A bank Aktivlar Majburiyatlar Zaxiralar +$ 10 m
Qimmatli qog‘ozlar + $ 90 m
Chekli depozitlar +$
100 m
5.1-jadval Pul multiplikatorining pul massasiga ta‘siri Depozit jalb qilish (10% zaxira talabiga va $100 milion zaxirada oshadi) Bank Depozit ortishi Qarzning ortishi Zaxiraning ortishi Birinchi
milliy
0.00m
100.00m
0.00
A
100.00m
90.0m
10.00
B
90.00m
81.00m
9.00
C
81.00m
72.90m
8.10
D
72.90m
65.61m
7.29
E
65.61m
59.05m
6.56
F
59.05m
53.14m
5.91
…
…
…
…
Jami
banklar
1000.00m
1000.00
100.00m
Bank 90 million dollarlik qimmatli qog‘oz sotib olsa, bank qimmatli qog‘oz
sotuvchilarning 90 million yozadi, bu bank B ga 90 million deposit bo‘lib qaytadi.
jarayoni xuddi avvalgiday bo‘ladi.
Shunday qilib bank ortiqcha pulini kreditga
beradimi yoki qimmatli qog‘oz sotib oladimi, buning depozid ko‘payishiga ta‘siri
bir xil.
Siz hozir bitta bankning butun bank tizimidan farqli ravishda deposit jalb
qilishini ko‘ramiz. Chunki bitta bank faqatgina o‘zining ortiqcha zaxiralariga teng
miqdorda deposit jalb qila olishi mumkin, uning o‘zi mustaqil bir necha marta
depozitni ko‘paytira olmaydi. Bankning bir o‘zi ortiqcha zaxiralaridan ko‘p
miqdorda kredit bera olmaydi, chunki bank boshqa banklarga berilgan kreditlardan
yaratilgan depozit kabi zaxiralarini yo‘qotadi. Shunga qaramasdan, bank tizimi bir
necha marta depositni ko‘paytirishi mumkin, chunki bitta bank ortiqcha zaxiraini
yo‘qotgani bilan individual bank bu zaxiraidan ayrilishi mumkin, lekin bu zaxira
bank tizimidan chiqib ketmaydi. Shuning uchun har bir bank kredit beradi va
deposit jalb qiladi, zaxiralar boshqa bankda ham yo‘lini topadi, ular qo‘shimcha
kredit berishda va qo‘shimcha deposit yaratishda qo‘l keladi. Ko‘rib
turganingizdek, bu jarayon depozitning bir necha marta oshishida dastlabki zaxira
natijalarining oshishiga qadar davom etadi.
Bank tizimi zaxiralarining oshishidan bir necha depozitlarning oshishi