ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

éàð. – Ùå÷ ãûñûëìà áó ìÿúëèñäÿ; Áó ìÿúëèñ

ÿð ìåéäàíûäûð. Àøûã Âÿëè.

ÃÛÑÛËÌÛØ

ô.ñèô. Ñûüûíìûø, äàëäàëàíìûø, áèð

éåðÿ ñûüûíìûø, ýèçëÿíìèø. Øÿí ãÿùãÿùÿ âÿ

ýóðóëòóëàðûìûçëà .. êîëëàð âÿ áóäàãëàð àðà-

ñûíäà ãûñûëìûø ãóøëàðû ãà÷ûðûðäûã. À.Øàèã.

ÃÛÑÛÍÌÀÃ

1. Á à õ ãûñíàìàã. [Òàðâåð-

äè:] Íàìàç, áóðà ýÿë, áèëèðñÿíìè, úÿáð åëÿìÿ;

ýþðöðñÿí êè, ãîðõóðëàð, äÿõè íèéÿ ãûñûíûðñàí?

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

2. Á à õ ãûñûëìàã 3-úö ìÿíàäà. Áàëàúà

óøàãëàð éåíÿ äÿ àíàëàðûíà ãûñûíûá éàëíûç èíäè

òàíûäûãëàðû êþùíÿ ãîíøóëàðûíà áàõûð(ëàð).

Ì.Ùöñåéí.

ÃÛÑÛÍÒÛ

èñ. Ñûõûíòû, ÷ÿòèíëèê. Ãûñûíòû ÷ÿê-

ìÿê.

ÃÛÑÛÐ

ñèô.  Ìöâÿããÿòè âÿ éà ùÿìèøÿëèê

äîüìàéàí. Ãûñûð èíÿê.

ÃÛÑÛÐßÌßÍ

ñèô. Ãûñûð ãàëìûø àíàñûíû òÿê-

ðàð ÿìÿí. Ãûñûðÿìÿí äàíà.

ÃÛÑÛÐËÀÌÀ

“Ãûñûðëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÑÛÐËÀÌÀÃ

ô.  Ãûñûð ãàëìàã, äîüìà-

ìàã, áàëà âåðìÿìÿê.

ÃÛÑÛÐËÛÃ

èñ. Ãûñûð îëìà, äîüìàìà, áàëà

âåðìÿìÿ.

ÃÛÑÃÀÚ

èñ.  1.  çîîë. Ðöòóáÿòëè éåðëÿðäÿ

äàøëàðûí àëòûíäà éàøàéàí ñàðû ðÿíýëè, ùà÷à

ãóéðóãëó óçóíñîâ úöúö.

2. çîîë. Áàøûíäà ãàé÷û êèìè ñûõûúû áóéíóç-

ëàðû – ìöäàôèÿ àëÿòè îëàí úöúö; ãàé÷ûêÿñÿí.

3. Õÿð÷ÿíý êèìè ùåéâàíëàðûí ñûõûúû öçâëÿðè.

148

ÃÛÑÀËÌÀ

ÃÛÑÃÀÚ

4. õöñ. Ñûõûúû àëÿò. Áðåçåíò òîðáàäà ìöõ-

òÿëèô àëÿòëÿð; ÷ÿêèú, .. ãûñãàú âÿ ñ. ýþðöíöðäö.

ß.Ñàäûã.

ÃÛÑÃÀÚËÛ

ñèô. Ãûñãàúû îëàí.

ÃÛÑÃÀÍÀÍ

ô.ñèô.  á à õ ãûñãàíú.  Ìÿíèì

ðÿùìÿòëèê ÿðèì äÿ ÷îõ ãûñãàíàí àäàìäû.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÛÑÃÀÍÚ

ñèô.  1. ×îõ ãûñãàíàí. Ãûñãàíú

ÿð.  Ãûñãàíú ãàäûí. – Áèð-áèðèíÿ ðÿãèá êÿ-

ñèëÿí âÿ ñþíöê ïèëòÿíèí áîçóìòðàã àëîâóíó

ãóúàãëàìàã èñòÿéÿí ãûñãàíú ïÿðâàíÿëÿðèí

ñîí äÿñòÿëÿðè ãûðûëûð âÿ äÿëè áèð ñåâýèéÿ ãóð-

áàí âåðèëèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

2. Ïàõûë, ãèáòÿ åäÿí.

3. Õÿñèñ, áèð øåéè áàøãàñûíà ÿñèðýÿéÿí,

àúýþç. // Ìÿú. ìÿíàäà. [Ãÿùðÿìàí] áàùà-

ðûí òÿðàâÿòëè ãîõóñóíó ãûñãàíú áèð ùÿâÿñëÿ

ãîõóëàéûá, ñèíÿñè ãàáàðûðäû. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÛÑÃÀÍÚËÛÃ

èñ.  1. Ñåâäèéè áèð àäàìûí

òàì ñÿäàãÿò âÿ ìÿùÿááÿòèíÿ ãàðøû äîüàí

øöáùÿ, åòèìàäñûçëûã ùèññè; ñåâäèéè áèð àäàìûí

áàøãàñûíà ãàðøû éàõøû ìöíàñèáÿòèíÿ äþçìÿ-

ìÿê õàñèééÿòè. [Ùÿéàò:] ..Ñÿíèí ãûñãàíúëûã-

ëàðûí äà, øöáùÿëÿðèí äÿ ìÿíÿ õîø ýÿëèð.

Ì.Èáðàùèìîâ.  Îíóí äóéüóëàðû .. ãûñãàíú-

ëûãäàí óçàã èäè. È.ßôÿíäèéåâ.

2. Ïàõûëëûã, ãèáòÿ. Ùÿñÿä âÿ ãûñãàíúëûã õàíëà

õàòûíû ãÿðèáÿ áèð òÿáÿ ñàëûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

3. Õÿñèñëèê, àúýþçëöê, áèð øåéè áàøãàñûíà

ÿñèðýÿìÿ.

ÃÛÑÃÀÍÄÛÐÛËÌÀÃ

“Ãûñãàíìàã”äàí

ìÿúù.

ÃÛÑÃÀÍÄÛÐÌÀ

“Ãûñãàíäûðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÑÃÀÍÄÛÐÌÀÃ

èúá. Áèðèíèí ãûñãàíìà-

ñûíà ñÿáÿá îëìàã, áèðèíäÿ ãûñãàíúëûã ùèññè

äîüóðìàã.

ÃÛÑÃÀÍÛØ

èñ.  Ãûñãàíìà.  Ãàäûí âÿ ãûç-

ëàðäà .. ãûñãàíûøëàð ùÿääèíäÿí àðòûãäûð.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÛÑÃÀÍÌÀ

“Ãûñãàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÑÃÀÍÌÀÃ

ô. 1. Ñåâäèéè, ãÿëáèíäÿ ìÿ-

ùÿááÿò áÿñëÿäèéè áèð àäàìà áàøãàñûíûí ìö-

íàñèáÿòèíè ÷ÿêÿ áèëìÿìÿê, éàõóä éàõûí áèð

àäàìûíûí áàøãàñûíà äàùà ÷îõ ìåéèë âÿ ìÿ-

ùÿááÿò ýþñòÿðäèéèíÿ, äàùà ÷îõ ñÿäàãÿòëè îë-

ìàñûíà øöáùÿëÿíÿðÿê ðóùè ÿçàá ÷ÿêìÿê.

Ùöñàìÿääèí ãàøãàáàüûíû òóðøóòìóøäó; î,

Ãÿòèáÿ èëÿ Òîüðóëóí ÿëàãÿñèíäÿí øöáùÿëÿíèð

âÿ ãûñãàíûðäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Îðäà áöòöí

ýþçëÿð ñÿíè ñöçÿðêÿí; Ãûñãàíìàüà áàøëàéû-

ðàì ìÿí ùÿìÿí. Ù.Úàâèä. // Øöáùÿëÿíìÿê,

÷ÿêèíìÿê, åùòèéàò åòìÿê. Äàéû, ìÿíäÿí ãûñ-

ãàíìà, ìÿí ÷þðÿéè äèçè öñòöíäÿ îëàí íÿìÿê-

áÿùÿðàì àäàìëàðäàí äåéèëÿì. À.Äèâàí-

áÿéîüëó. // á à õ ãûñãûíìàã. [ßçèç áÿé:]

Éåðè ýÿëÿíäÿ î þçö äÿ äàíûøìàãäàí ÷ÿêèíÿí

âÿ ãûñãàíàí äåéèë! Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

2. Ãèáòÿ åòìÿê, ùÿñÿä àïàðìàã, ïàõûëëûã

åòìÿê. Óøàã êè÷èê ãàðäàøûíû ãûñãàíûð.

3. Õÿñèñëèê åòìÿê, ÿñèðýÿìÿê, àúýþçëöê

åòìÿê.

ÃÛÑÃÛ

èñ. 1. Òÿëÿñäèðìÿ, ãûñíàìà, ãûñíàüà

ñàëìà. 

Ãûñãû áàñìàã (ýÿëìÿê) – á à õ

ãûñãûëàìàã.

2. Ùÿäÿ, ãàðà-ãîðõó; ùÿäÿëÿìÿ, ñûõûø-

äûðìà. Ãûñãû ýöúëö îëàíäà, ãîðõàã áàúàäàí

ãà÷àð. (Àòà. ñþçö). Ñÿëèì áÿé Íÿáèíèí ãûñ-

ãûñûíäàí ñîíðà, óòàíäûüûíäàí áèð ùÿôòÿ ÷þëÿ

÷ûõìàéûá áó ÿùâàëàòû ýèçëèí ñàõëàìàüà ÷à-

ëûøäû. “Ãà÷àã Íÿáè”. 

Ãûñãûéà áàñìàã –

ùÿäÿëÿìÿê, òÿùäèä åòìÿê, ãîðõóòìàã, ñû-

õûøäûðìàã.

ÃÛÑÃÛËÀÌÀÃ

ô. äàí. Ñûõûøäûðìàã, ãûñ-

íàìàã.

ÃÛÑÃÛÍ

äàí. á à õ ãûñãû 1-úè ìÿíàäà.

ÃÛÑÃÛÍÌÀÃ

ô. äàí. ×ÿêèíìÿê, óòàíìàã,

ñûõûëìàã.

ÃÛÑÃÛÍÒÛ

èñ. äàí. Ñûõûøäûðìà, òÿëÿñäèð-

ìÿ, ãûñíàìà. // Ñûõûíòû, ÿçèééÿò.

ÃÛÑÃÛÐÄÛËÌÀ

“Ãûñãûðäûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÑÃÛÐÄÛËÌÀÃ

ìÿúù. Öçÿðèíÿ ñàëäûðûë-

ìàã (èò).

ÃÛÑÃÛÐ(Ò)ÌÀ

“Ãûñãûð(ò)ìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÑÃÛÐ(Ò)ÌÀÃ

ô. Èòè áèðèíèí öçÿðèíÿ ñàë-

äûðìàã ãÿñäè èëÿ ãûñ-ãûñ äåìÿê. [Îâ÷óëàð]

ìàüàðàíûí è÷èíäÿí àéûíûí íÿðèëòèñèíè åøèäèá,

òöôÿíýëÿðèíè ùàçûðëàäûëàð âÿ èòëÿðè è÷ÿðè ãûñ-

ãûðòäûëàð.  Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.  ..Àüñàããàë âÿ ìþ-

ìèí àäàìëàð êþïÿêëÿðè, èòëÿðè áóðàõûá,

ãûñãûðäà-ãûñãûðäà (ç.) õîðòäàíûí öñòÿ ùöúóì

åòäèëÿð. Á.Òàëûáëû. // ìÿú. Áèð àäàìû äèýÿðè-

íèí öçÿðèíÿ ñàëäûðìàã, âóðóøìàüà òÿùðèê åò-

ìÿê. Ðóñ ßùìÿäëÿ ýÿçÿí àäàì îíëàðà ÿúàèá

òÿñèð áàüûøëàéûðäû. Ùÿòòà äÿúÿëëèê åäèá îíëàðà

èò ãûñãûðäàíëàð äà îëóðäó. È.Øûõëû.

ÃÛÑ-ÃÛÑ

Èòè ãûñãûðòìàã ö÷öí èøëÿíÿí íèäà.

ÃÛÑ-ÃÛÂÐÀÃ

á à õ ãûâðàã. [Íÿðèìàí]

áåëèíè åíëè ãàéûøëà ãûñ-ãûâðàã áàüëàìûøäû.

149

ÃÛÑÃÀÚËÛ

ÃÛÑ-ÃÛÂÐÀÃ

È.ßôÿíäèéåâ. Ôÿââàðÿ âóðàðàã ãàéíàéûð áóëàã;

Ùîâóç çèðåù ýåéèð ñóäàí ãûñ-ãûâðàã. Øÿùðèéàð.

ÃÛÑÌÀ

“Ãûñìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÑÌÀ-ÁÎÜÌÀ

èñ.  Ùÿð òÿðÿôäÿí ñûõûø-

äûðìà, ãûñíàìà. 

Ãûñìà-áîüìàéà ñàëìàã

– ÷îõ ñûõûøäûðìàã, ÷îõ ãûñíàìàã. [Àãðî-

íîì:] Íÿ áàøëàéûáëàð ìÿíè ãûñìà-áîüìàéà

ñàëìàüà?.. Ì.Ùöñåéí. Ãÿëÿíäÿðëÿ áèð íå÷ÿ

íÿôÿð èñÿ þç ñóàëëàðû èëÿ Çöëôöãàð êèøèíè ãûñìà-

áîüìàéà ñàëìûøäûëàð. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÛÑÌÀÃ

ô.  1. Ñûõûá òóòìàã, èêè øåé àðà-

ñûíäà áÿðê ñûõìàã. [Øÿðÿôíèñÿ õàíûì] øÿêèë

êàüûçëàðûíû äèøèí-äèøèíÿ ãûñûá, ÿëèíäÿ áÿðê-

áÿðê þâêÿëÿéèð, ñàëûð àéàüû àëòûíà. Ì.Ô.Àõóíä-

çàäÿ. [Êÿðèì áàáà] óøàãëàðà ìÿõñóñ áèð

ñåâèíúëÿ ñöìñöíö èðè äîäàãëàðû àðàñûíà ãû-

ñûá ÷àëìàüà áàøëàäû. À.Øàèã.

2. Éàòûðìàã, êèï éàïûøäûðûá ñûõìàã, áàñ-

ìàã. Àäÿòäèð, ãóéðóüóí áóäóíà ãûñàð; Ùÿð

éåðäÿ êè ýþðñÿ êþïÿéè ïàðàã. Ã.Çàêèð. Ãóðä

.. ãóéðóüóíó áþéðöíÿ ãûñàðàã, äèëè èëÿ

ïÿëÿíýè éàëàéûðäû. À.Øàèã.

3. Öìóìèééÿòëÿ ñûõìàã. ..Áèð ýöí ìÿ-

äàõèë ÷îõ îëàð, áèð ýöí àç îëàð, íÿ ëàçûì öðÿê

ãûñìàã. ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Øàìàìàíûí àíàñû:]

À êèøè, ñÿí àëëàù, î ãàðà ýöíëÿðè éàäûìûçà

ñàëûá öðÿéèìèçè ãûñìà.. È.ßôÿíäèéåâ.

4. Ýèçëÿòìÿê, ÷ÿêìÿê. Òîéóãëàð áîéóí-

ëàðûíû è÷ÿðè ãûñàðàã, ýþçëÿðèíè ãûðïûðäûëàð.

Ù.Íÿçÿðëè.  Îíóí ùÿð áèð êÿëìÿñèíè éàõøû

åøèòìÿê ö÷öí ùàìû íÿôÿñèíè ãûñûá äèíëÿäè.

Ì.Ùöñåéí.

5. Ãÿíàÿò åòìÿê, àçàëòìàã, äàðàëòìàã, êè-

÷èëòìÿê, êÿñìÿê, ñûõûøäûðìàã. Õÿðúè áèð ãÿ-

äÿð ãûñìàëû. Éöç ìàíàò ãûñûá ñàõëàìûøàì.

ÃÛÑÍÀÃ

1. èñ. ×îõ ÷ÿòèí ýèðèëÿ áèëÿí éåð.

2. ñèô.  Òÿëÿñèê, òÿúèëè, òÿõèðåäèëìÿç. Ãûñ-

íàã èø. 

Ãûñíàüà ñàëìàã – òÿëÿñäèðìÿê,

ñûõûøäûðìàã.

ÃÛÑÍÀÌÀ

“Ãûñíàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÑÍÀÌÀÃ

ô.  Òÿêèäëÿ èñðàð åòìÿê, òÿ-

êèäëÿ òÿëÿá åòìÿê; áÿðê ãûñãû ýÿëìÿê; ñûõûø-

äûðìàã, äèðÿíìÿê. [2-úè êÿíäëè:] Áèçè íèéÿ

áåëÿ äàðà ãûñíàéûðñàí? ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ìÿ-

íèì ãàðäàøûì ýÿëèá ìÿíè ãûñíàéûáäûð êè, òåç

îë, ìÿíè äÿ ìÿêòÿáÿ ãîé. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ. Êÿíäëèëÿð .. Íÿáèíè ýèçëÿòäèëÿð. Íà÷àë-

íèê íÿ ãÿäÿð ãûñíàäûñà, áîéóí îëìàäûëàð.

“Ãà÷àã Íÿáè”.

ÃÛÑÐÀÃ

ñèô.  Äîüìàéàí, ãûñûð. Î, ãûñðàã

øåéäèð, þêöç äåéèë êè, ãóëàãëàéûá úöòÿ ãîøà-

ñàí. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÛØ

èñ.  Èëèí ïàéûçäàí ñîíðà ýÿëÿí ÿí ñî-

éóã ôÿñëè. Ãàðëû ãûø ýöíöíäÿ. Áó èë ãûø ÷îõ

ýåú ýÿëäè. – Äîüðóäóð, êÿíäëÿðäÿ âÿ áàëàúà

øÿùÿðëÿðäÿ ãûøûí î ãÿäÿð áèð ñÿôàñû éîõäóð,

àììà Òèôëèñ êèìè éåðäÿ ãûø áþéöê áèð

ãÿíèìÿòäèð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Î, øàõòà,

áîðàíëû ãûø äà áèòäè; Àëãûøëàäûüûì áàùàð éåòäè.

À.Øàèã.  Ãÿðèá ãûø àõøàìëàðû éîëëàðà ãàð

éàüàíäà; Àò ñöðöá áèð øåíëèéÿ, ýåúÿëÿäèì

Ìóüàíäà. ß.Úÿìèë. 

Ãûø-éàé (éàç) –

äàèìà, ùÿìèøÿ, èëèí áöòöí ôÿñèëëÿðèíäÿ. Ãûø-

éàé áó úöð ïàëòàð ýåéèð. – Äþðä éîëóí êÿ-

ñèøäèéè âÿ áöòöí êö÷ÿëÿðèí áèðëÿøäèéè áó áàü-

äà ùÿìèøÿ ãûø-éàé àäàì îëóðäó. È.Øûõëû.

ÃÛØ×È×ßÉÈ

èñ. ìÿù. áîò. Àðàí ðàéîíëàðäà

áèòÿí òåç ÷è÷ÿêëÿíÿí îò áèòêèñè.

ÃÛØÃÛÐ-ÁÀÜÛÐ

èñ.  Ãûøãûðûã, ÷ûüûð-áàüûð,

ãûøãûðìà. Ãûøãûð-áàüûð ñàëìàã. – Çåéíàë

ÿââÿë áó ãûøãûð-áàüûðëà (ç.) áó þçáàøûíàëûüûí

ãàáàüûíû àëìàã èñòÿéèðäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÛØÃÛÐÛÃ

èñ. ×ûüûðòû, áàüûðòû, ÷ûüûðòû ñÿñè.

Ãûøãûðûã ãîïìàã. Ãûøãûðûã ñàëìàã. Îíóí ãûø-

ãûðûüûíû óçàãäàí åøèòäèì. – Áó ãÿäÿð ãûøãû-

ðûüà äóðäó ãîíóì-ãîíøó òÿìàì; Äÿáÿðèøìÿç

äÿ, âåðèáäèð, äåéÿñÿí, úàí, þëöáÿ! Ì.ß.Ñàáèð.

[Øÿìñè áÿé:] ..Áó èêè õàíûìäàí áèð ãûøãûðûã

ãàëõäû êè, äåäèì, éÿãèí ãàðøûëàðûíà àñëàí ÷ûõ-

ìûøäûð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÛØÃÛÐÛÃ-ÁÀÜÛÐÛÃ

á à õ ãûøãûð-áàüûð.

Ìîëëà éåíÿ äÿ ãûøãûðûã-áàüûðûãëà (ç.) ìÿñÿ-

ëÿíèí öñòöíö áèðòÿùÿð þðòìÿê èñòÿäèñÿ äÿ, áó

äÿôÿ Ñèðàò îíà èìêàí âåðìÿéÿðÿê áåëÿ áèð

ìÿñÿë äÿ ÷ÿêäè.. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÛØÃÛÐÛÃ×Û

ñèô. Äàèìà ãûøãûðàí, áàüûðàí,

êöé-êÿëÿê÷è, ÷ûüûðãàí. Ãûøãûðûã÷û óøàã.

ÃÛØÃÛÐÛØÌÀ

“Ãûøãûðûøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛØÃÛÐÛØÌÀÃ

ãàðø. Ùàìû áèðäÿí, ùÿðÿ

þç éåðèíäÿí ãûøãûðìàã. Áèç áèð àüûçäàí ãûø-

ãûðûøäûã. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ãûçëàð ýöëöøÿðÿê éåð-

áÿéåðäÿí ãûøãûðûøäûëàð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÛØÃÛÐÌÀ

“Ãûøãûðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛØÃÛÐÌÀÃ

ô. Áÿðêäÿí ÷ûüûðìàã, áàüûð-

ìàã. Úÿííÿò õàíûì .. áàøûíû ñèëêÿëÿéèá åëÿ ãûø-

ãûðäû êè, öçöíäÿí ïóäðà ÿëÿíäè. Ìèð Úÿëàë.

ÃÛØÃÛÐÒÛ

èñ. Ãûøãûðûã, ÷ûüûðòû, áàüûðòû; ãûø-

ãûðûã ñÿñè. Áàëàúà óøàãëàð .. áèãåéä áàüûí

150

ÃÛÑÌÀ

ÃÛØÃÛÐÒÛ

õèéàáàíëàðûíäà ãûøãûðòû èëÿ éöéöðöøöðëÿð.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. Åëÿ áó çàìàí ñÿáèð êàñàñû

àøûá-äàøàí Çÿððèíòàú õàíûìûí ãûøãûðòûñû

áöòöí ùÿéÿòè ýþòöðäö. Ñ.Ðÿùèìîâ.  Áàéàãêû

ãûøãûðòû âÿ áàüûðòûäàí ùöðêìöø .. ìöäèð íÿ-

ôÿñ àëäû. Ì.Èáðàùèìîâ. // ìÿú. Ñÿñ, ýóðóëòó,

øàðûëòû, øûðûëòû. ×àéûí ãûøãûðòûñû ãàðàíëûüûí ãàòû

ñöêóòóíó ïîçóð, ÷àé ñÿëëèìè àò êèìè áàø àëûá

ýåäèð. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÛØÃÛÐÒÌÀ

“Ãûøãûðòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛØÃÛÐÒÌÀÃ

èúá.  Áèðèíèí ãûøãûðìàñûíà,

áàüûðìàñûíà, ÷ûüûðìàñûíà ñÿáÿá îëìàã;

áàüûðòìàã.

ÃÛØËÀ

èñ.  1. ßñýÿðè ùèññÿëÿðè éåðëÿøäèð-

ìÿê ö÷öí áþéöê áèíà; ãàçàðìà. Øÿùÿðÿ áó-

ðàõûëàí ãîøóí äÿñòÿëÿðè áó ýöí þç ãûøëàëà-

ðûíà ÷ÿêèëìèøäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Áó, ãûøëàäàí

áèð íå÷ÿ éöç ìåòð ãÿäÿð äàëäà îëàí áàúàíûí

ñóéó èäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. Ôàáðèêëÿð éàíûíäà ôÿùëÿëÿð ö÷öí öìóìè

éàøàéûø åâè. Àðàç éîëäàøëàðûíû ýþðìÿê ìÿã-

ñÿäè èëÿ åâäÿí ÷ûõûá, ôÿùëÿ ãûøëàñûíà ýåòìÿê

èñòÿéèðäè. À.Øàèã. Áóéóðóí, áàõûí, ýþðÿê áóí-

ëàð òÿçÿ øÿùÿð åâëÿðèíÿ îõøàéûð, éîõñà àäè áèð

ãûøëàéà. Ìèð Úÿëàë.

ÃÛØËÀÃ

èñ. Ãîéóí âÿ áàøãà åâ ùåéâàí-

ëàðûíûí ýÿòèðèëèá ñàõëàíäûüû ìþòÿäèë ùàâàëû âÿ

îòëàãëû ãûøëàìà éåðè. Ùåéâàíëàð éàéëàãäàí

ãûøëàüà êþ÷äö. // Ãûøû êå÷èðìÿê ö÷öí áèíà

âÿ ñ. îëàí éåð; îáà, êÿíä. ßââÿëèíúè ìÿúëèñ

Ãàðàáàü âèëàéÿòèíäÿ .. éàçûí ÿââÿëèíäÿ Íîâ-

ðóç áàéðàìûíäàí áèð ýöí êå÷ìèø Òÿêëÿ-Ìó-

üàíëûíûí ãûøëàüûíäà âàãå îëóð. Ì.Ô.Àõóíä-

çàäÿ.  Êöëÿêëè ãàð, éàüûø éàüàð óçóí-óçàäû

éàéëàüà; Êþ÷ÿð î âàõò åë-îáà, åíÿð òàìàìè

ãûøëàüà. À.Ñÿùùÿò. Ãûøëàãäà èäèê, ïàéûçûí

àéäûíëûã ýåúÿñè èäè. À.Øàèã. // ìÿú.  Éóðä

ìÿíàñûíäà. Áèð âÿòÿí åøãèëÿ Ìèëäÿ, Ìóüàíäà;

Ìèí áèð îáà ãóðóá, ãûøëàã ñàëäûíûç. Ñ.Âóðüóí.

ÃÛØËÀÌÀ

“Ãûøëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛØËÀÌÀÃ

ô.  Ãûøû áèð éåðäÿ êå÷èðìÿê.

Ãîéóíëàð àðàíäà ãûøëàäû. – Ãà÷àðëàð èñòè éåð-

ëÿðÿ òàìàì ãóøëàð îë çàìàí; Áèçèìëÿ ãûøëàéàð

ôÿãÿò äîëàøà, ñÿð÷ÿ, ñàüñàüàí. À.Ñÿùùÿò. [Ïè-

íÿ÷è Ãàôàð:] Áó ãûøû áóðàäà ãûøëàìàñàì,

ìÿäàðûì êå÷ìÿç. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÛØËÛÃ

ñèô. Ãûøà, ãûø ôÿñëèíÿ ìÿõñóñ, ãûø

ö÷öí àéðûëìûø, éàõóä áèð ãûøà ÷àòàúàã ãÿäÿð

îëàí. Ãûøëûã àçóãÿ. Ãûøëûã îäóí. Ãûøëûã ïàëòàð.

ÃÛØÎÒÓ

èñ. áîò. Ãûøëàãëàðäà, øîðàíëûã-

ëàðäà áèòÿí áèðèëëèê éåì áèòêèñè.

ÃÛÒ

ñèô.  Òàïûëìàéàí, ãÿùÿò, éîõ äÿðÿ-

úÿñèíäÿ àç. Ñÿðâ àüàúû ùÿð àüàúäàí óúàäûð;

ßñëè ãûòäûð, áóäàüûíäà áàð îëìàç. Õÿñòÿ

Ãàñûì. 

Ãûò îëìàã – òàïûëìàìàã, òàïûë-

ìàéàúàã äÿðÿúÿäÿ àç îëìàã, ãûòëàøìàã.

ÃÛÒÛÃÎÒÓ

èñ. áîò. Òÿðêèáèíäÿ åôèð éàüû

îëàí èðèêþêëö áèòêè. // Áó áèòêèíèí õþðÿéÿ ãà-

òûëûá éåéèëÿí êþêö.

ÃÛÒËÀØÄÛÐÌÀ

“Ãûòëàøäûðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÒËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô.  Òàïûëìàéàúàã áèð

ùàëà ýÿòèðìÿê, áèð øåéèí òàïûëìàìàñûíà, ñîí

äÿðÿúÿ àçàëìàñûíà, ãÿùÿòëèéÿ ñÿáÿá îëìàã.

ÃÛÒËÀØÌÀ

“Ãûòëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÒËÀØÌÀÃ

ô.  Òàïûëìàç ùàëà ýÿëìÿê,

éîõ îëìàã, ÷àòûøìàìàã, ãÿùÿòëÿøìÿê, òà-

ïûëìàéàúàã äÿðÿúÿäÿ àçàëìàã.

ÃÛÒËÛÃ

á à õ ãÿùÿòëèê. ..Ãÿçâèíèí ÿòðàôûí-

äà ñóéóí ãûòëûüû úÿùÿòè èëÿ ÿêñÿðè-ìÿùñóëàò éà-

íûá ÿìÿëÿ ýÿëìÿìèøäè. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Áóí-

ëàð ÷îõ çàìàí ãàïû ãàáàüûíäà ýþðöíöðëÿð, ..

ãûòëûãäàí, çöëìäÿí, çàëûìäàí ñþùáÿò åäèðëÿð.

Ñ.Ðÿùèìîâ. 1914-úö èë èäè. Éàâàø-éàâàø àäà-

äà ãûòëûã ùèññ îëóíóðäó. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÛÂÛÐÚÛÃ

ñèô. Ãûâðûì ùàëäà îëàí. Ãûâûð-

úûã ñà÷. Ãóçóíóí ýþð íÿ ãûâûðúûã äÿðèñè âàð!

– ..Áèð ãèñìè äÿ ãàðà ýþçëÿðÿ, ãàðà ãûâûðúûã

ñà÷ëàðà .. äàùà çèéàäà ìÿôòóíèééÿò ýþñòÿðèð.

À.Øàèã.  Ýöíäöç î êö÷ÿëÿðäÿ, ýóð ñà÷ëàðû

ãûâûðúûã; Àú çÿíúè áàëàëàðû äèëÿíèð äÿñòÿ-

äÿñòÿ. ß.Úÿìèë.

ÃÛÂÛÐÚÛÃËÀÍÌÀ

“Ãûâûðúûãëàíìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÛÂÛÐÚÛÃËÀÍÌÀÃ

ô. Ãûâûðúûã ùàëà ýÿë-

ìÿê, ãûâðûì-ãûâðûì îëìàã, áóðóã-áóðóã

îëìàã.

ÃÛÂÛÐÚÛÃÑÀ×(ËÛ)

á à õ ãûâðûìñà÷(ëû).

Ñþéëÿ ýþðÿê, Áåéðÿê àäëû, áîéëó-áóõóíëó,

ãàðà, ãûâûðúûãñà÷ëû .. áèð èýèä ýþðìÿäèíìè?

Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÛÂÛÐÚÛÃÒÅË(ËÈ)

á à õ ãûâðûìñà÷(ëû).

ÃÛÂÛÐÚÛÃÒÖÊËÖ

ñèô.  Òöêëÿðè ãûâðûì-

ãûâðûì îëàí. [Î] ãûâûðúûãòöêëö ïàïàüûíû áîé-

íóíóí àðäûíà ñàðû èòÿëÿéèá, óúëàðû êÿñèê ãàðà

êÿêèëèíè àëíûíäàí ýþçöíöí öñòöíÿ òþêìöøäö.

Ì.Ùöñåéí.

ÃÛÂÐÀÃ

ñèô.  1. Ñàüëàì, ìþùêÿì, ýöì-

ðàù, ñÿùùÿòúÿ éàõøû. Ãûâðàã áÿäÿí. Õÿñòÿ áó

151

ÃÛØÃÛÐÒÌÀ

ÃÛÂÐÀÃ

ýöí áèð àç ãûâðàãäûð. – Ñÿêñÿí éàøûíäàäûð,

ùàìûäàí ãûâðàã. Ã.Çàêèð. Ùÿêèì éàøëû, ëàêèí

ãûâðàã áèð àäàìäû. ß.ßáöëùÿñÿí. // ×åâèê,

úÿëä, äèðèáàø, çèðÿê, éöíýöë. [Ãÿùðÿìàí éöç-

áàøû:]  ßäÿ, úÿëä òÿðïÿøèí!.. ßçèç, àòû äþé,

ñÿíèí àòûí ãûâðàãäûð.. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

Àäàìëàð àðàëàíûá Òöêÿçáàíà éîë âåðäèëÿð.

Òöêÿçáàí ãûâðàã (ç.)  àòäàí äöøöá, øóðàéà

äàõèë îëäó. Á.Òàëûáëû.

2. Éöíýöë, êèï, áÿäÿíÿ éàïûøàí, ùÿðÿêÿòÿ

ìàíå îëìàéàí (ïàëòàð, àéàããàáû âÿ ñ. ùàã-

ãûíäà).  Ãûâðàã ïàëòàð. Îâ÷óëàð ãûâðàã (ç.)

ýåéèíèá éîëà äöøäöëÿð. – ..Ãà÷àãëàð ýÿëèðëÿð,

àììà ãàáàãëàðûíúà áèð óúàáîéëó, ãûâðàã

(ç.) ýåéèíìèø éàðàãëû, ÿñáàáëû îüëàí ýÿëèð êè,

÷îõ ùåéáÿòëèäèð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Çàìàí]

ÿëèíäÿêè äÿñìàëûíäà ñîâãàòû, àéàüûíäà ãûâ-

ðàã ÷àðûüû øÿùÿðèí éàâûãëûüûíäàêû êÿíäÿ íè-

øàíëûáàçëûüà ýåäèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÛÂÐÀÃËÀÍÌÀ

“Ãûâðàãëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÂÐÀÃËÀÍÌÀÃ

á à õ ãûâðàãëàøìàã.

ÃÛÂÐÀÃËÀØÌÀ

“Ãûâðàãëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÂÐÀÃËÀØÌÀÃ

ô.  1. Ñàüëàìëàøìàã,

éàõøûëàøìàã, ñàüàëìàã, ýöìðàùëàøìàã. Èñòè-

ðàùÿòäÿí ñîíðà õåéëè ãûâðàãëàøûáäûð.

2. Éöíýöëëÿøìÿê.

3. Ýåéèíìÿê, öñò-áàøûíû ñÿëèãÿéÿ ñàëìàã,

äöçÿëòìÿê. [Õåéðàíñà:] Ùÿ... ùÿ... ùÿ... éàõøû

äåéèðñÿí. Áèð àç äàéàí, ãûâðàãëàíûá ýåäÿê.

Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÛÂÐÀÃËÛÃ

èñ.  Ãûâðàã àäàìûí ùàëû;

ñàüëàìëûã, éöíýöëëöê, ÷åâèêëèê.

ÃÛÂÐÀÍÌÀ

“Ãûâðàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÂÐÀÍÌÀÃ

á à õ ãûâðûëìàã 3-úö ìÿ-

íàäà. [Ãÿùðÿìàí] öìèäñèç-öìèäñèç ãûâðàíûð

âÿ éåðèíäÿ éàòûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÛÂÐÛÃ

ñèô.  Ãûâðûëìûø, ãûâðûëìûø ùàëäà

îëàí, ãûâðûì, áóðóã-áóðóã. Ãûâðûã ñà÷.

ÃÛÂÐÛËÛØ

èñ. Ãûâðûëìà, ãûâðûëìà òÿðçè.

ÃÛÂÐÛËÌÀ

“Ãûâðûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÂÐÛËÌÀÃ

ô.  1. Ãûâðûã ùàëà ýÿëìÿê,

ãûâðûã øÿêèë àëìàã; áóðóëìàã, áóðóã-áóðóã

îëìàã. Ñà÷ëàðû ãûâðûëìàã. – Îíóí .. áèð òó-

òóìëóã àü ñàããàëû ÿòñèç ÷ÿíÿñè öçÿðèíäÿí áî-

üàçûíà äîüðó ãûâðûëàðàã óçàíìûøäû. À.Øàèã.

[Òóòóáÿéèìèí] èðè ùþðöéö èëàí êèìè àü éàñ-

òûüûí öñòöíäÿ ãûâðûëäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. // Òÿø-

áåùëÿðäÿ. Ùÿð çàìàí êèì, ùÿëãåéè-çöëôè-êÿúèí

éàä åéëÿðÿì; Ãûâðûëûá ÿôè êèìè éöç àùö ôÿð-

éàä åéëÿðÿì. Ñ.ß.Øèðâàíè.

2. Ùàëãà øÿêëèíäÿ áóðóëìàã, áöêöëìÿê,

áöçöøìÿê, éàõóä áèð òÿðÿôäÿí î áèðè òÿðÿôÿ

ÿéèëìÿê.  Èëàí ãûâðûëûá éàòìûøäû. – Ùöñåéí-

ãóëó àüà äàë òÿðÿôèíäÿ ãûâðûëûá éàòìûø ïèøèéè

îíà ýþñòÿðäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

3. Ãàòëàíìàã, áöêöëìÿê, áöðöøìÿê, áö-

çöøìÿê. Ñîéóãäàí éàðïàãëàð ãûâðûëìûøäûð.

4. Àüðûäàí, ñàíúûäàí, ùèðñäÿí âÿ ñ.-äÿí

ÿéèëèá áöêöëìÿê, éûüûëìàã, áöçöøìÿê (áÿ-

äÿí ùàããûíäà). Õÿñòÿ äÿùøÿòëè àüðûäàí ãûâ-

ðûëûðäû. – Èêè úÿíýàâÿð, èëàí âóðìóø êèìè, éå-

ðèíäÿ ãûâðûëàí éàñàâóëáàøûíû .. ñèúèìëÿ ÷èíàðûí

ýþâäÿñèíÿ ñàðûäûëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. // ìÿú.

ßçèééÿò ÷ÿêìÿê, ÿçàá ÷ÿêìÿê, èçòèðàá ÷ÿê-

ìÿê. Ôÿõðÿääèí áó ãÿäÿð ÿçèúè ôèêèðëÿðèí òÿ-

ñèðèíäÿí ãûâðûëäûüû çàìàí, îõóéàí ãûç äà ..

ãÿçÿëëÿðè îõóìàüà áàøëàäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

5. Äöç îëìàéàí, ÿéðè-öéðö, äàëüàâàðè øÿ-

êèëäÿ óçàíûá ýåäÿí øåé ùàããûíäà. Ãÿùðÿìàí

.. øÿùÿðÿ ýèðÿí éîëóí àüçûíà ÷ûõûð, óçàãäàí

ãûâðûëûá ýÿëÿí éîëà òàìàøà åäèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

Àéàüûìûç àëòûíäà èëàí-èëàí ãûâðûëàí ÷àéëàð

âàð. Ì.Ìöøôèã.

ÃÛÂÐÛËÌÛØ

ô.ñèô. Ãûâðûì; ãûâðûì ùàëà äöø-

ìöø.  Êèøèíèí öç-ýþçöíö ãûâðûëìûø ãàðà òöê

áàñìûø, éàíàãëàðûíû âÿ àëíûíû ñàðû áèð ëÿêÿ

òóòìóøäó. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÛÂÐÛËÒÌÀ

“Ãûâðûëòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÂÐÛËÒÌÀÃ

ô.  Ãûâðûã ùàëà ýÿòèðìÿê,

ãûâðûëìûø ùàëà ñàëìàã.

ÃÛÂÐÛÌ

1. ñèô. á à õ ãûâðûã. Ãûâðûì î ñà-

÷ûí ìöøêÿ ãàëèá ýÿëèá àëÿìäÿ. Ùåéðàí õàíûì.

Ãûâðûì áàøûí ÿéèëìèøäèð; Äîëóõñóíìóø ãàðà

ýþçöí. Ð.Ðçà.  Ãûçûí ãûâðûì ñà÷ëàðû éàñòûüà

äàüûëìûøäû. Ì.Ùöñåéí. // Ñïèðàë øÿêëèíäÿ îëàí;

áóðóã, áóðìà.

2. èñ. Áèð øåéèí ÿéèëèá áöêöëÿí éåðè, ãûâðûì

éåðè.

ãûâðûì-ãûâðûì ñèô.  âÿ çÿðô  ×îõ ãûâðûì.

Ãûâðûì-ãûâðûì ñà÷. Ãûâðûì-ãûâðûì îëìàã.

ÃÛÂÐÛÌËÀØÄÛÐÛËÌÀ

“Ãûâðûìëàøäûðûë-

ìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÂÐÛÌËÀØÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù.  Ãûâðûì-

ãûâðûì åäèëìÿê, ãûâðûì ùàëà ñàëûíìàã; áóðóã-

áóðóã åäèëìÿê.

ÃÛÂÐÛÌËÀØÄÛÐÌÀ

“Ãûâðûìëàøäûðìàã”-

äàí ô.èñ.

ÃÛÂÐÛÌËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô. Ãûâðûì-ãûâðûì åò-

ìÿê, ãûâðûì ùàëà ñàëìàã, áóðóã-áóðóã åòìÿê.

152

ÃÛÂÐÀÃËÀÍÌÀ

ÃÛÂÐÛÌËÀØÄÛÐÌÀÃ

ÃÛÂÐÛÌËÀØÌÀ

“Ãûâðûìëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÂÐÛÌËÀØÌÀÃ

ô. Ãûâðûì-ãûâðûì îëìàã,

ãûâûðúûã ùàëà äöøìÿê, áóðóã-áóðóã îëìàã.

ÃÛÂÐÛÌËÛ

ñèô.  Ãûâðûìëàðû îëàí, ãûâðûì.

// ßéðè-öéðö, áóðóã-áóðóã. ..Áó ãûâðûìëû éîë-

ëàð, éåðëè äèëäÿ äåñÿê, ãûâðàã êÿíäëèëÿðèí àéà-

üûíà äîëàøûð. Ìèð Úÿëàë.

ÃÛÂÐÛÌËÛÃ

èñ.  Ãûâðûì øåéèí ùàëû. Ãî-

éóíëàðûí éåìè êèôàéÿò ãÿäÿð îëìàéàíäà, éó-

íóí óçàíìàñû ëÿíýèéèð âÿ êåéôèééÿòè äÿ ïèñ-

ëÿøèð; ìþùêÿìëèéè, óçóíëóüó, íàçèêëèéè âÿ ãûâ-

ðûìëûüû ïèñëÿøèð. “Çîîòåõíèéà”.

ÃÛÂÐÛÌÑÀ×(ËÛ)

ñèô. Ñà÷ëàðû ãûâðûì îëàí,

áóðóãñà÷ëû. Ãàðàýþç, ãûâðûìñà÷ ãûç ýöçýöíö

Íÿðèìàíäàí àëìàäû. Ìèð Úÿëàë.

ÃÛÂÐÛÌÑÀÃÃÀË

ñèô.  Ñàããàëûíûí òöêëÿðè

ãûâðûì (ãûâûðúûã) îëàí.

ÃÛÂÐÛÍÒÛ

èñ.  Áèð øåéèí ãûâðûëìûø, áóðóë-

ìóø éåðè, áöêöê éåðè, ãûâðûã éåðè.

ÃÛÂÐÛØÌÀÃ

á à õ ãûâðûëìàã.

ÃÛÉ

1

èñ. Ñÿñ, ãûøãûðòû, áàüûðòû, ùàðàé. Áèð àç

éàõøû äèíëÿ, ùåé ãûéà áèð áàõ; Äþðäíàëà ýÿ-

ëèðëÿð, àòëàð ÷àïàðàã. ß.Úàâàä. 

Ãûé âóð-

ìàã, ãûé ãîïàðìàã, ãûé ÷ÿêìÿê – ãûøãûð-

ìàã, áàüûðìàã, ñÿñëÿìÿê, íÿðÿ ÷ÿêìÿê.

Äóðíàëàð äöçöëÿíäÿ; Ãûé âóðóá ñöçöëÿíäÿ;

Äöøìÿí ìóðàäà éåòÿð; ßë ÿëäÿí öçöëÿíäÿ.

(Áàéàòû). Ñÿññèç êå÷ÿí ýöíëÿðèìëÿ âèäàëàøà-

ðàã; Ùàðàé ÷ÿêèá, ãûé ãîïàðûá ÷þëëÿð äîëà-

íûð. Ñ.Âóðüóí. [Ãàðàúà ÷îáàí] áàüûðéàðàí

áèð ñÿñëÿ ãûé âóðóá èðÿëè øûüûäû. Èêè ãàðäàøû äà

ýÿëèá îíà ãîøóëäóëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

◊ Ãûéà áàõìàã – ãûéüàúû áàõìàã.

Ãÿñäèí àøûã úàíûí àëìàãäû ÿýÿð; Ýþç óúèëÿ

ãûéà áàõìàüûí éåòÿð. Ã.Çàêèð. Áèð øóõ ãûéà

áàõäû, ùóø àëäû ñÿðäÿí; Î úàäó ýþçëÿðäÿ, áèð

ÿìÿë ýþðäöì. Àøûã Äèëãÿì. Ãûéà áàõäûí,

ìÿíè ñàëäûí ôèðãÿòÿ; Ñÿíè ýþðñÿì äÿðäèì

àçàëû, Ýöëö! Àøûã ßëÿñýÿð.

ÃÛÉ

2

èñ. ìÿù. Éóíäàí, èïäÿí, èïëèêäÿí òî-

õóíìà éóìðó, éà éàñòû ãàéòàí. Ýöëÿáÿòèí ãûé-

äûð, éîõñà éåíýè àé; Þïÿð, ãóúàð ýöë éàíà-

üûí öñòöíäÿí. Ì.Ï.Âàãèô. Ýöëÿáÿòèí ãûéû òÿð

ñèíÿí öñòÿ; Íÿ ýþçÿë éàðàøûð, ãûç, êþéíÿéèíÿ.

Àøûã ßëÿñýÿð.

ÃÛÉ

3

èñ. Ýþçöí óúó, äàð òÿðÿôè.

ÃÛÉÀÃÎÒÓ

èñ. áîò. Òàõûëëàðûí àðàñûíäà

áèòÿí àëàã îòó.

ÃÛÉÜÀÚÛ

á à õ ãûéãàú 1-úè ìÿíàäà.

Ãûéüàúû áàõìàã – 1) ýþçöíöí óúó èëÿ

áàõìàã. Äèëàðà Ùÿñÿíÿ ãûéüàúû áàõûá ýö-

ëöìñÿäè.  Ì.Èáðàùèìîâ; 2) ñöçýöí áàõìàã.

Õóìàð ãàðà ýþçëÿðèíè ëåéëàúû; Ñöçöð ùÿðäÿí,

äþíöá áàõûð ãûéüàúû. À.Ñÿùùÿò. Êè÷èêõàíûì

ãûéüàúû áàõûá, îíóí çàðàôàòûíà ýöëöìñÿäè.

Ìèð Úÿëàë.

ÃÛÉÜÀÚËÀÌÀ

“Ãûéüàúëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÉÜÀÚËÀÌÀÃ

ô. Áèð øåéè (êàüûçû, ïàð-

÷àíû âÿ ñ.-íè) ãûéüàúû áöêìÿê âÿ éà ãûéüàúû

êÿñìÿê. ×àðãàòû ãûéüàúëàéûá áàøûíà àòäû.

ÃÛÉÜÀÚËÀÍÌÀ

“Ãûéüàúëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÉÜÀÚËÀÍÌÀÃ

ìÿúù. Ãûéüàúû áöêöë-

ìÿê, éà êÿñèëìÿê.

ÃÛÉÛÃ

1

èñ.  Òîðáà, ÷óâàë âÿ ñ. òèêìÿéÿ

ìÿõñóñ èðè èéíÿ; ÷óâàëäóç. ..ßëèíÿ áèð äÿìèð

ñöíáÿ, áèð äÿ áèð ãûéûã êå÷èðèá, äöøöá áó äÿðÿ-

íèí úàíûíà, àäûíû äà ãîéóá ïàëàíäóç. Ñ.Ðÿùè-

ìîâ. Ãûéûãëàð õàðàëëàðà ñàíúûëäû. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÛÉÛÃ

2

ñèô. Ýþçëÿðèíèí óúó äàð, ãûéûëìûø.

Ìóñà êèøè ãûéûã ýþçëÿðèíè Ôèðèäóíóí ôèêèðëè

ñèìàñûíäàí ÷ÿêèá, óøàãëàðûí äàëûíúà áàõäû.

Ì.Èáðàùèìîâ. ..Åëÿ áèë áöòöí áóíëàð äà

òàòàðûí ãûéûã ýþçëÿðèíäÿí ýèçëè ãàëìûðäû.

ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÛÉÛÃÄÀÍ

èñ. Ãûéûã ãàáû, èéíÿ ãàáû.

ÃÛÉÛÃÝÞÇ(ËÖ)

ñèô.  Ýþçëÿðè ãûéûã îëàí.

Ãûéûãýþç óøàã. – Äÿéÿíèí ãàëûí ïàëàç ïÿð-

äÿñè àðàëàíäû, ãûéûãýþçëö, ñåéðÿê, óçóíáûüëû áèð

éàñàâóë áàøûíû è÷ÿðè óçàòäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÛÉÛËÄÀÌÀ

“Ãûéûëäàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÉÛËÄÀÌÀÃ

ô. Ãûé âóðìàã (á à õ ãûé

1

).

ÃÛÉÛËÌÀ

“Ãûéûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÉÛËÌÀÃ

ô. Éûüûëìàã, éàðû éóìóëìàã.

Òÿáÿññöìäÿí îíóí ýþçëÿðè ãûéûëäû. ß.ßáöë-

ùÿñÿí.  Ìîëëà Ãóðáàíÿëèíèí õûðäà ýþçëÿðè

ãûéûëäû. Ï.Ìàêóëó.

ÃÛÉÛËÒÛ

1

èñ.  Ãûé ñÿñè, ãûøãûðòû. [Ãûðüûäà]

èñÿ ýþçÿ ÷àðïàúàã ãÿäÿð áèð êöñêöíëöê âàðäû.

Îíóí ãûéûëòûëàðû, ãàíàä ÷ûðïûíòûëàðû ìöÿééÿí

äÿðÿúÿäÿ ÿñêèëìèøäè. Ù.Íÿçÿðëè.

ÃÛÉÛËÒÛ

2

èñ. Ýþçöí ãûéûëìàñû.

ÃÛÉÛØ

èñ. Ýþçö ãûéìà èøè âÿ òÿðçè.

ÃÛÉÛØÌÀÃ

á à õ éûüûëìàã.

ÃÛÉÃÀÚ

1. ñèô. ßéðè, ÷ÿï, éàíàêû, ÷ÿïÿêè.

Ñèéàù çöëôö äàë ýÿðäÿíäÿ áèð ãóëàú; Ñîíà úûã-

ãàñû òÿê óúëàðû ãûéãàú. Ã.Çàêèð. Äàü áàøûí-

äàí ýöíÿø áàõûíúà ãûéãàú; Ãóøëàð äóðìàç,

153

ÃÛÂÐÛÌËÀØÌÀ

ÃÛÉÃÀÚ

ñÿðñÿì êèìè áàüûðàð. À.Øàèã. Òèêàíëû òåë

óçàíûð ùÿð éàíà ÿéðè, ãûéãàú. Ð.Ðçà.

2. èñ. ×ÿïèíÿ êÿñèëìèø, éàõóä ÷ÿïèíÿ ãàò-

ëàíìûø ïàð÷à âÿ ñ.; ö÷êöíú áàø þðòöéö. Áà-

øûíà ýöëëö ãûéãàú áàüëàìûø Ùÿãèãÿò .. òîðïàã

äàøûéàí, éåð ãàçàí, äàø àøûðàí éîëäàøëàðûíà

áàõûðäû. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÛÉ-ÃÛÉ

èñ. 1. Áèð àéàüû öñòöíäÿ éåðèìÿ.

2. Áó úöð îéíàíûëàí óøàã îéóíó.

ÃÛÉËÀÌÀÃ

1

ô.  Ãûé âóðìàã, ãûøãûðìàã,

ùàðàé ÷ÿêìÿê, áàüûðìàã, ñÿñëÿìÿê, ãûøãû-

ðûá ÷àüûðìàã (á à õ ãûé

1

).

ÃÛÉËÀÌÀÃ

2

ô. ìÿù. Ãûé (ãàéòàí) êå÷èð-

ìÿê, ãûéà òóòìàã (á à õ ãûé

2

).

ÃÛÉËÛ

ñèô. ìÿù. Ãûéû îëàí (á à õ ãûé

2

).

Àüçû ãûéëû ùåéáÿ.

ÃÛÉÌÀ

“Ãûéìàã

1

”äàí ô.èñ.

ÃÛÉÌÀÃ

1

ô. Ùåéôè ýÿëìÿìÿê, ÿñèðýÿìÿ-

ìÿê; áèð øåéè áàøãàñûíà ðÿâà ýþðìÿê. Êþíöë

ðÿâà ýþðìÿç ñÿíè éàä ýþðÿ; Ñÿíè þçýÿñèíÿ

ãûéàí äåéèëÿì. Ì.Ï.Âàãèô. [Òöêÿç:] Ñÿíèí

åâèíäÿ çÿùèðìàð äà òàïûëìàç; îëñàéäû îíó äà

ãûéûá áèçÿ âåðìÿçäèí. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ñà-

äûã:] Àé çàëûì îüëó, àäàì äà Èñêÿíäÿð êèìè

îüëàíà ãûéûá ýöëëÿ àòàðìû? ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÛÉÌÀÃ

2

:

ýþçëÿðèíè ãûéìàã – ýþçëÿðèíè

éàðûì éóìàðàã âÿ êèðïèêëÿðèíè ãûñàðàã áàõ-

ìàã.  Êÿðèì áàáà èðè, ñàëëàã äîäàãëàðûíû

ýåíèø-ýåíèø à÷àðàã ýþçëÿðèíè äàùà äà ãûéäû.

À.Øàèã. Ùåñàáäàð ýþçëÿðèíè ãûéûá, öôöãäÿ èêè

áîé ãàëõìûø ýöíÿøÿ áàõäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÛÉÌÀÌÀ

“Ãûéìàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÉÌÀÌÀÃ

ô.  Ùåéôè ýÿëìÿê, ÿñèðýÿ-

ìÿê, áèð øåéè áàøãàñûíà ðÿâà ýþðìÿìÿê. Èñ-

òÿð áàøûíà äóðóá äîëàíñûí; Ãûéìàç óøàã óé-

ãóäàí îéàíñûí. À.Ñÿùùÿò. [Úÿííÿòÿëè:] Ñÿí

þëÿñÿí, Ìèðçÿ, òóëàëàðûìûí è÷èíäÿ åëÿëÿðè âàð

êè, áèðèíè áèð àòà ãûéìûðñàí. Í.Âÿçèðîâ. [Ìöð-

ñÿë:] ..[Àíàì] éóìóðòà áèøèðìÿê ö÷öí àëäû-

üûì òÿçÿ òàéãóëïà ãûéìûð.. Ìèð Úÿëàë.

ÃÛÉÍÀÃ

èñ.  Éûðòûúû ãóø ÷ÿíýÿëè; úàéíàã.

×öíêè îíóí [èíñàíûí] ïÿëÿíý êèìè äèøëÿðè âÿ

ãûéíàãëàðû éîõ êè, äöøìÿíÿ ãàëèá îëñóí, àò âÿ

ìàðàë êèìè àéàãëàðû éîõ êè, ãà÷ûá ãóðòàðñûí..

Ù.Çÿðäàáè. [Áÿäÿë:] Áèçèì áèðèíúè ãÿñäèìèç

.. þç êàñûá ãàðäàøëàðûìûçû Ïÿðâèç õàí âÿ Ðÿ-

ùèì õàí êèìè ãàíè÷ÿíëÿðèí ãûéíàãëàðûíäàí

ãóðòàðìàãäûð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÛÉÍÀ ÃËÀÌÀ

“Ãûéíàãëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÉÍÀÃËÀÌÀÃ

ô.  Ãûéíàãëàðû èëÿ òóò-

ìàã, ãûéíàüûíà êå÷èðòìÿê; úàéíàãëàìàã.

×àëàüàí ýþéÿð÷èíè ãûéíàãëàéûá àïàðäû.

ÃÛÉÍÀÃËÀÍÌÀ

“Ãûéíàãëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÉÍÀÃËÀÍÌÀÃ

ìÿúù. Ãûéíàãëà òóòóë-

ìàã, ãûéíàüà êå÷èðèëìÿê, úàéíàãëàíìàã.

ÃÛÇ

èñ. 1. Ãàäûí úèíñèíäÿí îëàí óøàã, þâ-

ëàä. Éóñèôèí Ñÿëèìÿäÿí áàøãà áèð îüëó âÿ èêè

ãûçû âàð èäè. Í.Íÿðèìàíîâ. Ýÿëèíëÿð, ãûçëàð

àüûð-àüûð åíèá ãàëõûðäûëàð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

2. Ùÿää-áöëóüà ÷àòìûø, ëàêèí ùÿëÿ ÿðÿ

ýåòìÿìèø ãàäûí úèíñëè úàâàí. Ãûçëàð, îüëàí-

ëàð éàíàøû îòóðìóøäóëàð. Ì.Ùöñåéí. [Áÿøèð:]

Àíà, .. ìÿíÿ íÿ áÿé âÿ íÿ äÿ äþâëÿòëè òàúèð

ãûçû ëàçûì äåéèë, àðàéûá áèð êàñûá ãûçû òàïàð-

ñàí. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. [Áóüàúûí àíàñû] àòûíû

ìÿùìèçëÿéèá ãûðõ ãûçëà áèðýÿ ÷þëÿ, îâëàüà

ñàðû öç ãîéäó. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. // Áàêèðÿ

ìÿíàñûíäà. 

Ãûç àëìàã – åâëÿíìÿê, åâ-

ëÿíäèðìÿê.  Ãûç êèìè – òÿðáèéÿëè, óòàíúàã,

ìÿñóì, èñìÿòëè. Ýèçëè áèð åøã âàð áÿíçÿð

äÿíèçÿ; Ãûç êèìè ãûñûëûá àíà Òÿáðèçÿ; Îäóð

êè, ÷ûõìàéûá öçÿ Øàùýþëö. Ñ.Òàùèð. Ãûç êþ-

÷öðìÿê – ãûç ÿðÿ âåðìÿê. Ãàäûíëàð òîïëà-

íûá îéíàéûð, ÷àëûð; Ãûçû êþ÷öðìÿéÿ àç çàìàí

ãàëûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Ãûç ãàëìàã – ÿðÿ

ýåòìÿìÿê.  Ýöëïÿðèíèí áÿä õàñèééÿòè îíóí

èíäèéÿ êèìè ãûç ãàëìàñûíà ñÿáÿá îëìóøäó.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.  Ãûç âåðìÿê – áèðèíÿ ãûçûíû

âåðèá îíóíëà ãîùóì îëìàã. ßìèð ùÿçðÿòëÿðè,

ñèéàñÿòëÿð ÿêñÿðèééÿòëÿ ãûç âåðèá, ãûç àëìàã

âÿ ãîùóì îëìàã ÿñàñûíäà ãóðóëóáäóð.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  ..Êàñûáûíà ìÿðääè, – äåäèê;

Ìÿðä êàñûáà ãûç âåðìÿäèê. Ì.Àðàç.

ÃÛÇÀÐÀÃ

èñ. áîò. Ãóðó äàü éàìàúëàðûíäà

áèòÿí ÷îõèëëèê îò áèòêè.

ÃÛÇÀÐÄÛËÌÀ

“Ãûçàðäûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÀÐÄÛËÌÀÃ

ìÿúù. 1. Ãûçàðûíúàéà ãÿ-

äÿð ãûçäûðûëìàã, êþçÿðäèëìÿê.

2. Ãûðìûçû ðÿíýÿ áîéàäûëìàã, ãûðìûçû ðÿí-

ýÿ ñàëûíìàã, ãûðìûçûëàøäûðûëìàã, ãûðìûçû ðÿíý

ñöðòöëìÿê.

3. Òàâàäà âÿ ñ.-äÿ ãûçàðûíúàéà ãÿäÿð áè-

øèðèëìÿê, ãîâðóëìàã. ßò ãûçàðäûëìûøäûð.

4. ìÿú.  Áÿðê óòàíäûðûëìàã, ãûçàðìàñûíà,

õÿúàëÿò ÷ÿêìÿñèíÿ ñÿáÿá îëìàã.

ÃÛÇÀÐÄÛËÌÛØ

ô.ñèô. 1. Ãûðìûçû îëóíúàéà

ãÿäÿð ãûçäûðûëìûø, êþçÿðäèëìèø. Î, èíäè êþ-

ðöêäÿ ãûçàðäûëìûø äàèðÿâè áèð äÿìèð ïàð÷à-

ñûíà áÿíçÿéèðäè. Ì.Ùöñåéí.

154

ÃÛÉ-ÃÛÉ

ÃÛÇÀÐÄÛËÌÛØ

2. Øèääÿòëè îä öñòöíäÿ ãûçàðûíúàéà ãÿäÿð

áèøèðèëìèø; ãîâðóëìóø. Ãûçàðäûëìûø òîéóã.

Ãûçàðäûëìûø ÿò. Ãûçàðäûëìûø áàëûã. – [ßøðÿô]

ãûçàðäûëìûø áèëäèð÷èíëÿðè ÷ûõàðäûá ñòîëóí

öñòöíÿ ãîéäó.. È.Øûõëû.

3. Ãûðìûçû ðÿíýÿ áîéàíìûø. Ãûçàðäûëìûø

ïàð÷à, áåç.

4. ìÿú. Áÿðê óòàíäûðûëìûø.

ÃÛÇÀÐÛÃ

èñ. Áÿäÿíäÿ áèð éåðèí ãàøûíìà-

ñûíäàí, éàõóä áàøãà ñÿáÿáäÿí ÿìÿëÿ ýÿë-

ìèø ãûçàðòû.

ÃÛÇÀÐÛØÌÀ

“Ãûçàðûøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÀÐÛØÌÀÃ

ô.  Ýþðöíìÿê, ãûçàðìàã

(÷îõëó ãûðìûçû øåé ùàããûíäà). Ìÿùÿúúÿð áîéó

äàèðÿ øÿêëèíäÿ áàëàúà áîñòàíûí äþâðÿñèíè áö-

ðöìöø ýöë-÷è÷ÿê åëÿ óçàãäàí äà ãûçàðûøûðäû.

Ì.Ùöñåéí. Äàüûí ÿòÿéèíäÿ áóüäà çÿìèëÿðè-

íèí è÷èíäÿêè ëàëÿëÿð ãûçàðûøûðäû. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÛÇÀÐÌÀ

“Ãûçàðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÀÐÌÀÃ

ô. 1. ×îõ ãûçìàãäàí ãûðìûçû

ðÿíý àëìàã, êþçÿðìÿê. Äÿìèð îúàãäà

ãûçàðäû.

2. Øèääÿòëè îä öñòöíäÿ òàâàäà âÿ ñ.-äÿ ãûð-

ìûçû îëóíúàéà ãÿäÿð ãîâðóëóá áèøìÿê. ßò

ãûçàðìûøäûð. – Òÿíäèðèí áèð òÿðÿôè äîëìàìûø,

î áèðè òÿðÿôäÿ ÷þðÿê ãûçàðûð, êþïöðäö.. Ìèð

Úÿëàë.

3. Ãûðìûçû îëìàã, ãûðìûçûëàøìàã, ãûðìûçû

ðÿíý àëìàã, àëëàíìàã. Øàõòàäàí éàíàãëàðû

ãûçàðìûøäûð. Àüëàìàãäàí (òöñòöäÿí âÿ ñ.-äÿí)

ýþçëÿðè ãûçàðìàã. – [Ôÿðùàä:] ..Ýþçëÿðèì àü-

ðûéûð. Îíóí ö÷öí áèð àç ãûçàðûá. ß.Ùàãâåð-

äèéåâ. [Ýÿëèíèí] éàíàãëàðû àëìà êèìè ãûçàð-

ìûøäûð. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Àë ýåéèá, ãûçàðûá éåíÿ

öôöãëÿð; Áèð àçäàí ýþçöíö à÷àúàã ñÿùÿð.

Ñ.Âóðüóí.

4. Éåòèøìÿê, äÿéìÿê (ìåéâÿëÿð ùàããûí-

äà). Íàðëàð, çîüàëëàð ãûçàðìàüà áàøëàìûøäûð.

Àëìàëàð ëàï ãûçàðûáäûð. – ×þëëÿðäÿ ãûçà-

ðàðêÿí øåùëè ìîðóã êîëëàðû; Ùà ýåòäèìñÿ

óçàíäû ãÿäèì Øèðâàí éîëëàðû. ß.Úÿìèë.

5. Óçàãäàí ýþðöíìÿê (ãûðìûçû øåé âÿ èøûã

ùàããûíäà). Éàøûëëûã àðàñûíäà êÿíäèí êèðÿìèò

äàìëàðû ãûçàðûð. Òàõûë ÿêèíèíèí è÷èíäÿ ëàëÿëÿð

ãûçàðûð.

6. ìÿú. Óòàíìàã, õÿúàëÿò ÷ÿêìÿê. Ñÿíèí

éåðèíÿ ìÿí ãûçàðìàëûéàì. – Ìÿììÿä Ùÿñÿí

ÿìè ëàï êàðûõäû, .. ñîíðà ãûçàðà-ãûçàðà (ç.)

öçöíö òóòäó àòëûéà. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

Àðà-ñûðà óøàãëàð àíàëàðûíà áàõûá, áèð äÿ

ãîíàãëàðûíà áàõûá ãûçàðûðäûëàð. Ì.Ñ.Îðäó-

áàäè. // Õÿúàëÿòèíäÿí ãàí öçöíÿ âóðóá éà-

íàüû ãûðìûçû îëìàã, ðÿíý âåðèá ðÿíý àëìàã

(áÿçÿí òÿøáåùëÿðëÿ èøëÿíèð). Ðóãèééÿ ìÿòëÿáè

àíëàäû, ÿòðàôà áàõäû, áèð êÿñ éîõ èäè. Äàí øÿ-

ôÿãè êèìè ãûçàðäû. À.Äèâàíáÿéîüëó. // Àúûã-

äàí, ùèðñäÿí öçöíöí ðÿíýè äÿéèøèá ãûðìûçû-

ëàøìàã. Ñÿðäàð Ðÿøèäèí öçö ãûçàðûð âÿ éåíÿ

äÿ àüàðûðäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

◊ Ãûçàðûá-áîçàðìàã – õÿúàëÿòäÿí âÿ éà

àúûãäàí ðÿíý âåðèá ðÿíý àëìàã. [Ìÿììÿä]

ýöëäöêúÿ ßëè ÿìíèééÿáàøû ãûçàðûá-áîçà-

ðûðäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÛÇÀÐÌÛØ

ô.ñèô.  1. ×îõ ãûçìàãäàí ãûð-

ìûçûëàøìûø, êþçÿðìèø, ãûïãûðìûçû îëìóø, êþç

áàüëàìûø. Ãûçàðìûø äÿìèð. Ãûçàðìûø êþìöð.

– Êöðÿíèí äàøëàðû ïóë êèìè ãûçàðìûø, äè-

âàðëàðû ãîâðóëóðäó. Ìèð Úÿëàë.

2. Îä öñòöíäÿ ãîâðóëóá ãûçàðûíúàéà

ãÿäÿð áèøìèø. Ãûçàðìûø ÿò, áàëûã. – [Ìÿøÿäè

Ùåéäÿð] ..ãîëóíó ÷ûðìàéûá, ãûðìûçû áóòàëû

íèì÷ÿíèí îðòàñûíäà êþíäÿëÿí éûõûëàí úöúÿ-

íèí ãûçàðìûø áóäóíäàí éàïûøäû. Á.Òàëûáëû.

Ãàçàíëàð áóüëàíûð, äàäëû, ãûçàðìûø ÿò ãî-

õóñó ÿòðàôà éàéûëûðäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

3. Ãûðìûçû îëìóø, ãûðìûçû ðÿíý àëìûø. Ãû-

çàðìûø éàíàãëàð. Ãûçàðìûø ýþçëÿð. – [Òóðàá]

ãóëëóüà éîðüóí ýåòäè. Ãûçàðìûø ýþçëÿðèíèí àëòû

êþëýÿëè èäè. Òåç-òåç ÿñíÿéèðäè. Ì.Ùöñåéí.

Êÿíäëèíè ùèðñèíäÿí ãûçàðìûø ýþðÿí âÿêèë

þçöíö èòèðäè. Ìèð Úÿëàë.

4. Éåòèøìèø, äÿéìèø. Ãûçàðìûø íàðëàðû (àë-

ìàëàðû) äÿðìÿê.

ÃÛÇÀÐÒÄÀÃ

ñèô. Ãûðìûçûéà ÷àëàð ñàðû; êö-

ðÿí.  ßñèðëÿð ëàýåðèíäÿ áèçè ãûçàðòäàã ñà÷ëû,

áóëàíûã ýþçëö òîïàë áèð àëìàí ãàðøûëàäû..

ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÛÇÀÐÒÄÛÐÌÀ

“Ãûçàðòäûðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÀÐÒÄÛÐÌÀÃ

èúá.  Ãûçàðòìà èøè ýþð-

äöðìÿê. Éóìóðòàëàðû ãûçàðòäûðìàã. Ïàð÷àíû

âåðèá ãûçàðòäûðäûì. Áàëûüû éàüäà ãûçàðòäûðìàã.

ÃÛÇÀÐÒÛ

èñ. Ãûðìûçû ðÿíý; ãûðìûçûëûã. Çö-

ëåéõà áþéöäöêúÿ ýþçÿëëÿøèðäè; éàíàãëàðûíäà

îëàí ãûçàðòû ñÿùÿð âàõòû ýöí ÷ûõìàìûø øÿðã-

äÿ ýþé öçöíö áöðöéÿí çÿðèô ãûçàðòûäàí äàùà

ýþçÿë, äàùà õîø èäè. Ú.Úàááàðëû. // Áÿäÿíèí

áèð éåðèíäÿ çÿèô ãûðìûçû ëÿêÿ, ùÿð ùàíñû áèð

ñÿáÿá öçöíäÿí ãàíûí áÿäÿíèí áèð éåðèíÿ

155

ÃÛÇÀÐÛÃ

ÃÛÇÀÐÒÛ

àõûá ýÿëìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí ãûð-

ìûçûëûã. Áîüàçûíäà ãûçàðòû âàð. Áÿäÿíèíäÿêè

ãûçàðòûëàð ÷ÿêèëìèøäèð.

2. Óçàãäàí ýþðöíÿí ãûðìûçû øåé. Óçàã-

äàí áèð ãûçàðòû ýþðöíöð. // Øÿôÿã, ïàðûëòû.

Ãûçàðòû àðòûð, äàí éåðè à÷ûëûð; Ýþé öçöíÿ àë

àëîâëàð ñà÷ûëûð. À.Ñÿùùÿò. Ýåòäèêúÿ äàí éåðè-

íèí ãûçàðòûñû àðòûðäû. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Ãÿðáäÿ

öðÿêà÷àí áèð ãûçàðòû, ýþçãàìàøäûðàí áèð

ïàðûëòû âàðäû. Ì.Ùöñåéí.

ÃÛÇÀÐÒÌÀ

1. “Ãûçàðòìàã”äàí ô.èñ.

2. èñ. àøï. Òàâàäà âÿ ñ.-äÿ ãûçàðäûëìûø ÿò,

áàëûã âÿ ñ. Ñöôðÿíèí öñòöíÿ ñÿðèí øÿðáÿò, òî-

éóã ãûçàðòìàñû äöçöëäö, ìåéâÿëÿð âÿ ÿëâàí

éåìÿêëÿð ãîéäóëàð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÛÇÀÐÒÌÀÃ

ô. 1. Ãûçàðûíúàéà ãÿäÿð ãûç-

äûðìàã, êþçÿðòìÿê. Äÿìèðè êöðÿäÿ ãûçàðò-

ìàã. Êþìöðö öôëÿéèá ãûçàðòìàã. – [Øåéõ

Øÿáàí]  þçö ÷ûðàüûíà íåôò òþêöá éàíäûðûðäû,

ìàíãàëà êþìöð ãîéóá ãûçàðäûá, ñó ãàéíà-

äûá þçöíÿ ÷àé ãàéûðûðäû. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

2. Ãûðìûçû åòìÿê, ãûðìûçûëàøäûðìàã, ãûð-

ìûçû ðÿíýÿ áîéàìàã. Éóìóðòàëàðû ãûçàðò-

ìàã. Äàìëàðû ãûçàðòìàã. Ýöíÿø àëìàëàðû

ãûçàðòäû. Øàõòà öçöíö ãûçàðòìûøäûð.

3. Òàâàäà âÿ ñ.-äÿ ãûçàðûíúàéà ãÿäÿð ãî-

âóðìàã, áèøèðìÿê. ßòè, áàëûüû òàâàäà ãûçàðò-

ìàã. ×þðÿéè òÿíäèðäÿ ãûçàðòìàã.

4. ìÿú.  Óòàíäûðìàã, õÿúàëÿò ÷ÿêäèðìÿê.

Óøàüû äàíëàéûá ãûçàðòäû.

ÃÛÇÁÈÁÈ

èñ. äàí. Ùÿìèøÿ ãûçëàðëà îéíàéàí,

ãûçëàðëà îòóðóá-äóðàí, åâäÿí áàéûðà ÷ûõìà-

éàí, ãîðõàã, úÿñàðÿòñèç, àúèç îüëàí.

ÃÛÇÚÛÃ

á à õ ãûçúûüàç.  Äÿéèøäè ýöíáÿ-

ýöí ãûçúûüûí ùàëû; Ïîçóëäó ýþðäöéöì î ýöë

úàìàëû. Ñ.Âóðüóí.

ÃÛÇÚÛÜÀÇ

“Ãûç”äàí  îõø.  Ãûçúûüàç áó

ýåúÿ ñÿùÿðÿ ãÿäÿð ãûçäûðûáäûð. – Àé ãûç, Ùàúû

Ìÿùÿððÿìèí, äåéèðëÿð, ãûçúûüàçû ãîøóëóá

ãà÷ûáäûð àõû. Í.Âÿçèðîâ. Îõ .. áàëàúà Àéáè-

êÿíèí àéàüûíà äÿéèá ãàíàòìûøäû, ãàíû ýþðÿí

ãûçúûüàç äàùà áÿðêäÿí ÷ûüûðìàüà áàøëà-

ìûøäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÛÇÄÛÐÛÚÛ

ñèô.  Áèð øåéè ãûçäûðìàüà õèä-

ìÿò åäÿí; èñèäèúè. Ãûçäûðûúû úèùàç. // èñ. Èñè-

äèúè úèùàç âÿ ñ. Áþéöê ãóø÷óëóã òÿñÿððöôàò-

ëàðûíäà úöúÿëÿðèí èñèíìÿñè ö÷öí ìöðÿêêÿá

ãóðóëóøëó ãûçäûðûúûëàð òÿòáèã åäèëèð.

ÃÛÇÄÛÐÛËÌÀ

“Ãûçäûðûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù. 1. Èñòèëÿíäèðèëìÿê,

ãûçüûí ùàëà ñàëûíìàã, èñèäèëìÿê. Äÿìèð êö-

ðÿäÿ ãûçäûðûëäû. Ñîáà ãûçäûðûëäû.

2. ìÿú. Ùèääÿòëÿíäèðèëìÿê, àúûãëàíäûðûëìàã.

ÃÛÇÄÛÐÛËÌÛØ

ô.ñèô.  Ãûçüûí ùàëà ýÿòèðèë-

ìèø, èñòèëÿíäèðèëìèø, èñèäèëìèø, îä öñòöíäÿ

ùÿðàðÿòè àðòûðûëìûø, èñèäèëìèø. Ãûçäûðûëìûø õþ-

ðÿê. Ãûçäûðûëìûø äÿìèð. Ãûçäûðûëìûø îòàã.

ÃÛÇÄÛÐÌÀ

èñ. 1. “Ãûçäûðìàã”äàí ô.èñ.

2. Áÿäÿíäÿ ùÿðàðÿò, èñòèëèê. Óøàüûí ãûç-

äûðìàñû âàð. Õÿñòÿíèí ãûçäûðìàñû àðòäû. –

[Òóðàú:]  Áèð ùÿôòÿäèð êè, óøàüûì ãûçäûðìà

è÷èíäÿ éàíûð. Ú.Úàááàðëû. Áàøû .. àüûðëàøìûø,

ãóëàãëàðû óüóëäàéûð, áÿäÿíè ó÷óíóðäó. Áèð

àç ñîíðà îíó ãûçäûðìà àïàðäû. Ì.Ðçàãó-

ëóçàäÿ.  Ñöðÿééà ãûçäûðìà è÷èíäÿ éàíûðäû.

ß.Ìÿììÿäõàíëû.

3.  äàí. Èñèòìÿ õÿñòÿëèéè, ìàëéàðèéà. Áèð

íàõîøóí öñòÿ ùÿêèì ýÿòèðÿíäÿ, ùÿêèì ÿââÿë

éàïûøûð íàõîøóí íÿáçèíäÿí, ñîíðà ãóëàüûíû

ãîéóð äþøöíÿ âÿ äåéèð êè, “ñÿíèí àçàðûí,

ìÿñÿëÿí, ãûçäûðìàäûð”. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ. Çàâàëëû óøàã ãûçäûðìà àçàðûíäàí éåíè

ãàëõìûø àäàì êèìè àéàã öñòöíäÿ äàéàíà

áèëìèðäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.  Áèð íå÷ÿ èë áóíäàí

ÿââÿë ìÿí îíó ãûçäûðìà õÿñòÿëèéèíäÿí

ìöàëèúÿ åäèðäèì. Ú.Úàááàðëû.

ÃÛÇÄÛÐÌÀÃ

1. ò-ëè. Èñèòìÿê, èñòè åëÿìÿê,

ãûçüûí ùàëà ýÿòèðìÿê, äàü åëÿìÿê. Ñóéó ãûç-

äûðìàã. Õþðÿéè ãûçäûðìàã. Öòöíö ãûçäûð-

ìàã. – Óøàãëàð, ôàëàããà ùàçûð åäèí; Îä

éàíäûðûí, øèø ãûçäûðûí. Ì.ß.Ñàáèð. Éàñÿìÿí

÷àéûí ãûðàüûíäà ñó ãûçäûðûá ïàëòàð éóéóðäó.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

2.  ò-ëè. Þç ùÿðàðÿòèíè âåðìÿê, êå÷èðìÿê,

ãûçûøìàñûíà ñÿáÿá îëìàã. Èëê éàçû àíäûðàí

ýöíÿøèí èëûã øöàëàðû èíñàíûí úàíûíû ãûçäûðûð.

Ì.Èáðàùèìîâ.

3.  ò-ñèç. Áÿäÿíèíèí ùÿðàðÿòè àðòìàã (áèð

õÿñòÿëèê íÿòèúÿñèíäÿ). Õÿñòÿ áÿðê ãûçäûðìûø-

äûð. – Áèð ýöí ßêáÿð ãûçäûðûá, éöíýöëúÿ õÿñ-

òÿëÿíäè. Ñ.Ðöñòÿì. // äàí. Èñèòìÿ õÿñòÿëèéè

êå÷èðìÿê, èñèòìÿê.

ÃÛÇÄÛÐÌÀËÛ

1. ñèô.  Èñèòìÿëè, ãûçäûðìà

õÿñòÿëèéè îëàí. Ãûçäûðìàëû õÿñòÿ. – Áÿé ãÿçÿ-

áèíäÿí ãûçäûðìàëû àäàìëàð êèìè ó÷óíäó.

Ì.Ùöñåéí.  Áóäóð, ìÿí èéèðìè èëäèð ãûçäûð-

ìàëûéàì. Ìèð Úÿëàë. // Èñ. ìÿíàñûíäà. Ãûçäûð-

ìàëûëàðà êèíÿ âåðèðëÿð.

156

ÃÛÇÀÐÒÌÀ

ÃÛÇÄÛÐÌÀËÛ

2. çÿðô Áÿäÿíèíèí ùÿðàðÿòè ãàëõìûø ùàëäà,

ùÿðàðÿò è÷èíäÿ. Ãûçäûðìàëû ùàëäà ñàéûãëà-

ìàã. Ãûçäûðìàëû-ãûçäûðìàëû àéàüà äóðìàã.

ÃÛÇÜÛÍ

ñèô. 1. ×îõ èñòè, ÷îõ ãûçìûø ùàëäà

îëàí, éöêñÿê ùÿðàðÿòëè; ãàéíàð, éàíäûðûúû.

Ãûçüûí äÿìèð. Ãûçüûí öòö. Ãûçüûí ìàøà.

Ýöíÿøèí ãûçüûí øöàëàðû.

2. ìÿú. Úîøãóí, ùÿðàðÿòëè, àëîâëó, àòÿøèí,

åùòèðàñëû.  Ãûçüûí ìÿùÿááÿò. // ìÿú.  Ùÿéÿ-

úàíëû, äÿðèí ùèññëÿðè èôàäÿ åäÿí. Çàâàëëû, áÿõò-

ñèç áàúû åâäÿ ãàðäàøûíûí ìöñèáÿòèíäÿ ãûçüûí

ýþç éàøëàðû òþêäöéö áèð çàìàíäà, îüëóíóí

êö÷ÿäÿ þëäöðöëäöéöíö äóéàðñà, íÿ éàïà áè-

ëÿð? Ñ.Ùöñåéí. Àçÿðáàéúàí ÿäÿáè äèëè ãûëûíú

äþéöøöíö àíäûðàí ãûçüûí ìöêàëèìÿëÿð, êÿñ-

êèí äåéèøìÿëÿð äèëèäèð. Ì.Èáðàùèìîâ.

3. ìÿú. ×îõ ýÿðýèí, ýöúëö, øèääÿòëè. Ãûç-

üûí ìöáàðèçÿ. Èøèí ãûçüûí âàõòû. // ìÿú.  ßí

ýöúëö, ÿí ÷îõ, ÿí áþéöê, øèääÿòëè. Ìîëëà Ãàñû-

ìûí .. ãûçüûí àëûø-âåðèøè åë äàüà êþ÷ÿí çàìàí

âÿ äàüäàí åíÿí çàìàí îëàðäû. Ñ.Ñ.Àõóí-

äîâ.  Ãûçüûí àëâåð ìÿñêÿíè îëàí Áàçàð êö-

÷ÿñè ãî÷óëàðûí ýÿëèð éåðè èäè. À.Øàèã. “Òÿð-

ëàí” ãûçüûí áèð ÷àïûøëà èðÿëè àòûëûð, ãàáàüûíà

íÿ ýÿëèðñÿ âóðóá êå÷èðäè. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÛÇÜÛÍËÀØÌÀ

“Ãûçüûíëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÜÛÍËÀØÌÀÃ

ô.  1. Äàùà äà ãûçüûí

îëìàã. Àëîâ ýåò-ýåäÿ ãûçüûíëàøûðäû.

2. ìÿú.  Äàùà äà øèääÿòëÿíìÿê, ýÿðýèí-

ëÿøìÿê, ýöúëÿíìÿê, äÿðèíëÿøìÿê, ãûçûø-

ìàã. Ìöáàðèçÿ ãûçüûíëàøäû.

3. ìÿú. Àçüûíëàøìàã, ãûçìàã, ùèääÿòëÿí-

ìÿê, ãÿçÿáëÿíìÿê, øèääÿò ýþñòÿðìÿê.

ÃÛÇÜÛÍËÛÃ

èñ. 1. Ãûçüûí øåéèí ùàëû. Äÿ-

ìèðèí ãûçüûíëûüû. Ýöíÿøèí ãûçüûíëûüû. – Ìÿù-

áóñè, áþéöê áèð öðÿê ãûçüûíëûüû èëÿ ãîëëàðûíû

îíóí áîéíóíà ñàëûá ãóúàãëàäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

2. ìÿú. Úàíëàíìà, ôÿàëèééÿò, ùÿðÿêÿò. Áèð

ùÿôòÿ ÿââÿëäÿí èñòÿð àøàüû áàçàðäà, èñòÿðñÿ

äÿ éóõàðû áàçàðäà áèð ãûçüûíëûã ìöøàùèäÿ

åäèëèðäè. Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÛÇÛË

1. èñ. Ðÿíýè ñàðû, áàùàëû áÿçÿê øåé-

ëÿðè âÿ ñ. ãàéðûëàí âÿ äÿéÿð âàùèäè êèìè èøëÿ-

äèëÿí ãèéìÿòëè ìåòàë. Õàëèñ ãûçûë. Ãûçûë ìÿ-

äÿíè. 

Ãûçûë áàùàñûíà – ÷îõ áàùà ãèéìÿòÿ.

Ãûçûë ñóéóíà ÷ÿêìÿê – ãûçûë îëìàéàí ìåòà-

ëûí öñòöíÿ ãûçûë ðÿíýè âåðìÿê. Ãûçûëà òóòìàã

– ãûçûë èëÿ þðòìÿê, ãûçûë èëÿ áÿçÿìÿê. // Ñèô.

ìÿíàñûíäà. Ãûçûëäàí ãàéðûëìûø. Ãûçûë öçöê.

Ãûçûë ãîëáàã. Ãûçûë äèø. Ãûçûë ïóë. – [Îíëàð]

ãûçûë àâèçÿëÿðëÿ áÿçÿíìèø áþéöê ñàëîíà ýèð-

äèëÿð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. // Ñèô. ìÿíàñûíäà. Ãûçûë

÷ÿð÷èâÿéÿ ñàëûíìûø, ãûçûëà ýåéäèðèëìèø, ãûçûëëà

áÿçÿäèëìèø. Ãûçûë ýþçëöê. Ãûçûë ãàøëû õÿíúÿð.

// èñ. Ãûçûëäàí ãàéðûëìûø øåéëÿð; ãûçûë ïóë.

2. ñèô. Àë, ãûðìûçû. Øàùèí-øóíãàð ñöðáÿíèçè

äàüûäàð; Áîéàíàðñûç ãûçûë ãàíà, äóðíàëàð!

Ì.Â.Âèäàäè.

3. ñèô. ìÿú. Áîëøåâèê èíãèëàáû, ñîñèàëèçì

ãóðóëóøó, ñîâåò ñîñèàëèñò öñóëè-èäàðÿñè èëÿ

ÿëàãÿäàð îëàí (á à õ ãûðìûçû 3-úö ìÿíàäà).

Ãûçûë ÿñýÿð òàð. – Ãûðìûçû îðäó äþéöø-

÷öñö. Ùöúóì ÿìðèíè ýþçëÿéÿí ùÿð áèð ãûçûë

ÿñýÿð áöòöí äèããÿòèíè òîïëàéàðàã, òÿééàðÿ ñÿ-

ñèíè åøèòìÿéÿ ÷àëûøûðäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ãûçûë

Îðäó – ñîâåò îðäóñóíóí 1918-úè èëäÿí

1946-úû èëÿ ãÿäÿð àäû.

4. ñèô. Ãûçûë ðÿíýèíäÿ îëàí, ïàðëàã ñàðû, ãû-

çûë êèìè áÿðã âóðàí. Ýöíÿø ãûçûë ñà÷ëàðûíû

äÿðÿëÿðäÿí, ìåøÿëÿðäÿí éàâàø-éàâàø òîïëà-

éàðàã ãÿðáÿ .. äîüðó óçàíìàüà áàøëàìûøäû.

À.Øàèã. Ýöíÿø ñîíðà éàâàø-éàâàø ãàëõûá, ..

ãûçûë çÿððÿëÿðèíè àëÿìÿ äàüûäûá, áöòöí éàò-

ìûøëàðû îéàòäû. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

5. ñèô. ìÿú. ×îõ ãèéìÿòëè, ÷îõ äÿéÿðëè, ÷îõ

ëÿéàãÿòëè, ÷îõ ýþçÿë, ÷îõ éàõøû. [Íÿáè êèøè:]

Áó äöíéàäà áèçèì áó êîëõîç àäàìûíûí ìèñëè-

áÿðàáÿðè ùàíû? – äåéèðäè. Ãûçûë êèìè àäàì-

ëàðäûð, ëàï ãûçûë êèìè! Ñ.Ðÿùèìîâ. 

Ãûçûë

ñþçëÿð – ÷îõ àüûëëû, ôàéäàëû ñþçëÿð, ìÿñëÿ-

ùÿòëÿð âÿ ñ. ùàããûíäà. Ãûçûë ÿëëÿð – ÿëèíäÿí

ùÿð úöð èø ýÿëÿí, áàúàðûãëû, ìÿùàðÿòëè àäàì

ùàããûíäà.  Áàüëàíûá õàëãà ìÿùÿááÿòëÿ öðÿê

òåëëÿðèíèç; Àü ãûçûë éûüäû ìÿùàðÿòëÿ ãûçûë

ÿëëÿðèíèç. Ñ.Ðöñòÿì.

6. ñèô. äàí. Ùå÷ øåéäÿí ÷ÿêèíìÿéÿí, áîç-

ñèôÿò, óòàíìàç. Ãûçûë àäàì.

◊ Ãûçûë éóìóðòà áàéðàìû – õðèñòèàíëàðûí

ïàñõà áàéðàìûíûí õàëã àðàñûíäà àäû.

ãûçûë... – áÿçè ìöðÿêêÿá áèòêè âÿ ùåéâàí

àäëàðûíûí áèðèíúè òÿðêèá ùèññÿñè; ìÿñ.: ãûçûë-

àüàú, ãûçûëýöë, ãûçûëáàëûã, ãûçûëãóø.

ÃÛÇÛËÀÜÀÚ

èñ. áîò. Ìåøÿëÿðäÿ âÿ ñó êÿ-

íàðëàðûíäà áèòÿí èðè, åíëè éàðïàãëû ãûðìûçûìòûë

àüàú.

ÃÛÇÛËÀÜÀÚËÛÃ

èñ. Ãûçûëàüàú ìåøÿñè, ãû-

çûëàüàú ÷îõ áèòÿí éåð.

157

ÃÛÇÜÛÍ

ÃÛÇÛËÀÜÀÚËÛÃ

ÃÛÇÛËÁÀËÛÃ

èñ. çîîë. ×ÿùðàéû ðÿíýëè

çÿðèô ÿòè îëàí, ÷îõ ãèéìÿòëè èðè áàëûã íþâö.

Ñàéñûç-ùåñàáñûç .. ãûçûëáàëûã âÿ ÷îõ ãèéìÿòëè

áàøãà áàëûã úèíñëÿðè êöðö òþêìÿê ö÷öí øèìàë

÷àéëàðûíà âÿ åëÿúÿ äÿ Ñèáèð ÷àéëàðûíà ÷ûõûð.

“Ñóàëòû àëÿì”. Ãûçûëáàëûãëàð ãóéðóã öñòÿ

ãàëõûð, àüûçëàðûíû à÷ûð âÿ òÿïÿñè àøàüû

þçëÿðèíè ñóéà âóðóðäóëàð. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÛÇÛËÁÀØ

èñ. òàð. 1. Èðàíäà Øàù Èñìàéûë

Ñÿôÿâè äþâðöíäÿ ãîøóíóí àäû (áó ãîøóíóí

äþéöø÷öëÿðè áàøëàðûíà ãûðìûçû áàüëàäûãëàðûíà

ýþðÿ áåëÿ àäëàíûðäû). [Ùåéäÿð áÿé:] Èíäè íÿ

àò ÷àïìàã îëóð, íÿ îðäó äàüûòìàã îëóð, íÿ

ãûçûëáàø äþéöøö âàð.. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

2. Øèÿ ìÿçùÿáèíÿ ìÿíñóá îëàíëàðà êå÷-

ìèøäÿ âåðèëÿí àä.

ÃÛÇÛËÁÀÉÐÀÃËÛ

á à õ ãûðìûçûáàéðàãëû.

ÃÛÇÛËÁßÍÄËÈ

ñèô.  Áÿíäè ãûçûëäàí îëàí.

Ãóëàì õàí .. ýþçëÿðèíäÿ ãûçûëáÿíäëè ÷åøìÿê

î òÿðÿôÿ-áó òÿðÿôÿ äîëàíûá áàøûíà ùÿðÿêÿò

âåðèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÛÇÛËÁÎÇ

ñèô.  Ãûðìûçûéà ÷àëàð áîç

ðÿíýëè. Ãûçûëáîç àò.

