Ts 40/14 z lipca 2015 r

643/6/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 9 lipca 2015 r.

Sygn. akt Ts 340/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Zubik,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Metal-System Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 11 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

postanawia:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 28 listopada 2014 r. (data nadania) Metal-System Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 11 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji – w zakresie, w jakim przepis ten, przez zawężenie w nim zakresu związania sądów administracyjnych prawomocnymi wyrokami sądów wydanymi w toku postępowania karnego wyłącznie do ustaleń co do popełnienia przestępstwa stwierdzonego w wyroku skazującym, zezwala na czynienie, w sprawie o identycznym stanie faktycznym, przez sądy administracyjne innych ustaleń faktycznych niż ustalenia poczynione w prawomocnym wyroku innym niż wyrok skazującym, zwłaszcza w wyroku uniewinniającym.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu wyrokiem z 24 maja 2011 r. (sygn. akt II K 4/11) uniewinnił prezesa oraz właściciela skarżącej spółki od stawianych im zarzutów. Powyższe orzeczenie utrzymał w mocy Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z 27 września 2011 r. (sygn. akt II AKa 75/11).

W dniu 29 marca 2012 r. dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie wydał 12 decyzji podatkowych określających wysokość zobowiązania podatkowego skarżącej za okres od lutego do grudnia 2006 r. (nr IS-PTOZ/3-4407/1/12, IS-PTOZ/3-4407/2/12, IS-PTOZ/3-4407/3/12, IS-PTOZ/3-4407/4/12, IS-PTOZ/3-4407/5/12, IS-PTOZ/3-4407/6/12, IS-PTOZ/3-4407/7/12, IS-PTOZ/3-4407/8/12, IS-PTOZ/3-4407/9/12, IS-PTOZ/3-4407/10/12, IS-PTOZ/3-4407/11/12). Wyrokiem z 17 grudnia 2012 r. (sygn. akt I SA/Rz 510/12) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie oddalił złożone przez spółkę skargi na wskazane wyżej decyzje. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 23 maja 2014 r. (sygn. akt I FSK 835/13) oddalił skargę kasacyjną skarżącej.

Zdaniem skarżącej art. 11 p.p.s.a., zgodnie z którym „ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd administracyjny”, w taki sposób zakreśla prejudycjalność wyroku sądu karnego (jak w przedmiotowej sprawie), że skutkuje to funkcjonowaniem w systemie wymiaru sprawiedliwości wyroków, w których w sprawie dotyczącej tych samych zdarzeń dokonuje się odmiennych ustaleń faktycznych. W przekonaniu skarżącej taka sytuacja podważa wiarygodność polskiego wymiaru sprawiedliwości oraz zaufanie obywatela do państwa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, tj. ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga odpowiada określonym przez prawo wymogom. Procedura ta umożliwia, już w początkowej fazie postępowania, wyeliminowanie spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.

W pierwszej kolejności Trybunał wskazuje, że zakwestionowany art. 11 p.p.s.a. nie był podstawą orzeczenia, które skarżąca wskazała jako ostateczne orzeczenie wydane w jej sprawie.

Na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK skarżący zobowiązany jest do dokładnego określenia ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją. W wniesionej do Trybunału skardze konstytucyjnej skarżąca zakwestionowała zgodność art. 11 p.p.s.a. z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 maja 2014 r. (sygn. akt I FSK 835/13) zostało wydane na podstawie art. 184 p.p.s.a., zgodnie z którym Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu. Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu swojego orzeczenia wprawdzie w sposób obszerny odniósł się do treści art. 11 p.p.s.a., ale uczynił to jedynie w odpowiedzi na skargę kasacyjną i podniesione w niej zarzuty.

Obowiązek dokładnego określenia przepisu, który stanowił podstawę wydania ostatecznego orzeczenia, nabiera szczególnego znaczenia w związku z zasadą wyrażoną w art. 66 ustawy o TK. Zgodnie z nią Trybunał – orzekając – jest związany granicami skargi konstytucyjnej. Oznacza to, że formułując zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów, skarżący określa – w sposób wiążący dla Trybunału – podstawę skargi, a więc unormowania Konstytucji, które mają stanowić wzorzec kontroli przepisów zaskarżonych w skardze konstytucyjnej. W ocenie Trybunału w przedmiotowej sprawie określona przez skarżącą podstawa nie jest jednak adekwatna ani do przepisów uczynionych przedmiotem skargi, ani do orzeczenia, z wydaniem którego skarżąca połączyła zarzuty niekonstytucyjności, co także stanowi podstawę do odmowy nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej.

Ponadto postawiony w analizowanej skardze zarzut naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji przez zaskarżony art. 11 p.p.s.a. jest także oczywiście bezzasadny. Skarżąca wskazała, że przepis ten – w zakresie, w jakim zezwala na czynienie przez sądy administracyjne, w sprawie o identycznym stanie faktycznym, innych ustaleń faktycznych niż ustalenia poczynione w prawomocnym wyroku uniewinniającym – narusza prawo do sprawiedliwego postępowania sądowego. Przepis art. 11 p.p.s.a., w myśl którego ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd administracyjny, ma charakter nadzwyczajny i stanowi wyjątek od zasady niezawisłości sędziowskiej. Zgodnie z treścią tego przepisu sąd administracyjny związany jest jedynie ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa. Nie oznacza to jednak, że sąd administracyjny nie bierze pod uwagę tego faktu przy ocenie całokształtu ustaleń faktycznych, gdy bada legalność zaskarżonej decyzji administracyjnej (zob. wyrok NSA z: 11 stycznia 2012 r., sygn. akt OSK 1376/11, LEX nr 1113242; 22 lutego 2011 r., sygn. akt II FSK 1592/09, LEX nr 1070947; wyrok WSA w Łodzi z 15 kwietnia 2011 r., sygn. akt III SA/Łd 120/11, LEX nr 786190). Wyrok uniewinniający musi być zatem uwzględniony przez sąd administracyjny tylko w zakresie, w jakim dana osoba nie popełniła przestępstwa, którego dotyczy ten wyrok. Ponadto w przypadku wydania wyroku uniewinniającego cały czas obowiązuje konstytucyjna zasada domniemania niewinności, która wiąże również organy podatkowe. Trybunał przypomina, że przedmiotem postępowania karnego jest odpowiedzialność karna, która znacząco różni się od odpowiedzialności podatkowej. Przypisanie odpowiedzialności karnej w postępowaniu karnym uzależnione jest od spełnienia szeregu ściśle interpretowanych kryteriów, w tym także od ustaleń w zakresie strony podmiotowej przestępstwa oraz możliwości przypisania winy, które nie mają żadnego znaczenia w postępowaniu podatkowym (zob. wyrok NSA z 5 stycznia 2010 r., sygn. akt I FSK 1911/08, LEX nr 593758). Nie budzi zatem wątpliwości, że wydanie wyroku uniewinniającego w postępowaniu karnym ex lege nie wyłącza możliwości poniesienia odpowiedzialności w postępowaniu podatkowym, w razie stwierdzenia podstaw do realizacji obowiązków podatkowych. Trybunał jednocześnie zaznacza, że – wbrew twierdzeniom skarżącej – ustalenia faktyczne sądu karnego i sądu administracyjnego będą pozostawały tożsame, inaczej natomiast określone pozostaną konsekwencje co do ponoszenia odpowiedzialności karnej oraz obowiązki podatkowe. W związku z powyższym skarga konstytucyjna w zakresie, w jakim skarżąca zarzuca naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji przez art. 11 p.p.s.a., jest oczywiście bezzasadna.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji przez zakwestionowany przepis Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem art. 2 Konstytucji co do zasady nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienia TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22 oraz wyroki TK z: 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114 oraz 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144). Artykuł 2 Konstytucji może być zatem powołany jako wzorzec kontroli w postępowaniu skargowym tylko wówczas, gdy zostanie odniesiony do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne wolności i prawa naruszone przez kwestionowaną w skardze konstytucyjnej regulację (zob. np. postanowienie TK z 3 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 i tam cytowane orzecznictwo).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.