2§. Moslik va munosabatlar 2.1. Akslantirish va ularning turlari. Teng quvvatli to`plamlar Aytaylik A va B lar ixtiyoriy tabiatli elementlarning bo’sh bo’lmagan to’plamlari bo’lsin. Agar A to’plamning har bir elementiga biror f qonun yoki qoida bo’yicha B to’plamning bitta va faqat bitta elementi mos (to’g’ri) keltirilgan bo’lsa, A to’plamni B to’plamga f akslantirish aniqlangan deyiladi, uni f:AB yoki ko’rinishda belgilanadi. Agar akslantirish f:AB aA ni bB ga mos qo’ysa, b ni f akslantirishda a ning aksi (obrazi), a ni f akslantirishda b ning asli (proobrazi) deyiladi va b=f(a) ko’rinishda belgilanadi, A to’plam f akslantirishning aniqlash sohasi f(A)={b: b=f(a), aA, }B esa f ning o’zgarish sohasi deyiladi, {(a,f(a)):aA} to’plamni f akslantirishning grafigi deyiladi.
1-ta'rif. Agar ixtiyoriy bB uchun shunday aA topilsaki b=f(a) bo’lsa. f:AB ni syur'ektiv akslantirish (yoki A to’plamni B to’plamning ustiga akslanadi) deyiladi, bu yerda f(A)=B. 2-ta'rif. Agar ixtiyoriy a1,_a2A lar uchun f(a1)=f(a2) tenglikdan a1=a2 tenglik kelib chiqsa f:AB akslantirishni in'ektiv akslantirish (yoki A to’plam B to’plamning ichiga o’zaro bir qiymatli akslanadi) deyiladi.
3-ta'rif. Agar f:AB ham syur'ektiv ham in'ektiv bo’lsa, uni biektiv akslantirish (yoki A to’plamni B to’plamning ustiga o’zaro bir qiymatli akslanadi) deyiladi.
4-ta'rif. Har bir xA uchun p(x)=f(q(x)) munosabat bilan aniqlangan p:AC akslantirish f va q akslantirishlarning ko’paytmasi (kompozitsiyasi, superpozitsiyasi) deyiladi va p=f.q bilan belgilanadi.(2.1.1-chizma)
Agar f:AB va q:AB lar har bir xA uchun f(x)=q(x) bo’lsa, ular teng deyiladi va uni f=q kabi yoziladi.
Ixtiyoriy q:AB ikkita f:BC va akslantirishlar berilgan bo’lsin.
Xususiy holda A=B=C bo’lsa, u holda, f.q:AA ko’paytma bilan bir qatorda ko’paytmasi qf:AA ham qarash mumkin. Umumiy holda hamma vaqt ham fq=qf tenglik o’rinli bo’lmaydi, shuning uchun umuman aytganda fq≠qf. Masalan, f:RR, f(x)=x2, q:RR, q(x)=2x+1 bo’lsa, f(q(x))=f(2x+1)=(2x+1)2q(f(x))=q(x2)=2x2+1 bo’lib fq≠qf munosabat o’rinli.
Ixtiyoriy A to’plamning barcha xA elementlari uchun l(x)=x tenglik o’rinli bo’lsa, l:AA ni A to’plamning ayniy – akslantirishi (birlik akslantirish) deyiladi va uni har bir A to’plam uchun e=lA bilan belgilaymiz. Ixtiyoriy A to’plam uchun birlik akslantirish lA:AA - bieksiyadir. Har qanday f:AB akslantirish uchun flA=lBf=f bo’ladi.
A={a1,a2,a3,a4}, B={b1,b2,b3,b4,b5} A f B A g B1B A h B2B