ÃÛÇÛËÁÞÚßÊ

èñ. çîîë. Ðÿíýè òöíä-éàøûë,

öñòö ïàðûëäàéàí õûðäà áþúÿê.

ÃÛÇÛËÚÀ

1. èñ. òèá. Áÿäÿíäÿ ñÿïýè âÿ

èñèòìÿ èëÿ òÿçàùöð åäÿí éîëóõóúó óøàã õÿñ-

òÿëèéè. Ãûçûëúà ÷ûõàðòìàã. Ãûçûëúà õÿñòÿëèéè.

2. ñèô. Ãûðìûçûìòûë, ãûðìûçûéà ÷àëàð ðÿíýäÿ

îëàí.

ÃÛÇÛËÚÀËÛ

ñèô. òèá. Ãûçûëúà õÿñòÿëèéèíÿ

òóòóëìóø. Ãûçûëúàëû óøàã.

ÃÛÇÛËÚÛÃ

èñ. áîò. 1. Íîõóä áîéäà, ãûð-

ìûçû ðÿíýëè, ÷ÿéèðäÿêëè ìåéâÿñè îëàí òèêàíëû

àüàú âÿ áó àüàúûí ìåéâÿñè.

2. Á à õ ãûçûëúà 1-úè ìÿíàäà.

ÃÛÇÛË×ßÒÈÐ

èñ. áîò. ×ÿìÿíëÿðäÿ, ðöòó-

áÿò éåðëÿðäÿ áèòÿí îò áèòêèñè (áÿçè íþâëÿðè õàëã

òÿáàáÿòèíäÿ èøëÿíèð). Ãûçûë÷ÿòèð áèð âÿ éà èêè-

èëëèê õûðäà áèòêè îëóá, ðîçåòêà òÿøêèë åäÿí éó-

ìóðòàøÿêèëëè êþêéàíû éàðïàãëàðû âàðäûð.

ßëèéåâ.

ÃÛÇÛË×ÓÁÓÃÎÒÓ

èñ. áîò. Ìåøÿëè éåðëÿð-

äÿ áèòÿí áàëëû áèòêè.

ÃÛÇÛËÄÈØ(ËÈ)

ñèô. Äèøè, éà äèøëÿðè ãûçûëäàí

îëàí.  Øèøìàíãàðûíëû, ãûçûëäèøëè ôàáðèê-çàâîä

ñàùèáëÿðè .. ýÿçèøèð, ùÿð áèðèñè þçöíöí è÷ öçö-

íö ýþñòÿðèðäè. Ù.Íÿçÿðëè.

ÃÛÇÛËÝÞÇ

èñ. çîîë. Ãûðìûçû ýþçëö êÿïÿ-

íÿê íþâö. ßí ÷îõ éàéûëìûø òûðòûëëàð éåìèøàí

êÿïÿíÿéè âÿ ãûçûëýþç àäëàíàí êÿïÿíÿêëÿðèí

òûðòûëëàðûäûð êè, áó òûðòûëëàðäàí ñîíðàäàí ùÿ-

ìèí êÿïÿíÿêëÿð ÿìÿëÿ ýÿëèð. “Çîîëîýèéà”.

ÃÛÇÛËÝÖË

èñ.  Êè÷èê, òèêàíëû êîëäà áèòÿí,

ìöõòÿëèô ðÿíýëÿðäÿ îëàí ÿòèðëè áèð ýöë. Ãûçûë-

ýöëöí öðÿéÿ õîø ýÿëÿí ÿòðè îòàüà éàéûëäû. –

Ãûçûëýöë îëìàéàéäû; Ñàðàëûá ñîëìàéàéäû; Áèð

àéðûëûã, áèð þëöì; Ùå÷ áèðè îëìàéàéäû. (Áà-

éàòû). // Õàë÷àäà âÿ ñ.-äÿ áó øÿêèëäÿ íàõûø.

ÃÛÇÛË-ÝÖÌÖØ

òîï. Ãûçûëäàí âÿ ýöìöø-

äÿí äöçÿëäèëìèø øåéëÿð, éàõóä ïóë. Äåéèðëÿð

êè, Áàüäàä õÿëèôÿñèíÿ êþ÷öðöëÿí Ìÿëèê øàù

Ñóëòàíûí ãûçû èëÿ íÿôèñ ãóìàøëàð âÿ ãûçûë-

ýöìöø øåéëÿðëÿ éöêëÿíìèø ñûðìà þðòöêëö 130

ãàòàð äÿâÿ .. úåùèç îëàðàã ýþíäÿðèëìèøäè.

À.Áàêûõàíîâ.

ÃÛÇÛËÕÀËËÛ

ñèô. Öçÿðèíäÿ ãûçûë (ãûðìûçû)

õàëëàðû îëàí, ãûçûë õàëëàðëà þðòöëö. Ãûçûëõàëëû

áàëûã.

ÃÛÇÛËÛ

ñèô.  Ãûçûë ðÿíýèíäÿ îëàí, ïàðëàã

ñàðûéà ÷àëàí. Ãûçûëû øàë. – Ãûçûëû ñà÷ëàðûíäàí

éàüàí éàüûø ñöçöëöð. Ì.Ðàùèì. Ïàéûçäà î

äà àíàñûíà ãîøóëóá ïàìáûã éûüûðäû. Áó çà-

ìàí ïàìáûã êîëëàðû ãûçûëû áèð ðÿíý àëûð.

È.ßôÿíäèéåâ. Áó ôåëäøåð .. ñà÷û âÿ êèðïèéè àëîâ

êèìè ãûçûëû ðÿíýÿ ÷àëàí, ÷þùðÿñè þòÿðè ÷èë, þçö

äÿ ìàâè ýþçëö áèð ãûçäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÛÇÛËÃÀÇ

èñ. çîîë. Çÿðèô ÷ÿùðàéû òöêëö,

ãàíàäëàðû ãûçûë êèìè ïàðëàã óçóíáîüàç âÿ

óçóíãû÷ ñó ãóøó.

ÃÛÇÛË-ÃÛÐÌÛÇÛ

á à õ ãûçûë 4-úö ìÿíàäà.

ÃÛÇÛËÃÓÐÄ

èñ.  Àòëàðûí áàüûðñàãëàðûíäà

ÿìÿëÿ ýÿëÿí ãóðä õÿñòÿëèéè.

ÃÛÇÛËÃÓØ

èñ. çîîë. 1. Îâ ö÷öí èñòèôàäÿ

åäèëÿí àëûúû ãóø íþâëÿðèíäÿí áèðè. Ãûçûëãóøóí

åíñèç âÿ éûüúàì áÿäÿíè öçÿðèíäÿ îëàí áèð úöò

åíñèç ãàíàä âÿ óçóí ãóéðóã îíà ÷îõ ñöðÿòëÿ

âÿ àñàíëûãëà ó÷ìàüà èìêàí âåðèð. “Çîîëî-

ýèéà”.  Îâ÷óëàð ãûçûëãóø, òàçû, òóëà ýþòöðöá

îâà ÷ûõûðëàð. À.Øàèã. // Èòèýþçëöëöê, úÿëäëèê,

÷åâèêëèê, ãîúàëûã ñèìâîëó êèìè. Ñèëàùëû ãàð-

äàøûì, ñÿðùÿä áîéóíúà; Àëûúû ýþçëÿðèí ãûçûë-

ãóø îëñóí. Ñ.Âóðüóí. Åë è÷èíäÿ àðòñûí òàéûí-

òóøóí ñÿíèí; Áîø äþíìÿñèí îâäàí ãûçûëãóøóí

ñÿíèí. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

2. Ãàíàäëàðû ãàáûã êèìè ñÿðò, éàøûë, øÿôôàô,

éóìðóòÿùÿð áèð úöúö.

158

ÃÛÇÛËÁÀËÛÃ

ÃÛÇÛËÃÓØ

ÃÛÇÛËÃÓÉÐÓÃ

èñ. çîîë. Ãóéðóüó ãûðìû-

çûéà ÷àëàð ñàðû ðÿíýëè ãóø.

ÃÛÇÛËËÀÌÀ

“Ãûçûëëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛËËÀÌÀÃ

ô.  Ãûçûëà òóòìàã, öñòöíÿ

ãûçûë ÷ÿêìÿê, éà ãûçûë ñóéó âåðìÿê.

ÃÛÇÛËËÀÍÌÀ

“Ãûçûëëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛËËÀÍÌÀÃ

ìÿúù.  Ãûçûëà òóòóëìàã,

ãûçûëëà þðòöëìÿê, ãûçûëëà áÿçÿíìÿê.

ÃÛÇÛËËÀØÄÛÐÌÀ

“Ãûçûëëàøäûðìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÛÇÛËËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô.  1. Ãûçûëà òóòìàã,

öñòöíÿ ãûçûë ÷ÿêìÿê âÿ éà ãûçûë ñóéó âåðìÿê.

2. Ãûðìûçûëàøäûðìàã.

ÃÛÇÛËËÀØÌÀ

“Ãûçûëëàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛËËÀØÌÀÃ

ô. Ãûðìûçûëàøìàã.

ÃÛÇÛËËÀÒÌÀ

“Ãûçûëëàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛËËÀÒÌÀÃ

èúá.  Ãûçûëà òóòäóðìàã,

öñòöíÿ ãûçûë ÷ÿêäèðìÿê âÿ éà ãûçûë ñóéó âåð-

äèðìÿê.

ÃÛÇÛËËÛ

ñèô. Ãûçûë âóðóëìóø, ãûçûë èëÿ áÿ-

çÿíìèø. [ßìèíÿ] ..ÿòÿéè ãûçûëëû, ãÿøÿíý àë ôàé-

äàí êîôòà ýåéìèø, áàøûíà äà ùåéðàòû êÿëà-

üàéû þðòìöøäö. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÛÇÛËËÛÃ

èñ. 1. Ãûðìûçûëûã, ãûðìûçû øåéèí

ùàëû.

2. ìÿú. äàí. Óòàíìàçëûã, ùÿéàñûçëûã, ùå÷

áèð øåéäÿí ÷ÿêèíìÿçëèê.

ÃÛÇÛËÞÇßÊ

èñ.  Ãèäà áîðóñóíóí õàëã

àðàñûíäà àäû.

ÃÛÇÛËÏßÍÚßÐ

èñ. áîò. Éàéäà áèòÿí, éå-

éèëÿí áèð áèòêè.

ÃÛÇÛËÑÀÃÃÀË

èñ. áîò. Àðàí âÿ äàüëûã

éåðëÿðäÿ, éàìàúëàðäà, êîëëóãëàðäà áèòÿí áèòêè

(õàëã àðàñûíäà øîòêà âÿ ñ. ùàçûðëàìàã ö÷öí

èñòèôàäÿ åäèëèð).

ÃÛÇÛËÑÞÉÖÄ

èñ. áîò. Ñþéöä àüàúûíûí áèð

íþâö.

ÃÛÇÛËÓËÄÓÇËÓ

ñèô. Öçÿðèíäÿ ãûðìûçû óë-

äóç íèøàíû îëàí. Ãûçûëóëäóçëó òÿééàðÿ. Ãûçûë-

óëäóçëó ïàïàã. – Áó ãûçûëóëäóçëó áàéðàã ñÿ-

íèíäèð; Áèëèéÿ, çÿêàéà, ÿìÿéÿ ùþðìÿò! À.Øàèã.

ÃÛÇÛËÉÅË

èñ. òèá. Éîëóõóúó äÿðè õÿñòÿëèéè.

ÃÛÇÛËÇÀÍÁÀÃ

èñ. áîò. Äàüëûã éåðëÿðäÿ

áèòÿí ñîüàíàãëû áèòêè.

ÃÛÇÛÍÄÛÐÌÀ

“Ãûçûíäûðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛÍÄÛÐÌÀÃ

ô. Îääà, èñòèäÿ ãûçäûðìàã,

èñèíäèðìÿê, èñòèëÿíäèðìÿê.

ÃÛÇÛÍÌÀ

“Ãûçûíìàã

1

”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛÍÌÀÃ

1

ãàéûä. Îäóí âÿ éà ýöíÿøèí

ãàáàüûíäà, éàõóä áèð øåéèí èñòèñèíäÿ þç áÿ-

äÿíèíè ãûçäûðìàã, èñòèëÿíäèðìÿê; èñèíìÿê.

[Îíëàð]  õûðäà ãðóïëàðà àéðûëûá, ýöíöí èñòè-

ñèíäÿ ãûçûíûð âÿ ñþùáÿò åäèðäèëÿð. Ì.Ñ.Îðäó-

áàäè. Ìÿí èñòÿäèì êè, ñèçäÿ áèð àç ãûçûíûá ðà-

ùàò îëàì. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Ìàùìóä âÿ éîëäàøû

÷àé è÷äèêäÿí ñîíðà, áèð àç ãûçûíûá ùàëëàíäû-

ëàð. Á.Òàëûáëû. // Ìÿú.  ìÿíàäà.  Èëê éàç ýö-

íÿøè èëÿ ãûçûíàí òîðïàã äà ñàíêè àäàìëàð

êèìè .. íÿôÿñ àëûð, àéûëûðäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÛÇÛÍÌÀÃ

2

á à õ ãûçìàã

2

.  Áöòöí Òÿá-

ðèçäÿ ñèçäÿí áàøãà ãûçûíûá åòèáàð åäÿúÿéèì áèð

íÿôÿð äÿ àäàì òàíûìûðàì. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ÃÛÇÛÐÜÀËÀÍÌÀÃ

á à õ ãûçûðüà(í)ìàã.

ÃÛÇÛÐÜÀ(Í)ÌÀÃ

ô.  Ìöçàéèãÿ åòìÿê,

ÿñèðýÿìÿê, ùåéôè ýÿëìÿê, õÿñèñëèê åòìÿê,

âåðìÿéÿ ÿëè ýåòìÿìÿê, áèð øåéè áàøãàñûíà

÷îõ ýþðìÿê. Óòàíìûðñàí, 9 ìàíàòû ãûçûðüà-

íûðñàí, ñÿíèí éàíûíäà áèçèì äîããóç ìàíàò-

ëûã äà õàòèðèìèç éîõäóð? Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ. [Ýöëïÿðè:] Ùÿðýàù èñòÿéèðñÿí êè, èø äö-

çÿëòñèí, ýÿðÿêäèð êè, ïóëà ãûçûðüàíìàéàñàí.

Í.Íÿðèìàíîâ.

ÃÛÇÛÒÌÀ

“Ãûçûòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛÒÌÀÃ

ô.  Ãûçäûðìàã, èñòèëÿíäèðìÿê,

èñèòìÿê. Ñîéóãäàí äîíìóø áÿäÿíèìè þç òÿ-

ëÿáÿ îòàüûìûí èñòè ùàâàñûíäà ãûçûòìàüà òÿëÿ-

ñèðäèì. Ò.Ø.Ñèìóðã.

ÃÛÇÛØÄÛÐÛÚÛ

èñ.  Òÿùðèê÷è, àðàãàðûøäûðàí.

Ìöùàðèáÿ ãûçûøäûðûúû –  á à õ ìöùàðèáÿ

ãûçûøäûðàí (“ãûçûøäûðìàã”äà).

ÃÛÇÛØÄÛÐÛÚÛËÛÃ

èñ.  Òÿùðèê÷èëèê, àðàãà-

ðûøäûðûúûëûã, àðà ãàðûøäûðìà.

ÃÛÇÛØÄÛÐÛËÌÀ

“Ãûçûøäûðûëìàã”äàí ô.èñ.

Ìöáàðèçÿíèí ãûçûøäûðûëìàñû. Ìöáàùèñÿíèí

ãûçûøäûðûëìàñû.

ÃÛÇÛØÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù.  1. Àëîâó äàùà

äà øèääÿòëÿíäèðèëìÿê; àëîâëàíäûðûëìàã.

2. Ãûçäûðûëìàã, èñèäèëìÿê, èñòèëÿíäèðèëìÿê.

3. ìÿú.  Øèääÿòëÿíäèðèëìÿê; ãöââÿñè, øèä-

äÿòè, ýÿðýèíëèéè âÿ ñ. äàùà äà àðòûðûëìàã.

4. ìÿú. Ùèðñëÿíäèðèëìÿê, àúûãëàíäûðûëìàã,

úîøäóðóëìàã.

5. ìÿú. Òÿùðèê åäèëìÿê, ñàëûøäûðûëìàã.

ÃÛÇÛØÄÛÐÌÀ

“Ãûçûøäûðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛØÄÛÐÌÀÃ

ô.  1. Îäóí àëîâóíó äàùà

äà øèääÿòëÿíäèðìÿê; àëîâëàíäûðìàã. Îúàüû

öôöðöá ãûçûøäûðìàã. Óøàãëàð òîíãàëû ãûçûø-

äûðäûëàð.

2. Ãûçäûðìàã, èñèòìÿê, èñòèëÿíäèðìÿê. ßëëÿ-

ðèìè îäà òóòóá áèð àç ãûçûøäûðäûì. – Ãûçûøäûðàð

159

ÃÛÇÛËÃÓÉÐÓÃ

ÃÛÇÛØÄÛÐÌÀÃ

áàùàð àéû éåðèí, ýþéöí ùàâàñûíû; Äÿéèøäèðÿð,

òöíöêëÿäÿð õÿëàèãèí ëèáàñûíû. À.Ñÿùùÿò.

3. ìÿú.  Øèääÿòëÿíäèðìÿê; áèð øåéèí ãöâ-

âÿñèíè, øèääÿòèíè, ýÿðýèíëèéèíè âÿ ñ.-íè äàùà

äà àðòûðìàã. Ìöáàùèñÿíè äàùà äà ãûçûøäûð-

ìàã. ßäàâÿòè ãûçûøäûðìàã. 

Ìöùàðèáÿ ãû-

çûøäûðàí – èøüàë÷ûëûã ìöùàðèáÿñè òÿáëèü åäÿí,

èøüàë÷û. Ìöùàðèáÿ ãûçûøäûðàíëàð íÿ ãÿäÿð ôèò-

íÿêàð îëñàëàð äà, îíëàð íÿ ãÿäÿð ãûçüûí òÿáëè-

üàò àïàðñàëàð äà þç ìÿãñÿäëÿðèíÿ íàèë îëà

áèëìÿéÿúÿêëÿð. Ñ.Âóðüóí. // ìÿú. Äàùà äà úàí-

ëàíäûðìàã, ôÿàëëàøäûðìàã. Ìÿúëèñè ãûçûøäûð-

ìàã. Ñþùáÿòè ãûçûøäûðìàã. – Ìÿøÿäè Ùåéäÿð

ìÿúëèñè ãûçûøäûðìàã ö÷öí ñþç àòäû. Á.Òàëûáëû.

4. ìÿú.  Ùèðñëÿíäèðìÿê, àúûãëàíäûðìàã,

úîøäóðìàã. Àéðûì ãûçû Êÿðèì áàáàíû ãûçûø-

äûðìàã ôèêðè èëÿ ÿëèíè îíóí ÷èéíèíÿ âóðàðàã,

äåéèðäè: – Áó éàðàìàçû ýþðöðñöíöçìö? Àé-

ëàðúà öçöíö ýþðìÿçäèì; èøè íÿ èäè? Áîøáî-

üàçëûã. À.Øàèã. Óñòà íÿ ãÿäÿð ÷àëûøäûñà, àð-

õèòåêòîðó ãûçûøäûðà áèëìÿäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

5. ìÿú.  Òÿùðèê åòìÿê, áèðèíè áàøãàñûíûí

öñòöíÿ ñàëûøäûðìàüà ÷àëûøìàã. [Âàãèô:] Áóí-

ëàð ùàìûñû ìÿëèêëÿðèí èøèäèð, – äåäè, – õàëãû

ãûçûøäûðûá àâàðà ãîéóðëàð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

6. ìÿú.  Äþéìÿê, ÿçèøäèðìÿê. [Ìÿðäàí]

ùàúûíûí éàõàñûíäàí òóòóá éàñòûã êèìè éåðÿ àòäû,

öñòöíäÿ îòóðäó, áàø-ãóëàüûíû ãûçûøäûðäû. Ìèð

Úÿëàë.

ÃÛÇÛØÃÀÍ

ñèô. Ãóäóðüàí, àçüûí, ãûçûøìûø.

ÃÛÇÛØÃÀÍËÛÃ

èñ. Ãóäóðüàíëûã, àçüûíëûã,

ãûçüûíëûã.

ÃÛÇÛØÌÀ

“Ãûçûøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÛØÌÀÃ

ô. 1. Ãûçìàã, èñòèëÿøìÿê, ùÿ-

ðàðÿòëÿíìÿê; úàíû ãûçìàã, áÿäÿíèíäÿ õîø

áèð èñòèëèê ùèññ åòìÿê, ñîéóãëóüó ðÿô îëìàã.

Ñîéóãäàí äîíìóø áÿäÿíèì ãûçûøäû. Ùàâàëàð

ãûçûøìûøäû. – Úÿáèø äàíûøìàãëà þç-þçöíÿ

ñûüûíûð, áÿäÿíèíè ãûçäûðûð, îíóí ïàëòàðû äà ãû-

çûøûð, è÷ÿðèäÿí áóüëàíûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ñàäûã

äàëáàäàë áèð íå÷ÿ ñòÿêàí òöíä ÷àé è÷èá ãû-

çûøäû, ðàùàòëàíäû. Ìèð Úÿëàë.

2. Äàùà äà øèääÿòëÿíìÿê, ýöúëÿíìÿê.

Éàíüûí ãûçûøàðàã ÿòðàôà éàéûëäû. – Ìöáàùèñÿ

ýåòäèêúÿ äàùà äà ãûçûøûð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Äîñò-

ëàð àðàñûíäà áàøëàíìûø ìöáàùèñÿ ùÿð àí

ãûçûøûðäû. Ì.Ùöñåéí.

3. ìÿú. Þçöíäÿí ÷ûõìàã, ùèðñëÿíìÿê, ãûç-

ìàã, àúûüû òóòìàã. Ñÿëèìè äàíûøäûãúà ãûçûøûð

âÿ ýåðè äþíìÿê ìöìêöí îëìàäûüûíû ýþðöá ..

ùå÷ øåéäÿí ãîðõìàäàí äöøöíäöéöíö äåéèð-

äè. Ì.Èáðàùèìîâ. Õàí áöñáöòöí ãûçûøûá ãÿ-

çÿáëÿ áàüûðäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

4. Ãûúãûðìàã, ÷îõ ãàëûá òóðøóìàã, õàðàá

îëìàã (ñèðêÿ âÿ ñ.).

ÃÛÇÛØÌÛØ

á à õ ãûçìûø.  Ãûçûøìûø ôàéòîí

àòëàðû äþðäíàëà ÷àïàðàã, øîñå éîëóíóí äàø-

ëàðûíäàí ãûüûëúûì ãîïàðûðäû. Ì.Ùöñåéí.

ÃÛÇÃÓØÓ

çîîë. á à õ ãûçëàðãóøó.

