилганки, инсонни камрайдиган кизикиш реакцияси булолмайди, уни онг ости холат билан сикиб чикаради ва ташувчи унинг мазмунини билмайди. Кизикишни сикиб чикариш асосан огрикли симптомлардан ёки туш курганда булади. Одамни даволаш, уни огрикли холатлардан кутилтириш учун, унинг яширин кизикишларини билиш лозим. Бунинг учун симптомнинг нимадалигани ечиш лозим. Психоанализ ана шу муаммо билан шугулланади.

Россияда рухий беморларга одамийларча муносабатда булишарди, уялмаслик системасининг асосийьйуналишлари тезда кенг куламда эътироф этилди. Купгина онгидан жудо булганлар "хузур-халоватгаги кишилар" (девона ) деган ном билан аталадилар. Ингилиз элчиси Флетер Москвада хатто алохида хурматга созовор эди. Диний мистик дунёкарашлар узок яшовчан булса хам, Россияда нисбатан эртарок рухий бузилишлар билан жафо чекувчиларга беморлар деб карай бошладилар. Биринчи рухий шифохоналар Россияда ташкил топган эди. Новгородда, Рига, Москвада 1776 йили, 1779 йили эса Петербургда Обухов касалхонаси очилди. Россияда илмий психатрия буйиач биринчи кадамлар П.П.Малинвский, И.М.Балинский, И.П.Мержеевский номлари билан богликдир.

И.М.Балинский ва унинг шогирди И.П.Мержевский Петербург рухий касалликлар мактабига асос солганлар. И.М.Балинский 1857 йилда Россияда биринчи булиб медицина-жаррохлик академиясида психатрия шуъбасини ташкил этда ва бошкарди. Бу мактаб ишлари материалистик дунёкараши ва биологик йуналиши билан ажралиб туради.

И.М.Балинскийдан ишни кабул килган И.П.Мержевский (1838-1908) Петербург клиникасида илмий ишларни кизгин ривожлантирди. И.П.Мержеевский ва шогирдларининг илмий ишлари психатрия умумий соматик тиббиёт билан якинлаштирди.

1893 йилда И.П.Мержеевский истеъфога чиккандан сунг урнига В.М.Бехтерев (1857-1927) тайинланди. В.М.Бехтеров бош мия анотомияси ва физиологияис сохасида иш олиб борган йирик мутахассисдир. Гипноз ва ишотириш йули билан куллашган доир куп ишлар килган. Купгина машхур психатрлар (В.П.Осипов, В.П.Протопопов ва бошк.) В.М.Бехтеревнинг шогирдлари эди.

Петербурглик психатр В.Х.Кандинский (1849-1889) фаолияти ва илмий ишни кушиб олиб боришнинг ёркин намунасилир.

Унинг 1887 йилда I съездда кабул килган психозлар таснифини мисол килиб келтирищ мумкин.

Олимнинг "псевдогаллюцинациялар хакида"ги асарини Дуне олимларни тан олган. Россияда психатриянинг тараккиётидлаги ва Москва психатрлар мактабини яратиш С.С.Корсоков (1854-1900) катта роль уйнайди. 1887 йилдан бошлаб Москвада мустакил курс сифатида маърузалар укила бошлади. Хозир Москвада С.С.Корсков номидаги клиника ишлаб турибди. Корсоков психатрияда нозологик йуналиш лозимлиги хакида укдириб утган эди. Халкоро психатрия Анжуманида (1857 йил) у тасвирлаган полиневротик алкогол (амнестик) психоз"Корсаков касаллиги" деб номлади. У рухий касалликлар учун конституционал тузилишнинг ахамиятининг курсатиб берди. Бу ишларни С.А.Суханов ва П.Б.Ганнушкин давом эттирдилар. Корсаковнинг шогирди В.П.сербский учун суд психатрияси буйича катотоничдар хаки-

даги илмий ишлар мансубдир.

С.С.Корсаков вафотидан сунг клиниканинг унинг энг якин ёрдамчиси В.П.Сербский бошкарди. Олий нерв фаолиятини физиологик механизмлари мохиятига ва психатриянинг мохиятига И.М.Сеченов ва И.П.Павловларнинг ишлари, материалистик карашлари таъсири курсатди. И.М.Сеченов 1863 йилда "Бошь миянинг рефлекслари" китобни нашр этирди.

И.П.Павлов (1849-1936) И.М.Сеченов ишларини ривожлантирди. 1901 йилдан бош мия фаолиятини, 1918 йилдан эса рухий касалликларнинг ургана бошлади. И.П.Павлов олий нерв фаолият тугрисида таълимот яратди ва психатриянинг хакикий физиологик ва патофизиология йуналишларни курсатди. Унинг психоз ва невроз сохасидаги ишларни А.М.иваноа-Смоленский, К.М.Биков, Л.А.Орбели, М.К.Петрова, Н.И.Красногорский, В.П.Протонов давом эттирдилар. Кейинчалик рус ва хориж илм-фани илгор гояларини кулланга, амалга оширишга катта имкониятлар очилди.

1992 йилда Москвада рухий касалликларга ёрдамнинг янги тури-шифохонадан ташкари, рухий невролик диспансерларда ёрдам бериш бошланди ва барча йирик шахарларга таркалди.

Кейинчалик деспансер ва стационарлар рухий бемор бемор болалар учун хзам очилди (Г.В.Сухаров, Т.П.Симпсон, А.А.Озерицкий).

Психатрия тараккиёти даврида амалий ва назарий масалаларни ишлаб чикадиган илмий текшириш марказлар очилди (П.Б.Ганнушкин, В.П.Осипов, В.А.Гиляровский, Т.И.Юдин, В.П.протопопов, А.В.Каннабих, М.О.Гуречев Е.Л.Попов, М.М.Асатиани, Е.К.Краснушкин, П.Б.Снесаров ва б.). П.Б.Ганнушкин купгина истеъдодли олимларни (Н.И.Озерцкий, О,В,Кербиков, С.К.Жислин Ф.Ф.Детенгоф, И.М.Зиновьев, В.М.Морозов ва б) тарбиялади. Улар купгина олий илмгохларда психатрия кафедраларни бошкарадиоар.

Ватанимиз психатриялари шизофренияни, манаакал-депрессив психоз чегара холатларини урганишда катта ютукларга эришдилар, (А.В.Снежневский, Л.А.Рохлин, В.М.Баншиков, Е.Н.Кашеева, И.И.Лукомский, Г.А.Ушаков, Р.Я.Голант, Н.А.Портнов. Л.Д.Зурабашвили ва б), янги даволаш усуллари ишлаб чикилди, уларнинг олдини олиш, ишга жойлаштириш, ижтимоий реадаптация (Г.А.Гейер, Д.Е.Мелехов, М.М.Кабаков) масалалари уртага куйилди.

Рухий касалликларнинг таснифи билан боглик булган масалаларини ечиш кейинги ун йилликка келиб синдромология ва нозология синтезига харакат килиш билан богликдир.

Бу сохада А.В.Снежневский мактабининг ишлари диккатига сазовор. Рухий касалликларни урганишдаги динамик кузатишлар касаллик ривожланиши жараёнида аникланган бир катор синдроми яратишга имкон берди. Шунинг билан бирга рухий касалликларнинг синдроми ва нозологик таснифи яратилади.

Кейинги 60 йилда рухий касалликларнинг житддий даволашга эришилди. Инсулинтерапия, электротитираткич (ЭСГ) билан даволаш усуллари топилди.

