• Основные стратегические варианты

novatorning 
monopoliyasidir.
Bunday vaziyat tovarning hayotiylik davrini bozorga kirib kelish 
bosqichiga, 
endi 
vujudga 
kelayotgan, 
texnologik 
innovasiyalar 
bilan 
xarakterlanadigan sohalarga to‘g‘ri keladi. 
Monopoliya vaziyatida firmaning bozordagi mavqei juda yuqori bo‘ladi. Biroq 
unga bozorning o‘sib borayotgan potensialini va yuqori daromadlarini qo‘lga 
kiritishga intilayotgan yangi firmalar tahdid sola boshlaydi. Natijada monopoliyaning 
kutilayotgan muddati muhim omilga aylanadi, bu omil innovasiyaning miqyosiga va 
yangi raqobatchilar uchun kirish to‘siqlarining yuqoriligiga bog‘liq bo‘ladi. 
Texnologik yangiliklarning tez tarqalishi natijasida monopoliyalar tobora yemirilib 
boradi. Monopolist firma bilan o‘rinbosar tovarlar ham raqobatlashishi mumkin. 
 
Davlat monopoliyasi esa ko‘proq uchrab turadi, uning mantiqiy mazmuni 
xususiy firmalarnikidan farq qiladi. Bu erda asosiy e’tibor daromadga emas, balki 

---

114 
ijtimoiy ne’matga qaratiladi. Bu holatning qiyinchilik tomoni shuki, unda jamiyat 
manfaatlariga xizmat qilishni nazorat qilib bo‘lmaydi, natijada markazlashgan 
boshqaruv vujudga keladi va u o‘zining ichki vazifalariga mo‘ljal oladi. Bu 
muammoni esa ijtimoiy marketing yoki daromadsiz tashkilotlar marketingi o‘rganadi. 
5.1-jadval
Raqobat jihatidan bozor modellarining hususiyatlari 
Xarakterli 
xususiyatlar 
Raqobat modellari 
Sof raqobat 
Monopolistik 
Oligopoliya 
Sof 
monopoliya 
Firmalar soni 
Juda ko‘p 
Ko‘p 
Bir necha 
Bitta 
Mahsulot turi 
Standartlangan 
Tabaqalashgan 
Ixtisoslashgan yoki 
tabaqalashgan 
Noyob, o‘rin 
bosuvchi 
tovar yo‘q 
Narx ustidan 
nazorat yo‘q 
Yo‘q 
Tor doirada bor 
O‘zaro bir-biriga 
bog‘liq bo‘lganligi 
tufayli cheklangan 
yashirin kelishuvda 
sezilarli 
Sezilarli 
Tarmoqqa kirish 
Juda oson 
Nisbatan oson 
Sezilarli to‘siqlar 
mavjud 
O‘tib 
bo‘lmaydigan 
to‘siqlar 
mavjud 
Ma’lumot olish 
imkoniyati 
Ma’lumot olish 
imkoniyati 
hamma uchun 
teng 
Ma’lum 
cheklashlar 
mavjud 
Ma’lum cheklashlar 
mavjud 
Ma’lum 
cheklashlar 
mavjud