ÃÛÇËÀÐÀÜÀÑÛ

èñ. òàð. Ùþêìäàðûí ùÿðÿì-

õàíàñûíà íÿçàðÿò åäÿí ñàðàé õèäìÿò÷èñè. ßí-

äÿðóí, áèðóí, ãûñãàíú õÿäèìëÿð, ñÿðò ãûçëàð-

àüàñû, ãöðáÿò... Áöòöí áóíëàðû äöøöíäöêúÿ

Êè÷èêáÿéèìèí öðÿéè ñûõûëûðäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÛÇËÀÐÃÓØÓ

èñ. çîîë. Ñûüûð÷ûí áîéäà

êè÷èê, áåë âÿ ãàíàäëàðûíûí òöêëÿðè éàøûë áèð

ãóø. Áèçèì àðàí éåðëÿðèíäÿ [àðûëàðûí] áèðèíúè

äöøìÿíè ãûçëàðãóøóäóð.  Ãûçëàðãóøó êþ÷ÿðè

ãóøäóð, .. îíëàð äÿñòÿ èëÿ àðû ñóéà ýåäÿí éîëó

êÿñèá, îíëàðû òóòóá éåéèð. Ù.Çÿðäàáè.

ÃÛÇËÛÃ

èñ.  1. Ãàäûí úèíñèíèí ÿðÿ ýåäèí-

úÿéÿ ãÿäÿð îëàí ùàëû, ãûç îëìà äþâðö. Ãûçëûã

äþâðö ãàäûí ùÿéàòûíûí ÿí ìöùöì äþâðöäöð.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè. [Ìÿñìÿ:] Èíäè þç îòàüûìà

äàøûíäûãäà, òà ãûçëûüûìäàí õÿéàëûìäà íÿã-

øÿñèíè ÷ÿêäèéèì îòàüû ùàçûðëàìàüà áàøëàäûì.

Ñ.Ùöñåéí. Òöêÿçáàí õàëàíûí ãûçëûüûíäàí áèð

àçàðû âàðäû êè, èíäèéÿúÿí áàøûíäàí ÷ûõìà-

ìûøäû. Á.Òàëûáëû.

2. Áÿêàðÿò.

3. Áèðè òÿðÿôèíäÿí þâëàäëûüà ýþòöðöëìöø ãûç

óøàüû, éàõóä àíà àðäûíúà áèð êèøèíèí åâèíÿ

ýÿòèðèëÿí ãûç óøàüû. [Ñÿêèíÿ õàíûì:] Öìèäèì

áóäóð êè, ìÿíè ãûçëûüà ãÿáóë åäèá, ìÿíèì áó

äàð ýöíöìäÿ êþìÿéèíè ìÿíäÿí ÿñèðýÿìÿéÿ-

ñÿí. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ÃÛÇÌÀ

1

“Ãûçìàã

1

”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÌÀ

2

“Ãûçìàã

2

”äàí ô.èñ.

ÃÛÇÌÀÃ

1

ô. 1. Áÿðê èñòèëèê àëìàã, ùÿðàðÿò

àëìàã, ÷îõ èñòèëÿíìÿê, ùÿðàðÿòè àðòìàã. Ñó

ãûçìàìûøäûð. Ùàâàëàð ýåòäèêúÿ ãûçûð. – Ãûçäû

ýöíÿø, ÿñäè èñòè éåëëÿð; Ãàðëàð ÿðèäè, àõûøäû

ñåëëÿð. À.Øàèã. ..Îòàüà úÿíóá êöëÿéèíèí èëûã

øöàëàðû äîëóð, áåëÿëèêëÿ, åâ áèð àç äàùà ãû-

çûðäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. ìÿú. Ùèðñëÿíìÿê, ùèääÿòëÿíìÿê. ..Áà-

êûéà äþíìÿéè èñðàð âÿ òÿêèä åäÿðêÿí ðÿää

úàâàáû àëûíúà [ßùìÿä]  ãûçàðàã: – Áèëìè-

160

ÃÛÇÛØÃÀÍ

ÃÛÇÌÀÃ

ðÿì, áó íÿ þëöìäöð... – äåìèøäè. À.Øàèã. ßø-

ðÿô, àíàñûíûí áó áþéöê õÿáÿðè åòèíàñûç ãàð-

øûëàìàñûíà ãûçäû. Ìèð Úÿëàë.

3. ìÿú.  Ãûçûøìàã, úîøìàã. ×ûðìàíûðûã

êå÷ìÿéÿ ÷àé ýÿëìÿìèø; Áàøëàéûðûã ãûçìàüà

éàé ýÿëìÿìèø. Ì.ß.Ñàáèð.

ÃÛÇÌÀÃ

2

ô. äàí. Èíàíìàã, åòèáàð åòìÿê,

áåë áàüëàìàã, õàòèðúÿì îëìàã, àðõàéûí

îëìàã (÷îõ âàõò “öðÿéè” ñþçö èëÿ áÿðàáÿð).

Îíà ùå÷ ãûçìàã îëìóð. – [Øÿùðÿáàíû õà-

íûì:] Äå ýþðöì, öðÿéèì äöðöñò ãûçàñûäûðìû?

×öíêè áó èø ÷îõ ÷ÿòèí èøäèð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

[Øàùíèñÿ õàíûì:] Àõû, öðÿéèì ãûçìûð, – äåäè,

– éàä þëêÿ, óçàã éåð.. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ùàúû

èëê äÿôÿ áó ìÿñÿëÿíè öðÿéè ãûçàí àäàìëàðà

à÷äû. Ìèð Úÿëàë.

ÃÛÇÌÀÐ

ñèô. ×îõ ãûçüûí, éàíäûðûúû, ãàé-

íàð. ..Î, áó éûðòûúû îäëàðûí àúûãëû ãîéíóíäà,

ìÿíàñûç úÿùÿííÿìèí ãûçìàð äèøëÿðèíäÿ

ìÿùâ îëóð. Ú.Úàááàðëû. Øàìàìà .. áþéöéöá

éàøà äîëäóãúà ÷þë ÷è÷ÿêëÿðè êèìè ãûçìàð ýö-

íÿøèí .. àëòûíäà, òÿáèÿòèí ùÿð úöðÿ òöüéàíûíà

þéðÿøèðäè. È.ßôÿíäèéåâ. Øàõòà ãûçìàð áèð

äÿìèð êèìè îíó äàüëàéûð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

// èñ.  ×îõ èñòè ùàâà, ùàâàíûí ÷îõ èñòè âàõòû.

Éàéûí ãûçìàðûíäà, ãûøûí øàõòàñûíäà ùÿìèøÿ

÷ûë-÷ûëïàã êöðÿê ÷ÿêèá, ãàí-òÿð è÷èíäÿ îëàí

áó áÿäáÿõòëÿð þìöðëöê áó ÿçàáà ìÿùêóì

èäèëÿð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÛÇÌÀÐËÛÃ

èñ.  Ãûçìàð øåéèí ùàëû; ÷îõ

ãûçüûíëûã, éàíäûðûúûëûã, ãàéíàðëûã.

ÃÛÇÌÛØ

ñèô.  1. Îä öñòöíäÿ ãàëàðàã éöê-

ñÿê ùÿðàðÿò àëìûø, éàíäûðûúû äÿðÿúÿäÿ èñòè-

ëÿíìèø. Éàøûë ãÿäÿêäÿí óçóí àðõàëûã ýåéìèø,

áàøûíà ãûðìûçû ñàðûãëû ñÿðïóø ãîéìóø áèð

ñåùðêàð îúàãäà ãûçìûø ÿðñèíè äèëèíèí öñòöíÿ

áàñûðäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

2. ìÿú.  Þçöíäÿí ÷ûõìûø, ãûçûøìûø, úîø-

ìóø, àçüûí. Ãûçìûø äÿâÿ. Ãûçìûø þêöç. –

Ðþâøÿí ãûçìûø ïÿëÿíýÿ äþíäö. “Êîðîüëó”.

Ùÿð âóðàíäà éåòìèø áÿäÿí ñÿðèëÿðäè áèðäÿí

éåðÿ; Êèøíÿäèêúÿ ãûçìûø Ãûðàò, ñÿñ äöøÿðäè

äÿðÿëÿðÿ. Ð.Ðçà.

ÃÈÁËß

èñ. [ÿð.] 1. Íàìàç ãûëàðêÿí ìöñÿë-

ìàíëàðûí öçëÿðèíè ÷åâèðäèêëÿðè òÿðÿô (Ìÿê-

êÿäÿ ìöãÿääÿñ ñàéûëàí Êÿáÿ àäëû áèíàíûí

ñÿìòè). Áóðàäà àõóíä ìîëëà Òàüû äóðäó íà-

ìàçà, öçöíö ãèáëÿéÿ ÷þíäÿðäè. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ.

2. Úÿíóá, úÿíóá òÿðÿô. Êöëÿê ãèáëÿäÿí ÿñèð.

– Ñÿùÿð-ñÿùÿð ñÿðèí ãèáëÿ éåëëÿðè; Ùå÷ éîëóí

äöøäöìö úàíàí äàüûíà? Ì.Ï.Âàãèô.  Áåëÿ

êþëýÿëèê òèêÿíäÿ, ýÿðÿê åëÿ òèêèëñèí êè,

ñÿáÿòëÿðè öçö ãèáëÿéÿ ãîéìàã [ìöìêöí] îë-

ñóí. Ù.Çÿðäàáè. Àüû÷û Áÿäèðúàùàíûí åâè øÿùÿ-

ðèí ãèáëÿ òÿðÿôèíäÿ, ãàéàíûí öñòöíäÿ, ÷îõ

áàñÿôà îëàí éåðäÿäèð. Í.Âÿçèðîâ.

◊ Ãèáëåéè-àëÿì êþùí. – ìöñÿëìàí Øÿð-

ãèíäÿ ùþêìäàðà ìöðàúèÿò ôîðìàñû. [Áþéöê-

õàíûì:]  Àçÿðáàéúàí õàëãû ãèáëåéè-àëÿìèí

ãóðäóüó öñóëè-èäàðÿíè èñòÿìèð. Ì.Ñ.Îðäó-

áàäè. Øàù ùèääÿòëÿ äåäè: – Ñàäûã õàí, ñÿí äÿ

áåëÿ!.. Áèð äåìèðñÿí êè, íèéÿ Ìÿììÿä áÿé

ãèáëåéè-àëÿìèí ùöçóðóíà ýÿëìèð?.. ×ÿìÿí-

çÿìèíëè.

ÃÈÁËßÝÀÙ

èñ. [ÿð. ãèáëÿ âÿ ôàðñ. ...ýàù]

1. äèí. Ãèáëÿ éåðè, ãèáëÿ òÿðÿôè (á à õ ãèáëÿ

1-úè ìÿíàäà).

2. Êå÷ìèøäÿ ïàäøàùëàðà âåðèëÿí öíâàí-

ëàðäàí áèðè. ßñðèí ïàäøàùûíû, ÿùàëèíèí éöç

èëëÿðúÿ þëöñöíöí âÿ äèðèñèíèí ñàùèáè âÿ ãèá-

ëÿýàùû õîðóç øÿêëèíÿ ñàëìàã ìöìêöí èìèø.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

3. ìÿú. øàèð. òÿíò. Êëàññèê ÿäÿáèééàòäà

ýþçÿëèí, ñåâýèëèíèí åïèòåòëÿðèíäÿí áèðè. Ýÿð

ñÿíèí éöçöí äåýèë àøèãëÿð ö÷öí ãèáëÿýàù;

Áÿñ íÿäÿí áóëäó ùèëàë ãàøëàðûí ìåùðàáëÿð?

Õÿòàéè. Ãàøëàðûíûí òàüû ãèáëÿýàùûìäûð; Ôÿäà

ãûëûì äèí-èìàíû ìÿí ñÿíÿ. Ì.Ï.Âàãèô.

ÃÈÁËßÍÖÌÀ

èñ.  [ÿð. ãèáëÿ âÿ ôàðñ.

...íöìà] Êîìïàñûí êþùíÿ àäû. Î çàìàíëàð

ùÿëÿ éîõìóø ãèáëÿíöìà; Áèëÿí éîõìóø åëìèí

áþéöê ãöäðÿòèíè. Ñ.Âóðüóí.

ÃÈÁÒ

èñ. [ÿð.] Ñîíðàëàð ÿðÿáëÿðëÿ ãàðûøìûø

ãÿäèì Ìèñèð ÿùàëèñèíèí àäû.

ÃÈÁÒß

1

èñ. [ÿð.] Áàøãàñûíûí öñòöíëöéöíö,

ìöâÿôôÿãèééÿòèíè, õîøáÿõòëèéèíè âÿ áàøãà

éàõøû úÿùÿòëÿðèíè ýþðöá, áóíëàðûí þçöíäÿ äÿ

îëìàñûíû àðçóëàìà, áóíëàðûí ùÿñðÿòèíè ÷ÿê-

ìÿ. Úÿìèë Òàùèðè òàíûäû âÿ îíóí ìÿùàðÿòèíÿ

ãèáòÿ èëÿ áàõûá, õÿôèôúÿ áèð òÿðçäÿ ýöëöìñÿäè.

Ì.Ùöñåéí. [Øàýèðäëÿðäÿí] áèð ÷îõó ùþðìÿò,

áÿçèñè äÿ ãèáòÿ ùèññè èëÿ Ìåùìàíûí âÿñèãÿñèíÿ

áàõìàã èñòÿéèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. Íÿðýèç õàíûìûí

êèòàáõàíàñû èñÿ ùÿêèìëÿð àëÿìèíäÿ ãèáòÿ äîüó-

ðàí ÷îõ çÿíýèí êèòàáõàíà èäè. ß.Ìÿììÿä-

õàíëû. 

Ãèáòÿ åòìÿê – áàøãàñûíûí öñòöí-

ëöéöíö, ìöâÿôôÿãèééÿòèíè, õîøáÿõòëèéèíè âÿ

161

ÃÛÇÌÀÃ

ÃÈÁÒß

áàøãà éàõøû úÿùÿòëÿðèíè ýþðöá, áóíëàðûí þçöí-

äÿ äÿ îëìàñûíû àðçó åòìÿê, ùÿñðÿòèíè ÷ÿêìÿê.

ßùìÿä ßøðÿô êèìè éîëäàøëàðûíà ãèáòÿ åäÿðÿê:

“Áÿõòèéàð àäàìëàð!” äåéèðäè. À.Øàèã. Ìöäÿð-

ðèñëÿðèìèç îíäàêû ìÿùàðÿòÿ ãèáòÿ åäèðäèëÿð.

È.ßôÿíäèéåâ. Ãèáòÿ åäÿñèíèç äÿ ìÿíÿ, øöáùÿ-

ñèç, ñèç ìÿíäÿí ìèí äÿôÿ áÿõòÿâÿðñèíèç. Î.Ñàðû-

âÿëëè. // Áÿçÿí ïàõûëëûã ìÿíàñûíäà äà èøëÿíèð.

ÃÈÁÒß

2

èñ. [ÿð.] Êîìïàñ, ãèáëÿíè ýþñòÿðÿí.

ÃÈÁÒßÊÅØ

ñèô.  [ÿð. ãèáòÿ âÿ ôàðñ. ...êåø]

Ãèáòÿ ÷ÿêÿí, ãèáòÿ åäÿí.

ÃÈÁÒÈ

èñ. [ÿð.] 1. Ãèáò ãþâìöíÿ ìÿíñóá

îëàí àäàì (á à õ ãèáò).

2. Ìèñèðäÿí êå÷ÿðÿê, Àâðîïàíûí áÿçè

þëêÿëÿðèíÿ éàéûëìûø ãàðà÷ûëàðà âåðèëÿí àä.

ÃÈÄÀ

èñ. [ÿð.] 1. Èíñàí âÿ ùåéâàí îðãàíèç-

ìèíèí âÿ áèòêèëÿðèí éàøàìàñû ö÷öí ëàçûì îëàí

áÿñëÿéèúè ìàääÿëÿð, éåéèëÿí âÿ è÷èëÿí øåéëÿð.

Ãèäà ìàääÿëÿðè. Èíñàíûí ãèäàñû. Ñàüëàìëûã

ö÷öí ëàçûì îëàí øÿðòëÿðäÿí áèðè äÿ ãèäàíûí

äöçýöí âÿ âàõòûíäà ãÿáóë îëóíìàñûäûð. // Éå-

ìÿê, õþðÿê. 

Ãèäà âåðÿí – ãèäàëàíäûðàí,

áÿñëÿéèúè. [Ìöðøöä:] Ìÿí ýåäèðÿì èøÿ, ñÿí ýåò

åâÿ. Áÿäÿíÿ ãèäà âåðÿí øåéëÿðäÿí áèð ãÿäÿð

ùàçûðëà. Ñ.Ðÿùìàí.

2. ìÿú.  Áèð øåéè éàøàòäûðàí, úàíëàíäûðàí,

ðóùëàíäûðàí, íÿøÿ âåðÿí àìèë ìÿíàñûíäà.

Ìóñèãè ðóùóí ãèäàñûäûð. Äöíéàäà åëÿ àäàì-

ëàð âàðäûð êè, îíëàð éàëíûç åëìè ñþùáÿòëÿðäÿí

ìÿíÿâè ãèäà àëûðëàð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. // ìÿú.

Áèð øåé ö÷öí ìÿíáÿ îëàí, ìàòåðèàë âåðÿí

ÿñàñ ìÿíàñûíäà. Õàëã éàðàäûúûëûüûíäàí ãèäà

àëìàã. Èíñàíëàðûìûçûí ôÿäàêàðëûã âÿ ãÿùðÿ-

ìàíëûüû þç ãèäàñûíû Âÿòÿíèìèçèí òàðèõèíäÿí

àëûð.

Ãèäà âåðìÿê – áèð øåéèí ìåéäàíà

ýÿëìÿñèíÿ, éàéûëìàñûíà øÿðàèò âÿ èìêàí

éàðàòìàã, êþìÿê åòìÿê.

◊ Ãèäà áîðóñó àíàò. – áàüûðñàãëàðûí àüûç

áîøëóüóíó ìÿäÿ èëÿ áèðëÿøäèðÿí áîðóøÿêèëëè

ùèññÿñè.

ÃÈÄÀËÀÍÄÛÐÛÚÛ

ñèô. Ãèäà âåðÿí, áÿñëÿ-

éèúè, ãèäà ö÷öí éàðàðëû, úàíà ôàéäàëû. Ãèäà-

ëàíäûðûúû ìàääÿëÿð.

ÃÈÄÀËÀÍÄÛÐÛËÌÀ

“Ãèäàëàíäûðûëìàã”-

äàí ô.èñ.

ÃÈÄÀËÀÍÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù.  Ãèäà âåðèë-

ìÿê, éåäèðèëèá-áÿñëÿíèëìÿê; éåäèðèëìÿê, áÿñ-

ëÿíìÿê.

ÃÈÄÀËÀÍÄÛÐÌÀ

“Ãèäàëàíäûðìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÈÄÀËÀÍÄÛÐÌÀÃ

ô.  Ãèäà âåðìÿê,

éåäèðèá-áÿñëÿìÿê, éåäèðìÿê. Óøàüû âàõòëû-

âàõòûíäà ãèäàëàíäûðìàëû. Áÿäÿíè ãèäàëàí-

äûðàí ìàääÿëÿð. Ìÿäÿíè ýöáðÿëÿð áèòêèëÿðè

ãèäàëàíäûðûð.

ÃÈÄÀËÀÍÌÀ

“Ãèäàëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÈÄÀËÀÍÌÀÃ

ô. Ãèäà àëìàã, áÿñëÿíìÿê,

ãèäà èëÿ òÿìèí îëóíìàã, ãèäà êèìè ãÿáóë åò-

ìÿê, éåéèá-è÷ìÿê. Ìåéâÿ èëÿ ãèäàëàíìàã.

Ùåéâàíëàð áèòêèëÿðäÿí ôÿðãëè îëàðàã ãåéðè-

öçâè ìàääÿëÿðëÿ ãèäàëàíà áèëìèðëÿð.

ÃÈÄÀËÛ

ñèô. Òÿðêèáèíäÿ áÿñëÿéèúè ìàääÿ-

ëÿð îëàí, îðãàíèçìè ãèäàëàíäûðàí. Ãèäàëû éå-

ìÿê. Ãèäàëû éåìëÿð. Ãèäàëû ìàääÿëÿð.

ÃÈÄÀËÛËÛÃ

èñ.  Ãèäàëû îëìà, áÿñëÿéèúè

îëìà; áÿñëÿéèúèëèê; ãèäàëû øåéèí êåéôèééÿòè.

Éåìÿéèí ãèäàëûëûüû. Éåìèí ãèäàëûëûüû. Àò

ñöäöíäÿí ìöàëèúÿ ÿùÿìèééÿòè âÿ éöêñÿê

ãèäàëûëûüû îëàí ãûìûç ùàçûðëàíûð.

ÃÈÄÀÑÛÇ

ñèô. Ãèäàñû îëìàéàí, òÿðêèáèíäÿ

ãèäà ìàääÿëÿðè îëìàéàí âÿ éà ÷îõ àç îëàí.

Ãèäàñûç ìàääÿ. Ãèäàñûç éåìÿê.

ÃÈÄÀÑÛÇËÛÃ

èñ.  Ãèäàñûç øåéèí êåéôèé-

éÿòè; ãèäàíûí, ãèäà ìàääÿëÿðèíèí îëìàìàñû,

éà àçëûüû.

ÃÈËÀÔ

èñ. [ÿð.] Ãûí, ñèëàù ãàáû. Îíëàð þç

áÿõòëÿðèíè áèð äàùà ñûíàìàã ö÷öí ãûëûíúëàðûíû

ãûëàôûíäàí ÷ûõàðìàã èñòÿéèðëÿð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

// Áèð øåéèí öñòöíö þðòÿí ñÿðò ãàáûã.

ÃÈËÀÔËÛ

ñèô. Ãèëàôû îëàí, ãûíëû.

ÃÈËÌÀÍ

èñ. [ÿð.] Äèíäàðëàðà ýþðÿ, úÿííÿò

õèäìÿò÷èëÿðè, áåùèøò õèäìÿò÷èëÿðè.

ÃÈËÖ ÃÀË

èñ. [ÿð.] Ìöáàùèñÿ, äåäè-ãîäó,

ñþç, äàíûøûã. Ìåùðö ìÿùÿááÿòèí ýåúÿ áó ìèí-

âàë; ×ûõàð àðàëûãäàí îëàí ãèëö ãàë. Ã.Çàêèð.

Äåäèì: úàùàíäà íÿäèð áóíúà ãèëö ãàëÿ ñÿ-

áÿá? Ñ.ß.Øèðâàíè. Ìÿí ÷ÿêäèéèì õàëãûí ãèëö

ãàëûäûð. Àøûã ßëÿñýÿð. // Äàâà, äàëàøìà, ãàë-

ìàãàë, ñÿñ-êöé, ÷ûüûð-áàüûð. Èñêÿíäÿð áèð ñþç

äåìÿéèá áèð ãÿäÿð ôèêèðëè äóðóð. Áó ùèíäÿ åøèê-

äÿ ãèëö ãàë âÿ ãà÷ùàãà÷ ãîïóð. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. Àíúàã áèçè ãîðõóäà áèëìÿç áó ãèëö

ãàë.  Ð.Ðçà.  Èëàí âóðàí àëà ÷àòûäàí ãîðõàí

êèìè, Ýöëëö àðâàäûí ýþçëÿðè äÿ ãèëö ãàëäàí

áÿðê ãîðõìóøäó. Ñ.Ðÿùèìîâ. 