Бу даволашдан аста-секин мутлоко янги булган психоморфологик дорилар билан даволашга утилди. Литий тузларни куллаш рухий бузилишларнинг олдини олишга имкон яратди. Даволашнинг янги усусллари рухий касалликдарнинг ва уларнинг кечишини узгартириб юборади (терапевтик, патоморфоз) хамда узгартириб тегенозини алохида узгаришга имкон яратди.

Рухий касалликларнинг даволаш сохасидаги ютуклари рухий касалликларнинг биологик асаоларни урганишга кизикиш уйготди. Бу йуналиш нейрогуморал регуляторларни, ауоиммун жараёнларни уз ичига олди. Хусусан купгина рухий касалликлар патогенезида биоген аминлар бузилиши ётади (Анохин И.П). Бунга яна хозирги замон ирсий текширишлар усулларни хам киритмой керак. Бу текширишлар бир катор рухий касалликлар этиологиясини урганишда (шизофрения, аффектив психозлари олигофрения) сезиларли натижа берди. Психатриянинг тараккиётида охирги йилларда рухий беморларга ёрдам курсатиш ишида тубдан узгаришлар булиб утди. Нисбатан янги узгариш пайдо булди, яъни ижтимоий даволаш тадбирларига реабилитацион йуналиш бериш (очик эшиклар куни, кундузги ва тунги стационарлар ва хакозо).

Рухий беморлар даволанадиган уринлар купайди. Чекка туманларда шифохоналар очилди. Бир катор илмий-текшириш муассасалари ишга туширилди. 1907 йилда Петербургда В.М.Бахтеров номидаги Психоноврологик институт очилди, кейинчалик у илмий-текшириш институтига айлантирилди. 1941 йилда Москвада суд эекспертизаси институти очилди, кейинчалик В.П.Сербский номидаги суд психатрияси институти очилди.

1921 йилда Киевда 1926 йилда Харьковда илмий-текшириш институти очилди. Бу иккила институт Украина психоневрологик институтига айлантирилди. 1925 йилда Грузия Асатиани номидаги психоневрологик институт очилди.

1938 йилда РСФСР согликни саклаш вазирлигининг психатрия институти очилди.

1944 йилда СССР МФА психатрия институти очилди унинг биринчи рахбари В.А.Гиляровский эди, кейинги йилларда институтга Д.Д.Федотов рахбарлик килди. 1982 йилда бу институт базасида СССР МФА нинг рухий согликни саклаш маркази ташкил этилди. 1985 йилда Мамлакат Согликни саклаш вазирлигининг норкологиянинг тиббий-биологик буйича марказ ташкил топди.

 2УЗБЕКИСТОН ПСИХАТРИЯНИНГ 0  2РАВНАКИ

Узбекистон психатрия фани ривожланишига 1920 йилда жуда улкан тарихий вокеа-Урта Осиё Давлат Дорилфунуни очилиши туртки булди. 1920 йилда дорилфунунинг тиббёт куллиётига психатрия кафедрасининг очилиши нафакат Узбекистонда, балки Урта Осиё жумхуриятлари ва Козогистоннинг барча шахарларида психатрия илмининг топишига имкон берда.

Психатрия хизмати фаолиятининг чукур тахлил этилиши, жумхурият тиббиёт олийгохлари ва муассасаларида мутахассислари тайёрлаш хамда назарий ва амалий йуналишлар буйича муайан ишланмаларнинг амалга оширилишига йул очади.

Тошкент тиббий билимгохини психатрия кафедраси узининг дастлабки кунларидаёк илмий ва амалий узининг дастлабки кунларидаёк илмий ва амалий психатр-шифокорларини тарбиялаб ётиштиришга киришди. Шу тарика Узбекистон психиатрларининг илмий мактаби вужудга келди. Психатрларнинг катта гурухи шу ерда ихтисослиги буйича жиддий тайёргарлик олди.

Жумхурият психатриясининг асосчилар-профессор Ю.В.Каннабих, доцент Л.В.Анциферов, кейинрок профессор Ф.Ф.Детенгоф психатрия хизматининг ташкилотчиларининг ва юкори малакали мутахассисларини тарбиялаб етказдилар.

