• Основные стратегические варианты

 
4.6-rasm. Bashorat qilish usullarining tipologiyasi 
 
Sub’ektiv usullar.
Subektiv usullarda bashoratni shakllantirish uchun 
foydalaniladigan jarayonlar ochiq uslubda bayon qilinmaydi va ular bashorat 
qiluvchidan ajralmasdir. 
Ob’ektiv usullar.
Bunda bashorat qilish jarayonlari aniq ifodalangan bo‘lib, 
boshqalar tomonidan ham ijro etishi mumkindir va ular ham muqarrar ravishda xuddi 
shunday bashoratni ifodalaydilar. 

---

101 
Aslini olganda birinchi mezon miqdoriy usullarni intuitsiya, ijod va tasavvur 
ustunlik qiladigan sifat usullariga qarshi qo‘yadi. 
Sodda usullar.
Bashorat o‘rganilayotgan o‘zgaruvchining (masalan, birlamchi 
talab darajasining) avvalgi evolyusiyasini kuzatish asosida, asosiy harakatlantiruvchi 
omillarni ochiq-oydin hisobga olmagan holda shakllantiriladi. 
Sabab-oqibat usullar.
Talabni belgilovchi omillar aniqlangan bo‘lib, ularning 
kelgusi ehtimoliy kattaliklari oldindan aytib berilgan; ulardan talabning ehtimoliy 
qiymati keltirib chiqariladi. Ushbu ikkinchi mezon ekstrapolyasiya usullarini, 
ularning sifat yoki miqdoriy xarakterdaligidan qat’iy nazar, o‘zaro munosabatlarni 
izohlovchi usullarga qarshi qo‘yadi. 
Ekspert baholashda bashorat bu holda ob’ektiv ma’lumotga emas, balki 
ekspertlar mulohazasiga menejer yoki iste’molchi fikriga asoslanadi. Bu 
yondashuvning asosini bitta yoki bir necha ko‘rinish doirasida ularni amalga oshirish 
ehtimoli va birlamchi talab omillariga kiruvchi sabablarni muhokama yig‘indisi 
yotadi. Bunda ekspertning shaxsiyatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Muhokamaga asoslangan 3 ta uslubi keng qo‘llanadi: 
1) qaror qabul qiluvchi shaxsning muhokamasi; 
2) savdo xodimini baholash; 
3) xaridorlarning niyat-mayllari. 
Birinchi menejer tajribasidan kelib chiqib bashorat qiladi. Bu uslubning qadri 
bashoratni tuzayotgan shaxsning tajribasi va his-tuyg‘ulariga bog‘liq. Asosiy 
kamchiligi kommunikasiya qiyinchiligi va bashoratni yolg‘on yoki haqiqiy ekanligini 
tekshirish imkoniyati yo‘qligi hisoblanadi. 
Savdo personalini baholashda mijozlarni ta’minlayotgan savdo xodimlari 
odatda sotish imkoniyati haqida aniq ma’lumotga ega bo‘ladi. Xizmat qilayotgan 
hududi bo‘yicha bozor salohiyatini baholash imkoniyatiga ega. 
Agar