Ãèëö ãàë åò-

ìÿê (ñàëìàã) – ñÿñ-êöé ñàëìàã, äàëàøìàã.

162

ÃÈÁÒß

ÃÈËÖ ÃÀË

Àììà óøàã-ìóøàãëàð ñàìàíëûüà äîëóøóá

÷îõ ãèëö ãàë ñàëûðäûëàð. Ãàíòÿìèð.

ÃÈËÖ ÃÀË×Û

ñèô.  âÿ èñ.  Ãèëö ãàë ñàëàí,

ãàëìàãàë÷û, äàâàêàð, äàâà-äàëàø ñàëàí, ñÿñ-

êöé ñàëàí.

ÃÈËÖ ÃÀË×ÛËÛÃ

èñ.  Ãèëö ãàë ñàëàí àäà-

ìûí õàñèééÿòè; ãàëìàãàë÷ûëûã, ñÿñ-êöé ñàëìà,

äàâà-äàëàø ñàëìà, äàâàêàðëûã.

ÃÈÍÀ

1

èñ. [ÿð.] êþùí. Õàíÿíäÿëèê; íÿüìÿ,

ùàâà îõóìà; âîêàë. Àâðîïà ñÿëèãÿñè èëÿ êå-

÷èëÿí ãèíà äÿðñëÿðè îõóéàíûí àâàçûíû ãöââÿò-

ëÿíäèðèð, ñÿñèíè àðòûðûð âÿ ýþçÿëëÿøäèðèð.

Ö.Ùàúûáÿéîâ.

ÃÈÍÀ

2

èñ. [ÿð.] êþùí. 1. Ãÿíàÿòëÿíìÿ.

2. Çÿíýèíëèê, âàð-äþâëÿò.

3. Ñÿðâÿò.

ÃÈÐÀßÒ

èñ. [ÿð.] Ìöÿééÿí öñóë âÿ ãàéäà

èëÿ îõóìà. Ãèðàÿò äÿðñè. – ..Àõøàì âàõòû îðà-

éà àäàìëàð úÿì îëóá, ñþùáÿòÿ, ãèðàÿòÿ, ìó-

ñèãèéÿ ìÿøüóë îëóðëàð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

Àãèë øåðè áÿðêäÿí âÿ ãèðàÿòëÿ (ç.) îõóéóðäó.

ß.Âÿëèéåâ. // Öìóìèééÿòëÿ îõóìà; ìöòàëèÿ.

Ãèðàÿò åòìÿê. Ãèðàÿòëÿ ìÿøüóë îëìàã. 

Ãè-

ðàÿò çàëû (îòàüû) – ãÿçåò, êèòàá âÿ ñ. îõóìàã

ö÷öí çàë, îòàã, ãèðàÿòõàíà, ìöòàëèÿ îòàüû. Ãè-

ðàÿò çàëûíäà Âàùèäèí áèð ìàñàñû âàðäû. Ìèð

Úÿëàë.

◊ Ãèðàÿò êîìàñû – êÿíäëÿðäÿ ìÿäÿíèééÿò

ñàðàéëàðû ìåéäàíà ýÿëìÿäÿí ãàáàã: ìÿäÿíè-

ìààðèô îúàüû. [Úàùàí:] Ùÿð éåðäÿ ãèðàÿò êî-

ìàñû à÷ûëûð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ìÿêòÿá óøàãëà-

ðûíûí êþìÿéè èëÿ òàðëà äöøÿðýÿñèíäÿ ãÿøÿíý

áèð ãèðàÿò êîìàñû äöçÿëìèøäè. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÈÐÀßÒ×È

èñ. Ãèðàÿòëÿ, ìöòàëèÿ èëÿ ìÿø-

üóë îëàí àäàì; îõóúó.

ÃÈÐÀßÒÕÀÍÀ

èñ.  [ÿð. ãèðàÿò âÿ ôàðñ.

...õàíÿ] Ãèðàÿòëÿ ìÿøüóë îëìàã ö÷öí éåð

(áèíà, çàë, îòàã âÿ ñ.). Êëóá ãèðàÿòõàíàñû. Ãè-

ðàÿòõàíà, àõøàì ñààò 5-äÿí à÷ûãäûð. Ãèðàÿò-

õàíà ìöäèðè.

ÃÈÐÀßÒÕÀÍÀ×Û

èñ.  Ãèðàÿòõàíà ìöäèðè,

ãèðàÿòõàíà èø÷èñè.

ÃÈÑÀÑ

èñ.  [ÿð.] Èíòèãàì; åäèëìèø ïèñëèéèí,

äöøìÿí÷èëèéèí ÿâÿçèíè ÷ûõìà, ãàíûíû éåðäÿ

ãîéìàìàã.  Ãèñàñ àëìàã. –  Áàõ, ùÿìèí áó

îòàãäà îä ñà÷ûá íÿôÿñèíäÿí; Àòàìûí ãèñàñûíû

àëàúàüàì, – äåäè, – ìÿí. Ñ.Ðöñòÿì. Éóðäó-

ìóçóí ãèñàñûíû éàüûëàðäàí àëàðûã; Àõûòäûüû

ùÿð ãàí ö÷öí îíäàí éöç ãàí àëàðûã. Ð.Ðçà.

ÃÈÑÀÑ×Û

èñ.  Ãèñàñ àëìàüà ÷àëûøàí, èíòè-

ãàìà úàí àòàí. Ìÿíäÿí äÿ íÿ çàëûì ÷ûõàð,

îüëóì, íÿ ãèñàñ÷û; Áèð äÿôÿ áóíó àíëà, èïÿê-

äÿí ãÿçèë îëìàç. Øÿùðèéàð.

ÃÈÑÀÑ×ÛËÛÃ

èñ.  Ãèñàñ÷ûíûí íèééÿòè, èøè,

ùÿðÿêÿòè, ãèñàñ àëìàüà éþíÿëäèëìèø ôÿàëèé-

éÿò. Ãèñàñ÷ûëûã ñèéàñÿòè.

ÃÈÑÈÌ

èñ. [ÿð.] 1. Áöòþâ áèð øåéèí àéðû-àéðû

ïàð÷àñû; ùèññÿ. Ìÿùñóëóí áèð ãèñìè òîïëàíìûø-

äûð. Ìÿòíèí áèð ãèñìè éûüûëìûøäûð. Èøèí ÷îõ ãèñ-

ìè ýþðöëìöøäöð. – Ýöíëÿðèìèí áèð ãèñìèíè äÿ

Êÿðèì áàáà èëÿ êå÷èðèðäèì. À.Øàèã. ×îúóãëà-

ðûí áèð ãèñìè îéíàéûð, áèð ãèñìè äÿíèçäÿ ÷èìèð-

äè. Ñ.Ùöñåéí.

2. Íþâ, úöð. [Øàù:] Àéà ñèçèí ðÿéèíèçÿ ýþðÿ

ìÿí íÿ ãèñèì òÿäáèð èëÿ áó ùàäèñÿíè þç âö-

úóäóìäàí äÿô åäÿ áèëÿðÿì? Ì.Ô.Àõóíä-

çàäÿ. Ìÿëóì øåéäèð êè, áóðàäà Èñìàéûë áÿéèí

úàâàáû èêè ãèñèì îëà áèëÿðäè: éà ùÿ, éà éîõ..

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Áèð ãèñèì àäàìëàð äà

Ñÿòòàðçàäÿíèí ìöñàìèðÿñèíÿ èø ö÷öí ýÿëÿí-

ëÿðäèð. Ìèð Úÿëàë.

ãèñèì-ãèñèì ñèô.  [ÿð.] Úöðáÿúöð, íþâáÿ-

íþâ, ìöõòÿëèô. Éàãî .. Êàññèî Äåçäåìîíà-

íûí ìàáåéíèíäÿ ìÿùç öëôÿò âÿ ìÿùÿááÿò îë-

äóüóíó ãèñèì-ãèñèì äÿëèëëÿð èëÿ ÿðÿáÿ ñöáóò

ãûëûð. Ô.Êþ÷ÿðëè.

ÃÈÑÌßÍ

çÿðô [ÿð.] Áèð øåéèí ùàìûñû éîõ,

áèð ùèññÿñè; òàìàìèëÿ éîõ, áèð ãÿäÿðè; áèð

ãÿäÿð. Ìÿñÿëÿ ãèñìÿí ùÿëë åäèëäè. Àé ãèñìÿí

òóòóëìóøäóð. Î, ãèñìÿí ùàãëûäûð. – ßíèñÿ

÷îõ éàõøû áèëèðäè êè, ÿð åâèíÿ ýåòìÿêëÿ èñòÿð

þçöíöí, èñòÿð àòàñû Ìÿøÿäè ßùìÿäèí ìàääè

ùÿéàòû ãèñìÿí éîëóíà äöøÿ áèëÿð. Ñ.Ùöñåéí.

ÃÈÑÌßÒ

èñ.  [ÿð.] 1. Òàëå, íÿñèá, ãÿäÿð,

áÿõò; áÿõòÿ ÷ûõàí øåé. [Ôàë÷û ãàðû:] Àé úàâàí,

àòäàí äöø, áèð ôàëûíà áàõûì. Ñÿíèí ãèñìÿ-

òèíäÿ, äåéÿñÿí, áèð ýþçÿë âàð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Áèçèì ãèñìÿòèìèç ýþç éàøû äåéèë; Áèçèìäèð

éàøàìàã, ýöëìÿê ùÿâÿñè. Ñ.Âóðüóí. // ìÿú.

Ïàé.  Áó ýöíÿøäÿí ìÿíèì íèéÿ ãèñìÿòèì

îëìàñûí? Ìèð Úÿëàë. Áèç ãèñìÿòèìèçÿ äöøÿí

àüûð éîëó êå÷ìÿñÿê, ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðèìèç äÿ

î èøûüà òåç ýÿëèá ãîâóøìàç. ß.Ìÿììÿä-

õàíëû. 

Ãèñìÿò îëìàã – áÿõòèíÿ ÷ûõìàã,

íÿñèá îëìàã, ïàéûíà äöøìÿê, ÷àòìàã. Áÿõ-

òÿâÿð áàøûíà ñÿíèí, åé ðÿãèá; Õåéèð ñÿíÿ ãèñ-

ìÿò îëäó, øÿð ìÿíÿ. Ã.Çàêèð. Ñÿíäÿ áèòÿð áèð

íå÷ÿ âåúñèç ãîçà; Àíúàã î äà ãèñìÿò îëàð

163

ÃÈËÖ ÃÀË×Û

ÃÈÑÌßÒ

äîíãóçà. Ì.ß.Ñàáèð. [Ùàúû Ùÿñÿí:] Áèð áåëÿ

ìöãÿääÿñ øÿõñ èëÿ ãîùóì îëìàã åëÿ áèð ãÿ-

íèìÿòäè êè, äöíéàäà àç-àç àäàìà ãèñìÿò îëà

áèëÿð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

2. Ïàð÷à, ùèññÿ. Ùÿìèí ùåêàéÿ èêè ãèñìÿò-

äÿí èáàðÿòäèð: áèðè î èäè êè, ìÿí èíäè íÿãë åëÿ-

äèì. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

3.  ðèéàç. Áèð ÿäÿäèí áàøãà ÿäÿäÿ áþëöí-

ìÿñèíäÿí àëûíàí ÿäÿä.

ÃÈÑÑß

èñ.  [ÿð.] Ðÿâàéÿò åäèëÿí äîüðó âÿ

éà óéäóðìà ùåêàéÿ, ÿùâàëàò; íàüûë, ùàäèñÿ,

âàãèÿ, ãÿçèééÿ. Ñîðìà áó ýåúÿ ñèëñèëåéè-

çöëôè-ñèéàùûí; Òóëàíè îëàí ãèññÿäè áó, ìöõ-

òÿñÿð îëìàç. Ñ.ß.Øèðâàíè. Ìîëëà áó ãèññÿäÿí

ïÿðèøàíùàë; Åâèíÿ äþíúÿê þâðÿò åòäè ñóàë..

Ì.ß.Ñàáèð. [Äÿëè Ñÿìÿä] ..ìÿçÿëè-ìÿçÿëè

ãèññÿëÿð íàüûë åëÿéèá åøèäÿíëÿðè äÿ ýöëìÿéÿ

âàäàð åäèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÈÑÂßÒ

èñ. 1. Êîáóäëóã, ãàáàëûã.

2. Äàøöðÿêëèê, çàëûìëûã.

ÃÈØÀ

èñ. [ÿð.] àíàò. Úàíëû îðãàíèçìèí ùÿð

ùàíñû áèð ùèññÿñèíèí öñòöíö þðòÿí áÿçè òîõó-

ìàëàðûí àäû; þðòö, çàð, ïÿðäÿ, òÿáÿãÿ. Áåéèí

ãèøàñû. Àü úèéÿð ãèøàñû. Ñåëèêëè ãèøà.

ÃÈØÀËÛ

ñèô. àíàò. Ãèøà èëÿ þðòöëìöø;

ïÿðäÿëè, þðòöëö.

ÃÈÒß

èñ.  [ÿð.] 1. úîüð. Éåð êöðÿñèíèí,

îêåàí âÿ äÿíèçëÿðëÿ ÿùàòÿ îëóíìóø áþéöê

ùèññÿëÿðèíäÿí ùÿð áèðè. Àñèéà ãèòÿñè. Àâðîïà

áàøãà ãèòÿëÿðÿ íèñáÿòÿí áþéöê äåéèëäèð. –

Éåð êöðÿñè ýöíÿøäÿí àéðûëàíäàí âÿ öñò

òÿáÿãÿñè ñîéóéàíäàí ñîíðà èëê ãèòÿëÿð ÿìÿëÿ

ýÿëìèøäèð. Ì.Ãàøãàé. // Þëêÿ, ìÿìëÿêÿò. Íÿ

éàõøû êè, èíñàí ÿëè éåòìèð Ýöíÿøÿ; Éåòÿ áèëñÿ,

ìèí ãèòÿéÿ ïàð÷àëàéàúàã. Ì.Àðàç.

2. Ïàð÷à, ùèññÿ, ãèñèì, úöç. Éåíè ÿëèôáàíûí èêè

ãèòÿäÿí èáàðÿò îëàí ñóðÿòèíè âÿ ùàáåëÿ Òåùðàí

ÿìèðëÿðèíäÿí áèðèíÿ ýþíäÿðäèéèì ìÿêòóáóí

ñóðÿòèíè ñèçÿ ýþíäÿðèðÿì. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

3. ÿäÿá. Àçû èêè áåéòäÿí èáàðÿò âÿ áèðèíúè

áåéòè ñîíðàêûëàðëà ùÿìãàôèéÿ îëìàéàí êè÷èê

øåèð.

ÃÈÒßËßÐÀÐÀÑÛ

ñèô. Éåð êöðÿñèíèí ãèòÿ-

ëÿðè àðàñûíäà ùÿðÿêÿò åäÿí, áèð ãèòÿäÿí äèýÿð

ãèòÿéÿ, éàõóä ãèòÿëÿðÿ ýåäèá ÷àòàí. Ãèòÿëÿð-

àðàñû ðàêåò.

ÃÈÉÀÁÈ

ñèô.  [ÿð.] 1. Èøÿ ìöíàñèáÿòè îëàí

øÿõñèí þçö îëìàäûüû âÿ èøòèðàê åòìÿäèéè ùàëäà

áàø âåðÿí, ýþðöëÿí. Ãèéàáè ìöùàêèìÿ. Ãèéàáè

ùþêì. Ãèéàáè òàíûøëûã. Èøÿ ãèéàáè (ç.) áàõìàã.

2. Ìöùàçèðÿëÿðè ìöíòÿçÿì äèíëÿìÿäÿí,

ìöÿëëèìëÿ áèëàâàñèòÿ úàíëû ÿëàãÿäÿ îëìàäàí,

ìÿêòóáëàøìà âàñèòÿñèëÿ òÿùñèë àëìà öñóëó èëÿ

ÿëàãÿäàð îëàí. Ãèéàáè òÿùñèë. Ãèéàáè ïåäà-

ãîæè èíñòèòóò.

ÃÈÉÀÁÈ×È

èñ.  âÿ ñèô.  Ãèéàáè òÿùñèë àëàí

(òÿëÿáÿ).

ÃÈÉÀÔß

[ÿð.]  á à õ ãèéàôÿò. Ùÿëÿ è÷ÿðèäÿ

ãðèì âóðóá, ãèéàôÿñèíè äÿéèøäèðèá ãàïûäàí ÷û-

õàíäà òàíûéà áèëñÿí, ãî÷àãñàí! – äåäè. À.Øàèã.

Ñèçèí .. ÿëáèñÿíèç âÿ ãèéàôÿíèç åëÿ òÿñèð áàüûø-

ëàéûðäû êè, ìöùèòèí ðóùóíó òÿùëèë åòìèø, îíóí

ìÿôêóðÿñèíè ìÿíèìñÿìèøñèíèç. Ñ.Ùöñåéí. Èíäè

î [Óëäóç] ùÿðáè ãèéàôÿäÿ, ñåðæàíò ðöòáÿñèíäÿ

áèð øÿôãÿò áàúûñû èäè. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÈÉÀÔßÒ

èñ. [ÿð.] Ïàëòàð, ýåéèì, öñò-áàø.

Áþéöêõàíûì äà Ìöíÿââÿðèí ÿëáèñÿ âÿ ãèéà-

ôÿòèíè ìöëàùèçÿ åäèá äÿðèí-äÿðèí äöøöíöðäö.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè. // Áèð àäàìûí çàùèðè ýþðö-

íöøö, ñóðÿòè; ýþðêÿì. [Áÿùðàì:] ßââÿë ñÿí

áåëÿ äåéèëäèí, ìÿí ñÿíäÿí ãà÷ûðäûì, àììà

èíäè áàøãà áèð ãèéàôÿò àëìûøñàí. Ú.Úàááàðëû.

ÃÈÉÀÃ

èñ. áîò. Íàçèê øöé øÿêëèíäÿ áèòÿí

éàðïàãñûç îò áèòêè. [Òàðâåðäè] .. éàøûë ãèéàüà

ãàðûøìûø àëà, ãûðìûçû ÷è÷ÿêëÿðè éåðÿ òþêöðäö.

Ñ.Ðÿùèìîâ.  ×àéëàðûí öñòöíäÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí

ãàðà ãèéàãëàðûí éàëíûç áîéíó áóðóëóð,

÷àéûðëàðûí êþòöéö êÿñèëìèðäè. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÈÉÀÌ

èñ. [ÿð.] 1. Þçáàøûíà, ãåéðè-ìöòÿ-

øÿêêèë öñéàí, ùàêèìèééÿòÿ ãàðøû ñèëàùëû ÷ûõûø;

áóíò. Àòàáÿéèí õÿñòÿ éàòäûüû øàéèÿëÿðè ìÿìëÿ-

êÿòÿ éàéûëäûüû âàõò, áèð ÷îõ åâëÿðäÿ öñéàí âÿ

ãèéàìëàð áàøëàéûðäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. 

Ãèéàì

åòìÿê – öñéàí ãàëäûðìàã, öñéàí åòìÿê. Ãîé

êö÷ÿäÿ íàç èëÿ õóðàì åéëÿñèí îüëóí! Þç õîøëà-

äûüû ÿìðÿ ãèéàì åéëÿñèí îüëóí! Ì.ß.Ñàáèð.

2. êëàñ. Ãàëõìà, àéàã öñòÿ äóðìà. // Áèðèíÿ

ùþðìÿò ö÷öí àéàüà ãàëõìà. Åéëÿ ñöúóä ñèäã

èëÿ ÿáðóéè-ñàãèéÿ; Îë ñÿðâãàìÿòèí íÿçÿðèíäÿ

ãèéàì áóë. Ã.Çàêèð.

ÃÈÉÀÌ×Û

èñ. Ãèéàì åäÿí, ãèéàìäà èøòè-

ðàê åäÿí àäàì; öñéàí÷û. [Ñÿäð:] Ìöòòÿùèì

Áàõøûíûí ãèéàì÷ûëàð òÿøêèëàòëàðûíà ìÿíñóá

îëìàñû ùàããûíäà ñèçèí ÿëèíèçäÿ áàøãà áèð

ñöáóò âàðìû? Ú.Úàááàðëû.

ÃÈÉÀÌ×ÛËÛÃ

èñ.  Ãèéàìäà èøòèðàê åòìÿ,

ãèéàì ùÿðÿêàòû.

164

ÃÈÑÑß

ÃÈÉÀÌ×ÛËÛÃ

ÃÈÉÀÌßÒ

èñ. [ÿð.] 1. Äèíè åòèãàäëàðà ýþðÿ

àõûðçàìàíäà àëÿì äàüûëäûãäàí ñîíðà áöòöí

þëöëÿðèí äèðèëèá ãàëõìàñû; ìÿùøÿð ýöíö. Ýö-

ìàí åòìÿéèí êè, Øåéõ Øÿáàí àçàí âåðìÿéèíÿ

ìóçä àëûðäû; õåéð, ÿñòÿüôöðóëëàù, àçàí âåðìÿéè

ìÿùç ñàâàá ÿìÿë ùåñàá åäÿðäè âÿ ÿúðèíè ãèéà-

ìÿòäÿ Àëëàùäàí ýþçëÿéèðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

2. ìÿú.  Ìöñèáÿò, ôÿëàêÿò, áÿëà, ÿçàá, èø-

ýÿíúÿ ìÿíàñûíäà. Ìÿíÿ áèð ìóíúà ãàðà-

ãîðõó ýÿëìÿ ðóçè-ìÿùøÿðäÿí; Ãèéàìÿò âàðìû,

åé âàèç, ôèðàãè-éàðäÿí àðòûã? Ì.Â.Âèäàäè.

Ùÿð ýöíöì ùèúðèíäÿ, åé ìÿù, áèð ãèéàìÿò

òÿê êå÷ÿð. Ñ.ß.Øèðâàíè.

3. ìÿú. Ýóðóëòó, ïàòûëòû, ñÿñ-êöé, ìÿðÿêÿ.

..Áóíó ýþðöá ùÿð áèð êÿñäÿí ñîðóøäóìñà: –

Áó íÿ ãèéàìÿòäèð? – ìÿíÿ úàâàá âåðÿí îë-

ìàäû. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ëàêèí ïàëòàðëàðû

ñÿùíÿéÿ àïàðûëìûø àðâàäëàðûí ãèéàìÿòèíäÿí

õÿáÿðèì éîõ èìèø. Åâÿ ýÿëÿð-ýÿëìÿç ö÷ éåð-

äÿí öñòöìÿ äöøöá àüûçëàðûíäàí ÷ûõàíû äå-

äèëÿð. Ù.Ñàðàáñêè.

4. ìÿú.  ×îõ ýþçÿë, ÷îõ éàõøû, ÿëà, ýþð-

ìÿëè, åøèòìÿëè, ÷îõ ìàðàãëû øåé, ùàäèñÿ, àäàì

âÿ ñ. ùàããûíäà. Âÿù íÿ ãàìÿò, íÿ ãèéàìÿò,

áó íÿ øàõè-ýöëè-òÿðäèð. Ôöçóëè. Ñöðìÿëÿíìèø

ñèéàù ýþçëÿð ñöçöëöð; Îòóðóá-äóðìàüû ãèéà-

ìÿò îëóð. Ì.Ï.Âàãèô. Éàòàíà éàõûí äà áèð êàñà

ãàòûã òàïûëñà, ëàï ãèéàìÿò îëàð. Ì.Èáðàùè-

ìîâ. Äîñòëàð îòóðìóøäóëàð. Ýåúÿíè ãèéàìÿò

êå÷èðèðäèëÿð. Ìèð Úÿëàë. // Åéíè ìÿíàäà áÿçÿí

“ãèéàìÿòäèð” øÿêëèíäÿ èøëÿíèð. Ìÿí þç-þçëö-

éöìäÿ áó ãÿäÿð àüûëëû, áó ãÿäÿð êàìàëëû, áó

ãÿäÿð ñÿëèãÿëè Ùàúû ýþðìÿìèøÿì, äåñÿì, èíà-

íûí, Ùàúû ãèéàìÿòäèð, ãèéàìÿò! Ãàíòÿìèð.

5. ìÿú. äàí. ×îõëóã, áîëëóã áèëäèðèð. Áàçàð-

äà ãèéàìÿò ìàë âàð. – Ýöíöí èñòèñèíäÿí ãàð

ÿðèéèá, ãèéàìÿò ïàë÷ûã åòìèøäèð. Í.Âÿçèðîâ.

◊ Ãèéàìÿò åëÿìÿê (åòìÿê) – 1) ÷îõ áþ-

éöê íàèëèééÿò, ìöâÿôôÿãèééÿò ÿëäÿ åòìÿê,

øþùðÿò ãàçàíìàã, áþéöê ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿ-

ðÿê ùàìûíûí äèããÿòèíè þçöíÿ úÿëá åòìÿê.

Ñÿíè ìåéäàíäà ýþðÿí êèìñÿ äåñèí íàì-

õóäà; Åéëÿéèáäèð ýåíÿ àëÿìäÿ ãèéàìÿò,

Ùàäè.. Ñ.ß.Øèðâàíè; 2) ñîí äÿðÿúÿ ýþçÿë,

ãÿøÿíý øåé ùàããûíäà. Éöçöí ãèéàìÿò åéëÿð

øîë çöëôö õàë è÷èíäÿ. Íÿñèìè. Ñÿðè-êóéèí ìÿù-

øÿð, ãÿääèí ãèéàìÿò; Ãèéàìÿò åäÿðñÿí ñàÿò-

áÿñàÿò. Ã.Çàêèð. Ãèéàìÿò ãîïàðìàã –

1) ãûøãûðûã ñàëìàã, ùàðàé ãàëäûðìàã, âÿëâÿëÿ

ñàëìàã, ìÿðÿêÿ ñàëìàã, äàâà ãàëäûðìàã.

Ãûëäû ìÿí õÿñòÿíè ìÿëàìÿò; Áàøûìà ãîïàðäû

éöç ãèéàìÿò. Õÿòàéè; 2) øèääÿò åòìÿê. Ùöñà-

ìÿääèíèí îðäóñóíó ìöùàñèðÿéÿ àëìûø Àðàí

àòëûëàðû ãèéàìÿò ãîïàðìûøäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

Êöëÿê éåíÿ äÿ ãèéàìÿò ãîïàðûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

Ãèéàìÿò ãîïìàã – ÷àõíàøìà äöøìÿê,

ñÿñ-êöé ãàëõìàã, âÿëâÿëÿ äöøìÿê, ìÿðÿêÿ

ãîïìàã, àëÿì ãàðûøìàã. Ãèéàìÿò ãîïäó ùöñ-

íöíäÿí, éåääè èãëèìÿ éàéûëäû. Íÿñèìè. Ãèéà-

ìÿò ãîïñà, õóáëàðà; Àøèãèíäÿí çÿðÿð ýÿëìÿç.

Ã.Çàêèð. Ãèéàìÿò ãîïäó éàùó, êþùíÿ äöíéà

òàðö ìàð îëäó. Ì.Ìþúöç. Ãèéàìÿòÿ ãàëìàã

– ÷îõ óçóí âÿ ýÿëèá ÷àòàúàüûíà àç öìèä îëàí,

éàõóä ùå÷ öìèä îëìàéàí âàõò ùàããûíäà. Ñèðð

ñþçöì éàäëàðà à÷à áèëìèðÿì; Ãàëäû ãèéàìÿòÿ

äàü öðÿéèìäÿ. Àøûã ßëÿñýÿð. Î çàìàí àíëà-

äûì èòèá ÿìÿéèì; Ãàëäû áèð äÿ ãèéàìÿòÿ äèëÿ-

éèì. À.Ñÿùùÿò. Ãèéàìÿòÿ ãÿäÿð, ãèéàìÿòÿ-

úÿí – ùå÷ áèð âàõò, ùå÷ áèð çàìàí. [Ãÿìÿð:]

..Àäàì êè áèðèéíÿí áèð òèêÿ ÷þðÿê êÿñäè, ãè-

éàìÿòÿúÿí ýÿðÿê îíó óíóòìàñûí. Ì.Èáðàùè-

ìîâ. Ãóðäëà ãèéàìÿòÿ ãàëìàã êèí. – á à õ

ãóðä

1

.

ÃÈÉÀÑ

èñ. [ÿð.] 1. Ìÿíòèãäÿ: áèð øåéè áàøãà

áèð øåéÿ áÿíçÿäÿðÿê âÿ éà îíóíëà ìöãàéèñÿ

åäÿðÿê ùþêì âåðìÿ, ìöùàêèìÿ éåðèòìÿ.

2. Çÿíí, ýöìàí, òÿõìèí. [Ìîëëà Ñàëìàí:]

Ùàúû Íóðó, ñÿíèí ãèéàñûíà ýþðÿ, ìÿí ýÿðÿê

Ãàðóí îëàéäûì; áÿñ ìÿí íèéÿ áèð ùÿñèð âÿ

ëöëÿéèíäÿí ãåéðè áèð çàäà ìàëèê äåéèëÿì?

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. 

Ãèéàñ åòìÿê – 1) ìö-

ãàéèñÿ åòìÿê, òóòóøäóðìàã, îõøàòìàã;

2) çÿíí åòìÿê, åùòèìàë åòìÿê, ùåñàá åòìÿê.

×öíêè øàù ÷îõ úàâàí âÿ ýþé÷ÿê îüëàí èäè..

Ùÿðÿìëÿð áó ÿìðè çàðàôàò êèìè áèð øåé ãèéàñ

åäèðäèëÿð..  Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.  Ùöêÿìà áåëÿ

ãèéàñ åäèð êè, áèçèì çÿìàíÿäÿ îëàí ùåéâàíàò

âÿ íÿáàòàòûí ùàìûñû áèð íå÷ÿ úöôò ùåéâàí âÿ

ÿëÿôäÿí ÿìÿëÿ ýÿëìèøäèð. Ù.Çÿðäàáè.

ÃÈÉß

èñ.  [ÿð.]  êþùí. Ö÷ ýèðâÿíêÿéÿ

áÿðàáÿð êþùíÿ þë÷ö âàùèäè. Áèç áèð ãèéÿ

áóüäàíû ìèí ùèéëÿ èëÿ ÿëÿ êå÷èðäèéèìèç ùàëäà,

îíëàðûí ïàéûç âÿ ãûø ÿðçàãëàðû àíáàðäà

ùàçûðäûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÈÉÌß

èñ.  1. ×îõ õûðäà äþéöëìöø ÿò.

Ãèéìÿ åòìÿê – ãèéìÿëÿìÿê, ÷îõ íàðûí

äþéìÿê. ßòè ãèéìÿ åäèá ãûçàðòìàã.

2. Õûðäà äþéöëìöø ÿòäÿí ùàçûðëàíìûø õþðÿê.

165

ÃÈÉÀÌßÒ

ÃÈÉÌß

◊ (ßòèíè) ãèéìÿ ÷ÿêìÿê ìÿú. – òèêÿ-òèêÿ

äîüðàìàã. Àíàúàí, .. ìÿíè ÷ÿíýÿëÿ àñàúàã-

ëàð, ÿòèìè ãèéìÿ ÷ÿêÿúÿêëÿð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ãèéìÿ-ãèéìÿ çÿðô Õûðäà-õûðäà, òèêÿ-òèêÿ.

ßòè ãèéìÿ-ãèéìÿ äîüðàìàã. – [ßëÿìäàð:]

Áó èêèàüûçëû ãûëûíúûìëà îíó ãèéìÿ-ãèéìÿ

äîüðàðàì! Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÈÉÌßÁÀËÛÃ

èñ. àøï. È÷èíÿ éóìóðòà, ñî-

üàí âÿ ñ.-äÿí ùàçûðëàíìûø ãèéìÿ ãîéóëìóø

áàëûã (õþðÿê).

ÃÈÉÌß×ÛÜÛÐÒÌÀ

èñ. àøï. Ñîüàí, èñòèîò

âÿ çÿôÿðàí ãàðûøäûðûëûá ãîâðóëìóø âÿ öçÿ-

ðèíÿ éóìóðòà âóðóëìóø ãèéìÿëè ÿò õþðÿéè.

ÃÈÉÌßÊÅØ

èñ. [ãèéìÿ âÿ ôàðñ. ...êåø] ßòè

íàðûí äþéìÿê ö÷öí êÿñèúè àëÿò, áþéöê àüûð

áû÷àã.

ÃÈÉÌßÃÎÂÓÐÌÀ

èñ. Ãèéìÿ åäèëìèø ÿò-

äÿí, øàáàëûä âÿ ñ.-äÿí áèøèðèëÿí õþðÿê; õóðóø.

ÃÈÉÌßËßÌß

“Ãèéìÿëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ÃÈÉÌßËßÌßÊ

ô.  Ãèéìÿ åòìÿê, íàðûí

äþéìÿê. ßòè ãèéìÿëÿìÿê.

ÃÈÉÌßËßÍÌßÊ

ìÿúù. Ãèéìÿ åäèëìÿê,

íàðûí äþéöëìÿê (ÿò âÿ ñ.).

ÃÈÉÌßËßÒÄÈÐÌßÊ

á à õ ãèéìÿëÿò-

ìÿê.

ÃÈÉÌßËßÒÌß

“Ãèéìÿëÿòìÿê”äÿí ô.èñ.

ÃÈÉÌßËßÒÌßÊ

èúá. ßòè âÿ ñ.-íè õûðäà-

õûðäà äîüðàòìàã, ãèéìÿ ùàëûíà ñàëäûðìàã.

ÃÈÉÌßËÈ

ñèô.  Õûðäà äîüðàíìûø ÿòäÿí

ùàçûðëàíìûø. Ãèéìÿëè õþðÿê.

ÃÈÉÌßËÈÊ

ñèô.  Ãèéìÿéÿ éàðàðëû, äþé-

ìÿéÿ éàðàðëû. Ãèéìÿëèê ÿò.

ÃÈÉÌßÏËÎÂ

èñ. àøï. Õóðóøó ãèéìÿ îëàí

ïëîâ.

ÃÈÉÌßØÀÁÀËÛÄ

èñ. àøï. Ãèéìÿ âÿ øà-

áàëûääàí ùàçûðëàíàí éåìÿê, éà õóðóø.

ÃÈÉÌßÒ

èñ. [ÿð.] 1. Áèð øåéèí (ÿìòÿÿíèí)

ïóë âàùèäëÿðè èëÿ èôàäÿ îëóíàí äÿéÿðè. Ìàëûí

ãèéìÿòè. Áàçàð ãèéìÿòëÿðè. Áàùà ãèéìÿò. Óúóç

ãèéìÿò. Ìàëëàðûí ãèéìÿòè àøàüû ñàëûíìûøäûð.

2. ìÿú. ßùÿìèééÿò, äÿéÿð, ðîë; åòèáàð. Áó

ñþçëÿðèí ùå÷ áèð ãèéìÿòè éîõäóð. Î, ìÿíèì

ýþçöìäÿ áöòöí ãèéìÿòèíè èòèðìèøäèð. Áó

øåéèí áèçèì ö÷öí ãèéìÿòè àçäûð. – Ùàãã ñþçÿ

ýÿðÿêäè, äöç ãèéìÿò îëñóí; Ãèéìÿòè âåðìÿéÿ

ìÿðèôÿò îëñóí. Àøûã ßëÿñýÿð. 

Ãèéìÿòäÿí

ñàëìàã – ùþðìÿòäÿí, åòèáàðäàí ñàëìàã, ýþç-

äÿí ñàëìàã. [Øÿìñèééÿ] ..þçöíö ãèéìÿòäÿí

ñàëà áèëÿúÿéèíè, ñÿðùÿíý Ñÿôàèíèí áåëÿ áèð øÿ-

ðÿôÿ ëàéèã îëìàäûüûíû êÿñäèðäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

// ìÿú. Ãÿäèð-ãèéìÿò, äÿéÿð. Áèëìÿç âÿôàíûí

ãèéìÿòèí ùÿð êèì úÿôàéÿ òÿí åäÿð. Íÿñèìè.

3. Øàýèðäèí, òÿëÿáÿíèí áèëèê äÿðÿúÿñè ùàã-

ãûíäà âåðèëÿí íþìðÿ. Îðòà ãèéìÿò. Ïèñ ãèé-

ìÿò. Äÿðñëÿðèíäÿí ÿëà ãèéìÿò àëìàã.

◊ Ãèéìÿò âåðìÿê (ãîéìàã) – 1) áèð

øåéèí äÿéÿðè âÿ êåéôèééÿòè ùàããûíäà ôèêèð

ñþéëÿìÿê, ùþêì âåðìÿê, ãèéìÿòëÿíäèðìÿê,

äÿéÿðëÿíäèðìÿê. – Àçÿðáàéúàíûí ãàáàãúûë

îüóëëàðû ÿñÿðÿ âÿ òàìàøàéà éöêñÿê ãèéìÿò

âåðìèøëÿð. Ì.Èáðàùèìîâ. Ñàüëûüûíäà ãèéìÿò

âåðèí èíñàíëàðà! Ú.Íîâðóç; 2) øàýèðäè,

òÿëÿáÿíè âÿ á. èìòàùàí åäÿðÿê áèëèê äÿðÿúÿ-

ñèíÿ íþìðÿ âåðìÿê; 3) á à õ ãèéìÿòëÿíäèð-

ìÿê. Ìÿíèì ðÿíúèìÿ, éÿíè çÿùìÿòèìÿ ãèé-

ìÿò âåðÿðñÿí. Ñ.Ðÿùèìîâ. Äàìëà çÿùìÿòèìÿ,

çÿððÿ øåðèìÿ; Ñÿíñÿí ãèéìÿò âåðÿí äÿðéàëàð

ãÿäÿð. Á.Âàùàáçàäÿ.

ÃÈÉÌßÒÄÀÐ

ñèô.  [ÿð. ãèéìÿò âÿ ôàðñ.

...äàð] êþùí. Ãèéìÿòëè, äÿéÿðëè. Íÿ ãÿäÿð êè,

ìÿúìóÿìèçèí àäû ñþéëÿíèð, îíóí ÿçèç âÿ ãèé-

ìÿòäàð ãÿëÿì éîëäàøëàðûíûí ãàáàã ñûðàëà-

ðûíäà ÿçèç éîëäàøûìûç ßëèãóëó Ãÿìêöñàðûí

àäû ùÿìèøÿ çèíäÿáàä àëãûøëàðûéëà çèêð îëó-

íàúàãäûð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÈÉÌßÒËßÍÄÈÐÈËÌß

“Ãèéìÿòëÿíäè-

ðèëìÿê”äÿí ô.èñ.

ÃÈÉÌßÒËßÍÄÈÐÈËÌßÊ

ìÿúù.  Ãèéìÿò

âåðèëìÿê, äÿéÿðëÿíäèðèëìÿê.

ÃÈÉÌßÒËßÍÄÈÐÌß

“Ãèéìÿòëÿíäèð-

ìÿê”äÿí ô.èñ.

ÃÈÉÌßÒËßÍÄÈÐÌßÊ

ô.  1. Áèð àäàìûí,

øåéèí âÿ éà èøèí ÿùÿìèééÿòèíè, êåéôèééÿòèíè,

äÿéÿðèíè äöçýöí áàøà äöøöá òÿãäèð åòìÿê,

îíà ãèéìÿò âåðìÿê; äÿéÿðëÿíäèðìÿê. Èø-

÷èíèí ÿìÿéèíè ãèéìÿòëÿíäèðìÿê. – Ãÿùðÿìàí

çÿùìÿò âÿðäèøèíè, ÿãëè èíêèøàô, áÿäèè çþâãöí

òÿðáèéÿñè èëÿ éàíàøû òÿáèÿòè äÿ ãèéìÿòëÿíäèðèð.

Ñ.Ðÿùèìîâ.

2. Áèð èø, ùÿðÿêÿò âÿ ñ. ùàããûíäà ôèêèð ñþé-

ëÿìÿê; ìÿíà âåðìÿê. Âÿçèééÿòè äöçýöí ãèé-

ìÿòëÿíäèðìÿê. Ñèç áóíó íåúÿ ãèéìÿòëÿíäè-

ðèðñèíèç? Îíóí ùÿðÿêÿòèíè ëàçûìûíúà ãèéìÿò-

ëÿíäèðìÿäèíèç.

ÃÈÉÌßÒËßÍÌß

“Ãèéìÿòëÿíìÿê”äÿí

ô.èñ.

ÃÈÉÌßÒËßÍÌßÊ

ô.  Ãèéìÿòÿ, äÿéÿðÿ

ìàëèê îëìàã; áàùà ãèéìÿòÿ ýåòìÿê.

166

ÃÈÉÌßÁÀËÛÃ

ÃÈÉÌßÒËßÍÌßÊ

ÃÈÉÌßÒËÈ

ñèô.  1. Ãèéìÿòè, äÿéÿðè éöê-

ñÿê, áàùà îëàí; áàùàëû. Ãèéìÿòëè õàë÷à. Ãèé-

ìÿòëè ùÿäèééÿ. Ãèéìÿòëè øåéëÿð. Àëìàç ãèé-

ìÿòëè äàøäûð. – ..Ùÿìèøÿ äÿ ãèéìÿòëè õàì àòû

àëûðàì êè, îíó ãîøãóéà þéðÿäèì. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. Ùÿëÿ öñòÿëèê, äÿëëÿê àðâàäûíûí ãèé-

ìÿòëè áîéóíáàüûñû, ãûçûë ñóéóíà ÷ÿêèëìèø ýö-

ìöø êÿìÿðè .. âàðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. // Öçÿðèíäÿ

ãèéìÿòè éàçûëìûø îëàí, äÿéÿðè öçÿðèíäÿ

ýþñòÿðèëìèø, ïóë èëÿ èôàäÿ îëóíàí. Ãèéìÿòëè

êàüûçëàð. Ãèéìÿòëè áàíäåðîë.

2. ìÿú. ×îõ ëàçûìëû, ÷îõ ìöùöì, ÷îõ äÿ-

éÿðëè.  Ãèéìÿòëè èø÷è. Àðõèâäÿí ãèéìÿòëè ñÿ-

íÿäëÿð òàïûëìûøäûð. Ãèéìÿòëè ÿñÿð. Ãèéìÿòëè

ìÿëóìàò ÿëäÿ åòìÿê. – Áóäóð, éàíëàðûíäàí

êå÷äè áèð íÿôÿð; Ãîëòóüóíäà ãàëûí, ãèéìÿòëè

úèëäëÿð. Ì.Ìöøôèã.

3. ìÿú. Öñòöí, éàõøû, õîø, ÿçèç.

ÃÈÉÌßÒËÈËÈÊ

èñ.  1. Ãèéìÿòëè, äÿéÿðëè

îëìà, äÿéÿðëèëèê.

2. ×îõ ëàçûìëûëûã, ÷îõ ìöùöìëöê.

ÃÈÉÌßÒÑÈÇ

ñèô. 1. Ùå÷ áèð ãèéìÿòè, äÿ-

éÿðè îëìàéàí; äÿéÿðñèç. Ãèéìÿòñèç ÿøéàëàð.

2. ìÿú. Ùå÷ áèð ÿùÿìèééÿòè îëìàéàí. Íåúÿ

ãèéìÿòñèç èìèø áþéöê åøãèì, ùöíÿðèì; Êèì

áèëèð êè, äöðð èëÿ âàðëàíìûø áèð öììàíàì.

Øÿùðèéàð.

ÃÈÉÌßÒÑÈÇËßØÄÈÐÈËÌß

“Ãèéìÿòñèç-

ëÿøäèðèëìÿê”äÿí ô.èñ.

ÃÈÉÌßÒÑÈÇËßØÄÈÐÈËÌßÊ

ìÿúù. Ãèé-

ìÿòñèç ùàëà ñàëûíìàã, äÿéÿðñèçëÿøäèðèëìÿê;

ãèéìÿòäÿí ñàëûíìàã.

ÃÈÉÌßÒÑÈÇËßØÄÈÐÌß

“Ãèéìÿòñèçëÿø-

äèðìÿê”äÿí ô.èñ.

ÃÈÉÌßÒÑÈÇËßØÄÈÐÌßÊ

ô.  Ãèéìÿòäÿí

ñàëìàã, äÿéÿðñèçëÿøäèðìÿê; ãèéìÿòèíè, äÿ-

éÿðèíè àøàüû ñàëìàã, ãèéìÿòñèç ùàëà ýÿòèð-

ìÿê, ñîí äÿðÿúÿ óúóçëàøäûðìàã. Õöñóñè

ÿìÿê ãàíóíóíóí îëìàìàñû ôÿùëÿëÿðèí ÿìÿ-

éèíè ãèéìÿòñèçëÿøäèðèðäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÈÉÌßÒÑÈÇËÈÊ

èñ.  1. Ùå÷ áèð ãèéìÿòÿ,

äÿéÿðÿ ìàëèê îëìàìà; ãèéìÿòñèç øåéèí êåé-

ôèééÿòè.

2. ìÿú. ßùÿìèééÿòñèçëèê, äÿéÿðñèçëèê.

ÃÈÉÌßÒØÖÍÀÑ

ñèô.  [ÿð. ãèéìÿò âÿ ôàðñ.

...øöíàñ] Ãÿäèð-ãèéìÿò àíëàéàí, ãèéìÿò âåðÿ

áèëÿí, ãèéìÿòëÿíäèðÿ áèëÿí.

ÃÈÉÉß

ìÿù.  á à õ ãûé

1

. 

Ãèééÿ ÷àëìàã

(÷ÿêìÿê) – áÿðê ãûøãûðìàã, ÷ûüûðìàã. Áó

ùàëäà ãàïû äþéöëöð, åâèí ñàêèòëèéè ïîçóëóð.

Êÿáëåéè .. ãàïûíû à÷ìàüà ýåòäèêäÿ, ïèøèéèí ÿëèíè

òàïäàëàéûð, ïèøèê áÿðê ãèééÿ ÷àëûð. Ù.Ñàðàáñêè.

Ùÿðäÿí øþâãÿ ýÿëèá ÷ÿêÿðëÿð ãèééÿ; Äÿðèí

öôöãëÿðäÿ ÿêñ åäÿð ãèééÿ. Øÿùðèéàð.

ÃËÀÄÈ