Психатрия кафедрасининг дастлабки мудири Ё.В.Каннабих кафедрага жуда оз муддат рахбарлик килди. Шундай кейин кафедрани доцент С.А.Преображенский бошкарди, у билан бирга яна учта илмий ходитм ишлади. Кафедранинг илмий фаолияти махаллий турмуш шарт-шароитлари билан боглик психозлари тадкик этишга каратилган эди: бу-гиёхвандлик, полюдизм, шунингдек, безгакнинг психозлари пайдо булиши ва кечишига таъсирини урганиш кабилардир. Бундан ташкари, Туркистоннинг тогли жойларида болалар нуксонлаврининг келиб чикиш муаммолари, хусусан кретинизм омиллари урганилди.

Жумхуриятда психатрия ёрдамини ташкил этиш буйича доцент Л.В.Анциферов булиб чикди. Преображенский сунг у Тошкент Тиббиёт Олий Билимгохининг психатрия кафедрасини бошкаради ва айни кезда 1921 йилдан бошлаб умрнинг охирига кадар (1934й.) улка психатрия шифохонасига хам рахбарлик килди. Олим томонидан гиёхвандлик психозининг кечиши ва уни даволаш урганилди, бир катор кимматли асарлар, жумладан "Гиёхвандлик психози" деб номланган монография яратилди. Узбекистонда илмий психатрия ривожининг илк боскичидаёк улка касалликлари-лейшмаиоз, бруцеллёз, кутуриш, бод, пеллагра ва айникса безгакка оид масалар жуда катта кизикиш уйготди.

1940-1972 йиллар мобойнида Тошкент тиббиёт олий билимгохининг психатрия кафердасига Москвадан келган профессор Ф.Ф. Детенгоф мудирлик килди. У психатриядаги муаммоларнинг кенг доирасига - эпедемик энцефалитдаги узгаришларга, грипп асоратига боглик булган психозларга, юкумли, тугрукдан кейинги шизофренизм куринишидаги психозларнинг узига хос хусусиятларига багишланган асарлари билан машхур булган. Профессор Ф.Ф.детенгоф психозларининг соматик (организмга оид) асосларини урганишга, рухий касалликка учраган беморларни даволаш тажрабасига, упка касалликлари (безгакдаги рухий бузилишлар, махаллий энцефалитлар захарланиш бруцеллёз) масалаларига катта эътибор берди. улуг Ватан уриши йилларида кафедра жаомасининг дикка-эътибори харбий даврга жарохатланиш ва реактив холатга боглик бклган рухий узгаришларга каратилган. Жарохатланиш окибатидаги тутканок ва мутизмни даволаш усуллари яратилди ва амалга жорий килинди. Олим томонидан учта монография ва талабалар учун укув кулланмаси яратилди.

Ф.Ф.Детенгоф куплаб илмий ходимлар ва амалиёт шифокорларни етиштирди. Махаллий миллат вакилларидан етишиб чиккан шифокорлар ва илмий ходимлар-тиббиёт фанлари номзодлари доцентлар Н.А.Орипов, М.Г.Гуломов, А.А.Абдурахимов, А.У.Шоюсупова, Р.С.Турсунова, А.К.Компанцева, О.Н.Елиссева ва бошкалар шулар жумласидан.

Доценлар Ю.А.Билиновский, А.Е.Бланкфельд, Н.А.Орипов, А.А.Абдурахъимовлврнинг илмий тадкикотлари 30-йиллардан кейинги улка касалликлари: безгак, лейшманиоз, бруцеллёз, пелларга ва хакозолардаги рухий узгаришлар масалаларига багишланган эди. М.Г.Гуломовнинг номзодлик дессертацияси ва монографияси кутириш касаллиги хакидаги абадиётга мухим хисса булиб кушилоджи. Ю.А.Блиновскийнинг жигарнинг захарланишининг йукотиш вазифаси, тутканокнинг пайдо булиш ва ривожланишидаги висцеро-кортикал омиллакри тугрисчидаги утказган кизикарли тадкикотлари пировардида докторлоик дессертацияси юзага келди.

Сунгги ун йилликларга эса Тошкент Давлат Тиббиёт Билимгохининг психатрия кафедраси 1973 йилдан буён бошкариб келаётган профессор Х.А.Алимов рахбарлигида шизофрения ва наркология муаммолари буйича мухим тадкикотлар олиб борилаяпти.

Шизофрения муаммоларига доир тадкикотлар бу касалликнинг клинике хусусиятларини динамикасини кайтиш топологиясига олис муддатли прогнозни, клиник-диогностик мезонларини, шунингдек шу касалликнинг келиб чикиш сабабларини урганишга багишланган.

Алкоголизмга доир хар томонлама олиб борилаётган клиник, потогенетик, эпидемиологик тадкикотлар замонавий методлар ёрдамида амалга ошириламокда. Текширишлар бу касалликнинг ёрдамида амалга оширилмокда, потогенезини мехнатга мослашуви ремиссияси ва кайталанишга кариш даволашга оид мухим конуниятларни очимб берди. Бу ва б оьшка тадкикотлар проф. Х.А.Алимовнинг рахбарлиги остида 5 минографияга ва катор дессертацияларнинг тайёрланишига асао булди. Проф. Ш.А.Муртолибоев хамда тиббёт фанлари докторлари Н.И.Хужаева, Б.П.Каюмов, Б.А.Тошматов, тиббиёт фанлари номзодлари И.Х.Монасипова, А.А.Аскаров, Г.Р.Рустамов, И.А.Слободской, А.П.Орипов, Д.Г.Гуломов, А.А.Зильберштейн, Ф.З.Гафуров, М.Х.Халилов, Л.К.Морзова, ва бошкалар проф. Х.А.Алимов рахбарлиги остида номзодлик ва докторлик дессертацияларини ёклаш муваффак булдилар.

Самарканд тиббиёт институти психатрия кафедраси (кафедра мудири проф Х.А.Аминов) ва унинг жамаоси шизофрения ва томонларга боглик психозлар муамоларини ишлаб чикишда фаол иштирок килмокдалар.

Андижон тиббиёт институти психатрия кафедрасида (кафедра мудири М.Л.Аграновский) шизофрения, алкоголизм ва гиёхвандликларнинг клиник, ижтимоий мехнат, эпидемологик ва бошка жихатлари урганилмокди. Тошкент врачлар малакасини ошириш институт психатрия кафераси (кафедраси мудири проф. Ш.А.Муртолибоев) сурункали алкоголизм ва алкоголли психозлари клиник-ижтимоий муаммоларини, бошка рухий хасталликлар билан киёсий асосларини эпидемиологик текшириш натижжалари буйича урганишга уз диккатини каратган. Проф Ш.А.Муртилибов рахбарлиги остида докторлик ва номзодлик дессертациялари тайёрланган ва давом этмокда.

Кафедра юкори малакали илмий-педогок ходимлар ишламокдалар. тиббий фанлар номзодлари Ж.А.Зохидов, Р.Р.Шокиралиев, А.Г.Кодиров, М.Х,Турсунхужаев, ва бошкалар.

1972 йилда Тошкент педатрия тиббиёт институтида психатрия кафедраси ташкил этилган эди. Унга хозирга кадар тиббиёт фанлари доктори Т.И.Исмоилов мудирлик килади. Кафедлра жомаоси проф Т.И.Исмоилов рахбарлиги остида болалар психатриясининг ривожлантиришда, олий малака мутахасиларини тайёрлашда узларининг сезгнилари хиссаларини кушмокди.


Yüklə 68,11 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin