• Основные стратегические варианты

Etuklik–to‘yinish bosqichi.
Birlamchi talabning o‘sishi sekinlashishda davom 
etib borib, YAMMning yoki aholi sonining real o‘sish sur’atiga tenglashib qoladi. 
Tovar etuklik bosqichiga qadam qo‘yadi. Rivojlangan iqtisodiyotda sanoat 

---

98 
sektorlarining ko‘pchiligi odatda eng uzun bo‘lgan ushbu bosqichda bo‘ladi. 
Birlamchi talabning barqarorlashishiga quyidagilar sabab bo‘ladi. 
-bozorni 
qamrab olish va unga kirib borish darajasi
juda yuqori bo‘lib, 
uning yanada o‘sish ehtimoli juda kichik bo‘ladi; 
-bozorning 
savdo tarmoqlari bilan qoplanishi jadal
bo‘lib, bundan ham 
kattalasha olmaydi; 
-
texnologiya barqarorlashdi;
endi tovar sezilarli darajada yangilanmaydi. 
Ushbu bosqichda bozor kuchli darajada segmentlangan bo‘ladi, firmalar ko‘p 
sonli ehtiyojlarning barchasini qondirishga urinadilar. Aynan shu bosqichda takroriy 
texnologik takomillashish ehtimoli eng yuqori bo‘ladi, chunki raqobatchilar tovarning 
hayot davrini uzaytirishga intiladilar. 
Etuklik bosqichida 
iqtisodiy va raqobat
muhitining asosiy tavsifnomasi 
quyidagilardan iborat bo‘ladi: 
- talab kengaymay qo‘yadi va global iqtisodiy o‘sish sur’atlarida ortib boradi; 
-uzoq muddat foydalaniladigan tovarlarga bo‘lgan talabda almashtirishga 
bo‘lgan talab ustunlik qiladi; 
- bozorlar o‘ta segmentlangan bo‘ladi; 
- tovar bozorlarida bir necha kuchli raqobatchilar ustunlik qiladi va bozorning 
tuzilmasi oligopoliyaga mos keladi; 
- texnologiyalar standartlashtiriladi. 
Bundan kelib chiqqan holda firmaning ustuvor strategik maqsadi o‘z bozor 
ulushini saqlab qolish va iloji bo‘lsa, kengaytirish hamda bevosita raqobatchilar 
oldida barqaror raqobatli ustunlikka erishishdan iborat bo‘ladi. Ushbu maqsadlarga 
erishish uchun qo‘llaniladigan vositalarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
- tovarlarni sifat bo‘yicha differensiasiyalash, bozorga yangi xususiyatlarni 
taklif qilish; 
- bozor bo‘shliqlarini yoki segmentlarini qidirish; 
- tovardan boshqa turli marketing o‘zgaruvchilaridan: imidj, talabni 
rag‘batlantirish va narxdan foydalangan holda raqobatli ustunlikka erishishdir. 
Talabning o‘sishidagi sekinlashish raqobat muhitiga muqarrar ravishda ta’sir 

---

99 
ko‘rsatadi. Raqobatning kuchayishiga ortiqcha ishlab chiqarish quvvatlarining paydo 
bo‘lishi sabab bo‘ladi. Narx bo‘yicha raqobat tobora ko‘proq uchraydi; u narx 
bo‘yicha noelastik bo‘lib borayotgan global talabga sust ta’sir ko‘rsatadi yoki 
mutlaqo ta’sir etmaydi. SHuning uchun narx kurashi faqatgina bozor ulushlarining 
safi tobora kamayib borayotgan raqobatchilar o‘rtasida qayta taqsimlanishiga olib 
keladi. Tarmoq narx kurashlariga qanchalik kam uchraganligiga qarab, ushbu bosqich 
rentabellik eng yuqori bo‘lgan davr bo‘lib, bozor ulushi qanchalik katta bo‘lsa, 
rentabellik shunchalik yuqori bo‘ladi.