― pul va banklar

Aktivlar 
Majburiyatlar 
Qimmatli qog‘ozlar -$100 mln 
Kreditlar +$100 mln 
Zaxiralarning $100 millionga ko‘payishi birinchi milliy bankda $100 mln 
qo‘shimcha kreditga aylantirgan, boshqa bank bilan kelishuv natijasida kelgan 
qo‘shimcha $100 mln depozit qo‘shilgan. Birinchi milliy bank hisob raqamida 
yozilgan barcha cheklar naqd pulga aylantirgandan ko‘ra banklarda jamg‘arib 
boriladi, chunki biz shuni xulasa qilamizki, odamlar qo‘shimcha valyutani saqlab 
turishni xohlashmaydilar. Keling endi boshqa banklarda bu depozitlar bilan 
bog‘liq nimalar sodir bo‘lishi haqida so‘z yuritamiz. 
Depozitlarning hosil bo‘lishi: bank tizimi 
 
Tahlilni soddalashtirish uchun, shuni hisoblaymizki, birinchi milliy 
bankning krediti orqali jalb qilingan $100 mln depozit A bankda jamg‘arildi, va bu 
bankda hech qanday bank ortiqcha zaxira saqlab turmaydi. A bankning T- 
buxgalteriyasi quyidagicha bo‘ladi: 
 
A BANK 
Aktivlar 
majburiyatlar 
Zaxiralar
+$100 mln 
Chekli depozitlar +$100 
mln 
Agar majburiy zaxira foiz stavkasi 10 % bo‘lsa, bu bank majburiy zaxira 
uchun 10 mln dollar to‘lab berishi kerak va 90 mln dollar qo‘shimcha zaxira 
qoladi. Chunki A bank (xuddi birinchi milliy bankka o‘xshab) ortiqcha zaxira 
saqlab turishni xohlamaydi. To‘liq hajmda kreditga berib yuboriladi. A bankning 
krediti va chekli depozitlari 90 mln dollargacha ko‘payadi, lekin qarzga oluvchilar 
chekli depozitlarni 90 mln dollarini sarflaganda, ular va A bankdagi zaxiralar 
shuncha summaga kamayadi. Sof natija A bankning T –schoti quyidagi ko‘rinishga 
keladi: 

---

A bank 
Aktivlar
Majburiyatlar
Zaxiralar +$ 10 m 
Kreditlar + $ 90 m 
Chekli depozitlar + 
$100 m 
Agar A bankka qarzga oluvchi tomonidan sarflangan pul boshqa bankda, 
misol uchun B bank, jamg‘arilgan 90 mln dollar qarzga bersa, B bankni T- schoti 
quyidagicha bo‘ladi: