1
M n S 0 4
5 ,0
0 , 9 7 5 - M n
20
2
Z n S O ,
0,5
0 , 1 0 8 - Z n
30
3
C u S 0 4
0,8
0 , 1 7 2 - C u
30
4
C
o
( N O , ) 2 6 H 20
-
0 , 2 0 0 - C o
30
5
( N H 4)6M
o
70 246 H 20
0,2
0 , 0 4 3 2 - M o
30
6
H . B O ,
0,4
0 , 0 8 6 3 - B
30
7
ham m as i
-
1 , 5 8 5
20
Deyarli ham m a suyuq kompleks o ‘g‘itlar va suspenziyalar ikki xil
sxema asosida: murakkablari—reagentlarning kimyoviy ta ’sirlamshi (issiq
aralashtirish) va aralashlari oraliq eritm alardan sovuq holatda aralash-
tirish yo‘li bilan olinadi.
MURAKKAB ARALASH 0 ‘G ‘ITLAR
Bu guruhga kiruvchi kompleks o 'g 'itla r tayyor o ‘g ‘itlar (ammofos,
diam mofos h.k.) ni am m iak, am m iakat va kislotalar bilan ishlov berish
va keyinchalik granulatsiya qilish asosida olinadi. Bu o ‘g ‘itlar ancha
bir xil granulom etrik tarkibli (granulalarning kattaligi 1—3,2 m m —
90%) boMadi.
ARALASH 0 ‘G‘ITLAR
Aralash o ‘g‘itlar ikki xil: qattiq va suyuq b o ‘ladi.
Qattiq o ‘g‘itlarni ishlab chiqarish uslubiga bog'liq holda ikki: mexanik
aralash holatdagi va m urakkab—aralash o ‘g‘itlar xillariga bo'linadi.
Mexanik aralashmalarni olishda kom ponetlar u n c h a chuqur kimyoviy
o'zgarishlarga uchraydi. O 'z navbatida bu aralashm alar kukunsimon
va granula holdagi xillarga bo'linadi. G ran ula holidagi quruq o 'g 'it-
lam ing afzalligi sh u n d ak i, ularni oziqa m oddalarini h a r qan d ay
nisbatida ham hosil qilish mumkin.
M urakkab—aralash granullalangan o ‘g‘itlarni o ‘g‘itlarga am m iak
va anorganik k islo tala r (H 2S 0 4 va H ,P 0 4) ni q o ‘shish va so 'n g
granulalash y o ii bilan olinadi. Odatda m urakkab—aralash o 'g 'itlarn i
oddiy superfosfat, azotli tuzlar, amm iakat (yoki kristallik holdagisini)
va kaliyli tu zla rn i aralashm asini am m oniylash y o ii bilan olinadi.
M urakkab—aralash o 'g itla rn in g besh xilini ishlab chiqarish nazarda
tutulgan.
Ham ma rusum li o 'g itla r granulalarining mustalikamlik ko'rsatkichi
2 MPa (20 k g m /sm 2) dan kam boim aslig i lozim. G ranulom etrik
tarkibi: k attalik jih a td a n 1—3,2 mm o ralig id a g ila r 90% dan kam
bo im agan m iqdorda, 1 mm dan kichigi 5% dan oshiq b o im a g a n
m iqdorda b o iis h i talab qilinadi.
O 'g itla r n in g m exanik aralashm asini tayyorlash jaray o n i besh
bosqichga b o iin a d i:
1) o ‘g‘itlarni aralashtirish uchun tayyorlash;
2) kom p on entlarn i o ‘g‘it aralashtim vchi qurilmaga yo'naltirish;
3) dozalashtirish;
4) aralashtirish;
5) o 'g 'it aralashm asini tashish uchun transport vositasiga yuklash,
bunker yoki om borga yuborish.
G ranulalangan o 'g i t aralashmasiga q o ‘yiladigan asosiy talab— ular
yaxshi sochiluvchan, yopishmaydigan, mexanizatsiya bilan sochishga
yaroqli b o iis h i kerak. 62-jadvalda har xil rusumli m urakkab—aralash
o'g'itlar tarkibidagi oziqa modalarining m iqdori keltirilgan.
62-jadval
H a r xil rusum li m urakkab-aralash o ‘g‘itlarning tarkibidagi
oziqa moddalarining miqdori
№
N PK
nisbati
O ziqa moddalarining miqdori (%
hisobida)
Suvda eriydigan P 2O s
ning o ‘zlashtiriladiganga
nisbati(% hisobida)
N
0 ‘zlashtiriladigan
P A
K .O
1
1:1:1
10-11
10-11
10-11
85
2
0:1:1,5
0
13-14
19-20
85
3
1:0,7:1
12-13
8-9
12-13
85
4
1:1:1,5
9-10
9-10
14-15
85
5
1:1,5:1
8-9
12-13
8-9
85
6
1:1,5:0
10-1
1
15-16
0
85
7
1:2:2
8-9
17-18
17-18
85
0 ‘g ‘it aralashm alarining fizik-kimyoviy xossalariga oid talablar
q ator om illar orqali belgilanadi, ular jumlasiga: o 'g 'i t aralashtirish
hajmi, ularni tayyorlash m uddatlari va uslublari, o 'g 'it aralashm asini
dalaga qarab yo'naltirish va h.k. kiradi. O 'g 'it aralashm asini hosil
qilishning ikki xil uslubi bor: birdaniga aralashm ani hosil qilib, peshma-
pesh dalaga solish va uni tayyorlab q o ‘yib, saqlash.
Foydalaniladigan quruq o ‘g ‘it aralashmasi bir to m o n lam a va tarkib
jih a td a n m uvozanatlanm agan o 'g 'itla r b o 'lib , m axsu s vagonlarda
tashilganda, ortib-tushirganda va 6 oy m uddatda saqlaganda sochi-
luvchan, yopishib qolmaydigan va uning granulom etrik tarkibi o'zgar-
m aydigan bo ‘lishi kerak.
N am ning miqdori mochevina va am m oniy selitrada 0,12% dan,
am m ofos, diammofos va kaliy xloridda 1% dan, ikkilam chi super-
fosfatda 3,5% dan (1% oshmaydigan erkin kislotalikda) ortmasligi lozim.
0 ‘g‘itlardagi 1—3 mm li kattalikdagi granulalarning m iqdori 90% gacha,
ular orasida 2—3 mm liklari 50% dan kam bo'lm asligi, 1 mm liklari esa
1% dan oshmasligi talab qilinadi.
G ranulalarni aralashtirish jarayonida buzulishi 3% dan oshmaydi,
1 mm dan kam bo'lm agan zarrachalari zarrachalarning m ustahkamligi
2 M P a (20 kgs/sm2) dan kam emas.
Kimyoviy sanoat tom onidan ancha keng assortim entdagi granula-
langan o 'g 'itla r ishlab chiqariladi, ular o 'g 'it aralashm alarin i tayyor-
lashda ishlatiladigan: m ochevina, am m oniyli selitra, ikkilam chi va
oddiy superfosfat, amm ofos, kaliy xloridlardir.
0 ‘g‘it aralashm alarining fizik xossalarini yaxshilash m aqsadida
neytrallovchi qo'shim chalar: b o 'r, ohaktosh, fosforit unini qo'shish
mumkin.
Ikki xil o 'g 'it aralashm asini tayyorlashning texnik sharoitlari ishlab
chiqilgan, ular: M PTU 6—08— 141—69 rusumli kukunsim on superfos-
fatga fosforit unini 1:1 nisbatdagi aralashm asidan iborat bo'lgan va
kristall kaliy xlorid va oddiy superfosfat aralashtirib olinadigan hamda
presslash yo'li bilan granulalanadigan ikkilamchi fosforli-kaliyli TU
6—08—336—75 rusumli o ‘g ‘itlar hisoblanadi. Bu o ‘g‘itdagi granu-
lalarning 1 —4 mm gacha bo'lgan xillari 90% dan kam emas, 4 —6 m m
li xili 5% dan k o 'p emas va 1mm dan kam bo'lm aganlari 5% dan
ko'p em as b o ig a n talab darajasida bo'ladi.
G ranu lalarnin g mexanik mustahkamlik darajasi 3,5—4 M Pa (35—
40 kgs/sm 2) bo'ladi.
Daslabki o ‘g ‘itlarning fizik-kimyoviy xossalari ularning aralashib
ketish im koniyatlarini chegaralab q o ‘yadi.
M asalan, am m iakli selitrani superfosfat bilan aralashtirganda, nitrat
kislota yoki azot oksidining b u g ia ri ajralib chiqishi mumkin:
NH,NO,+ FLPO,
NH,H,PO, + HNO,
4
3
3
4
4
2
4
3
Kalsiy n itratn in g 'hosil boMishi aralashm aning gigroskopikligini
oshiradi:
2N H 4N O , + C a(H 2P 0 4)2 -> 2 N H 4H 2P 0 4 + C a (N 0 ,)2+ n H 20 ;
Ishqoriy reaksiyali va tarkibida erkin kalsiy oksidga ega bo'lgan
kalsiy karbonat va bikorbonatlarni ammoniyli selitra yoki am m oniy
sulfatga aralashtirish mumkin em as, shuningdek am m oniy fosfatni va
uning polifosfatlarini amm iak holatida yo'qotish mumkin bo‘lganligi
sababli o ‘zaro aralashtirib bo'lm aydi:
C aO + (N H 4)2S 0 4 - » 2 N H , + C a S 0 4 + H 20
Fizik-kim yoviy xossalari yaxshilangan bir qancha kom ponentlardan
foydalanish uzoq m uddat saqlash uchun yaroqli b o ig an kompleks
aralash o ‘g ‘itlar tayyorlash im konini beradi.
M asalan, neytrallovchi qo ‘shim chalar (dolomit, suyak yoki fosforit
uni) ni h a m d a am m oniylangan superfosfatni qo‘shish nitrat kislota
hosil b o iis h in i, monokalsiyfosfatni dikalsiyfosfatga aylanishining oldini
oladi, o ‘g ‘itning fizikaviy xossalarini yaxshilaydi.
Superfosfatni to 'liq neytrallash yoki uning tarkibidagi erkin P20 5
va nanilikni (oddiy superfosfatda 4% gacha, qo‘sh superfosfatda 3%
gacha) n iiq d o rin i kam aytirishi 1:1:1 nisbatdagi karbam id o ‘g ‘itli
aralashm a olish imkonini beradi.
A m m ofosning kaliy xlorid bilan aralashtirilib superfosfatlar va
am m oniy sulfatlar bilan neytrallanishi orqali hosil qilingan andozaviy
granullangan aralashm asi yaxshi fizik xossalarga ega b o ia d i, gigros-
kopikligi kuchsiz boMishi esa ularni uzoq m uddat om borlarda saqlash
im konini beradi.
Aralash o ‘g‘itlarning sifatiga q o ‘yiladigan asosiy talab ular granu-
lom etrik tarkibining bir xilligi b o ‘lib, bunda aralashm aga kiradigan
dastlabki o ‘g‘itlar granulalarining kattaligini bir xil b o 'lish in i ta ’m inlash
orqali erishiladi.
Quyida o ‘g‘itlarning aralashtirish m um kin yoki yo'qligini ifodalovchi
diagram m a keltirilgan:
Am m oniy selitra
1 0
Karbam id
2 1 1
A m m oniy sulfat
3 1 1 2
Neytrallangan superfosfat
(oddiy va qo‘sh)
4 1 1 2 2
Presipitat
5 1 1 2 2 2
Fosforit uni
6 0 1 0 0 0 2
Metalllurgiya shlaklari
7 1 1 2 2 2 2 0
Ammofos
8 1 1 1 1 1 1 1 1
Kaliy xlorid
9 1 1 2 2 2 2 2 2 2
Kaliy sulfat
10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Shartli belgilar: 0 — aralashm aning xossalari a n ch a yom onlashadi;
1 — aralashm alam i uzoq m u d d atd a saqlab b o im a y d i; 2— oldindan
aralashtirib bo'lmaydi.
Q U R U Q 0 ‘G ‘I T L A R N I A R A L A S H T I R I S H
0 ‘g‘itlarni quruq holda aralash tirish —kom pleks o ‘g ‘itlarni olishda
eng oddiy va iqtisodiy jihatdan foydali uslub b o ‘lib, oziq elem entlarini
m aqsadga muvofiq ta ’minlash im konini beradi.
Am aliyotda quruq aralashm a—o ‘g‘it olishning ikki xil yo‘li tatbiq
etilgan:
1) Aralashmalami ko‘chm a o ‘g ‘it aralashtirish qurilm alari ham da
m ashinalaridan (MVS—3M, D —665) foydalanib, x o ‘jaliklarni o ‘zida
tayyorlash;
2) Yuqori darajadagi ishlab chiqarish sam aradorligiga ega bo'lgan
qurilm alardan (40—60 t/soat) foydalanib aralashm a—o ‘g ‘it tayyorlash,
bu qurilm alar bir tum anning b arch a x o ‘jaliklarini yoki bir y o ‘la bir
necha tum anlar xo‘jaliklariga xizm at qilishi m um kin.
0 ‘g ‘it ishlab chiqarish san o atin in g eng m uhim y o ‘nalishlaridan
biri konsentratlangan oddiy va kom pleks m ineral o ‘g ‘itlar ishlab
chiqarishni har tom onlam a rivojlantirish hisoblanadi.
K om pleks o ‘g‘itlarning sifat va samaradorligini oshirish uchun
u larn in g tarkibiga m agniy h a m d a m ikroelem entlarni qo'shg and a,
q is h lo q x o 'ja lik e k in la ri va u la r o ‘s tirila d ig a n tu p ro q x illari
x u su siy a tla rin i hisobga olishg a alohida e ’tibor berish m aqsadga
rnuvofiqdir.
Yaqin kelajakda o'sim liklarning tuproqdan oziqlanishining asosiy
m uam m olari o ‘z yechimini topishi e ’tiborga olib, kom pleks o ‘g‘itlarni
qo'llash sam aradorligini am alga oshirishda olib boriladigan tadqiqotlar
ulardan foydalanish tam oyillarini tubdan o ‘zgartirishga, tuproqdagi
oziqa elem entlarining h arak atch an shaklga o ‘tish tezligini program-
m alashtirish masalalarini liai qilishga qaratiladi.
Bunday o ‘g'itlarni qo'llashga qaratilgan izlanishlar, jum ladan, ularni
uzoq m uddat ta ’sir doirasini aniqlash ulardan har xil tuproq—iqlim
zonalarida turli xil ekinlar u c h u n foydalanish tizimini ishlab chiqish
im konini beradi.
0 ‘g ‘itlarning yangi shakllaridan foydalanish o'sim lik tom onidan
o ‘g ‘it h a m tuproq tarkibidagi zaxira holdagi oziqa elem entlarini
toMaroq o'zlashtirish im konini beradi.
A lbatta bu narsa qishloq x o ‘jalik mahsulotlarini arzonlashtirish va
atrof-m u h itn ing ifloslantirishni oldini olish imkonini yaratadi.
Sinov savollari
1. K om pleks o ‘g ‘itlarning ta rk ib i va olinish usullari qanclay?
2. K o m p le k s o ‘g ‘itla rn in g o d d i y m in era i o ‘g ‘itla r d a n u stu n lig i va
kam chiligi nim alarda n am oyon bo'ladi?
3. A m m ofos va diam m ofos q a n d a y o'g'it?
4. S u yu q kom pleks o'gitlarning olinish usullarini bilasizm i?
5.
0 ‘g ‘itlarni aralashtirish da nim alarga e ’tibor beriladi?
0 ‘zbekiston Respublikasi dehqonchiligida organik o ‘g ‘itlarn i keng
ishlatish katta ahamiyatga egadir. Respublikam izning su g 'o rilad ig an
tuproqlari, ayniqsa, sahro tuproqlarida organik m odda, y a 'n i c h irin d i
juda kam.
Shuning uchun qishloq xo'jalik ekinlaridan yuqori hosil yetishtirish
va tuproq unum dorligini oshirishda, ularni organik m o d d a la r bilan
boyitish uchu n uni su n ’iy ravishda ko'paytirish, o ‘g‘it solish yoki
ham m a tuproqlarda almashlab ekishni keng joriy etish tavsiya etiladi.
Organik o ‘g 'it qo'llanilganda tuproqning agrokimyoviy va agro-
fizikaviy xossalari ijobiy to m o n ga o 'zg arad i, tuproqdagi m ik ro o r-
g anizm lar faoliyati yaxshilanadi va o ‘sim liklarning m o 'ta d il o 'sib
rivojlanishi liam da oziqlanishi u c h u n qulay sharoit yaratiladi.
O rganik o ‘g ‘itlarga g o 'n g , k u n ja ra , hayvon q o ld iq la ri, y ash il
o ‘g‘itlar, sanoat va shahar xo'jalik chiqindilari, go'ng bazasida tay y o r-
langan turli xil kompostlar, d araxtlarning xazonlari va ariq loyqalari
kiradi. Bularning hammasi m ahalliy o 'g ‘itlar hisoblanadi. O rg an ik
o 'g 'itla r tarkibida o'sim lik uchun zaru r bo'lgan oziq e le m e n tla r-a z o t,
fosfor, kaliy, kalsiy, magniy, oltingugurt va m ikroelem entlar m avjud.
Tuproqdagi organik m oddaning chirishi natijasida karbon kislotasi
ajralib chiqadi. Bu kislota tu p ro q d ag i m ineral m oddalarni e rita d i.
T uproqning ustki qismida karbon kislotasining ko'payishi o 'sim lik d ag i
fotosintez jarayonini yaxshilaydi. O rganik o ‘g‘itlar tufayli tu p ro q d a
k o 'p m iqdorda m ikroorganizm lar to 'plan adi. U lar o ‘sim likning oziq
moddalarini o ‘zlashtirishni yaxshilaydi. Organik o ‘g‘itlar tuproq d a n am -
likni uzoq vaqt davomida saqlab turishga yordam beradi. O rg a n ik
o ‘g‘itlar tuproqdagi m ikroorganizm lar uchun energetik m anba h is o b
lanadi. U ndan tashqari, tuproqqa k o ‘p m iqdorda m ik ro o rg an izm lar
tushadi. Buning natijasida tuproqqa azot to ‘plovchi bakteriyalar, n it-
rifikatorlar, am m oniyfikatorlar
va boshqa guruh b a k te riy a larn in g
tuproqdagi hayot faoliyati kuchayadi.
Ilmiy tadqiqot institutlarining m aium otlariga qaraganda, 30—40
t organik o ‘g‘itlarning parchalanishi natijasida har kuni gektariga o ‘g‘it-
lanm agan yerlarga nisbatan 100—200 kg karbonat angidrid k o ‘proq
to 'p la n a d i.
Ilmiy tadqiqot ishlari shuni ko'rsatadiki, gektaridan 25—30 s g‘alla
yetishtirish uchun har kuni 100 kg C 0 2, 40—50 t kartoshka va sabzovot
u ch u n 200—300 kg C O , talab qilinadi.
Organik o 'g 'itlar m inerai o ‘g ‘itlar bilan birgalikda to ‘g'ri nisbatda
ishlatilganda, qishloq xo'jalik ekinlaridan yuqori hosil yetishtirish uchun
yaxshi imkoniyat yaratiladi.
Yengil mexanik tarkibli tuproqlarda ozuq elem entlarining biologik
sin g d irish qobiliyatini k u c h a y tira d i va ularni tu p ro q d a n yuvilib
ketishidan saqlaydi.
G O ‘NG
0 ‘zbekiston Respublikasida to ‘planadigan mahalliy o ‘g‘itlarning
asosiy qismini qoram ol go'ngi tashkil qiladi. Qishloq xo'jalik ekinlarida
uni q o ilash n in g ko‘p to m o n lam a afzalliklariga qaram asdan u m am la-
katim izda kam m iqdorda to'planm oqda.
G o ‘ng organik o ‘g‘itlarning eng asosiy turi b o'lib, uning sifati
k o ‘p jih a td a n to ‘g ‘ri ja m g ‘arilishi va saqlanishiga bog‘liq. G o ‘ng
tarkibida o'sim liklar uchun zaru r bo‘lgan barcha (m akro va mikro)
oziq elem entlar mavjud.
M asalan, qoram olning h ar bir tonna quruq go‘ngidan tuproqqa
20 kg azot (N ), 10 kg fosfor ( P , 0 5), 24 kg kaliy (K ,0 ), 28 kg (CaO ), 6
kg magniy (MgO), 4 kg oltingugurt (S 0 3), 25 g bor (B), 230 g marganes
(M n ), 20 g mis (Cu), 100 g ruh (Zn), 1,2 g kobalt (C o), 2 g m olibden
(M o ), 0,4 g yod (J) va boshqa elem entlar tushadi.
Bunday o ‘g ‘it to ‘liq o ‘g ‘it deb yuritiladi. G o ‘ng sug'oriladigan
tu p ro q larg a, ayniqsa c h o ‘l m intaqasida tarqalgan tuproqlarga har
to m o n lam a ijobiy ta ’sir ko‘rsatadi.
D em ak, go‘ng o ‘sim likning oziqlanishi uchun eng m uhim oziq
m o dd alar saqlaydigan o ‘g ‘it hisoblanadi.
20—30 t go'ng bilan tu p ro q q a 1 to n n a kul tushadi va undan
dehqonchilikda foydalanish oziq elem entlar balansini tartibga solishda
k atta aham iyat kasb etadi.
M am lakatim izda m inerai o ‘g‘itlar qanchalik ko‘p ishlab chiqaril-
m asin, baribir go‘ng o ‘z aham iyatini yo‘qotmaydi.
G o ‘ngning aham iyati haqida D .N . Pryanishnikov shunday degan:
«M am lakatda m inerai o ‘g‘itlar q anchalik k o ‘p ishlab ch iq a rilm a sin ,
go‘ng h ech q ach o n o 'z aham iyatini y o ‘qotm aydi va d e h q o n c h ilig i-
mizda asosiy o 'g 'itlard an biri bo'lib qolaveradi».
Respublika ilmiy tekshirish in stitutlarining m a’lum otlariga q a ra -
ganda, gektariga 20—30 tonna g o 'n g berilgan yerlardan b irin c h i yili
ekinlar tu rig a qarab 6—7 s dan 60 —70 s gacha va u n d a n o rtiq
qo'shim cha hosil olish mumkin.
Uning t a ’siri 2—3-yillarda ham davom etadi. G o ‘ng va b o sh q a
o'g 'itlard an foydalanish, ayniqsa, R espublikam izning yangi o 'z la s h -
tirilgan, m exan ik tarkibi yengil tu p ro q la ri uch un ju d a a h a m iy a tli
hisoblanadi, chunki bu tuproqlar chirindi va o'sim liklar o ‘zlashtiradigan
oziq elem entlarga boy emas. Shu sababli bu yerlarda ekilgan q ishlo q
xo'jalik ekinlaridan yuqori va sifatli hosil yetishtirish uchun m u n ta z a m
ravishda g o‘ng va boshqa organik o ‘g ‘itlardan foydalanish m aqsad ga
muvofiq b o'ladi.
G o ‘ng tu p ro q n i chirindiga boyituvchi m anba bo'lib, tu p ro q d a g i
fiziologik jaray onlarni tezlashtiradi.
0 ‘z b e k isto n P axtachilik ilm iy te k s h iris h in stitu tid a o 'tk a z ilg a n
tajrib a la r sh u n i ko 'rsatad ik i, p a x ta n i b irin c h i s u g 'o ris h d a g o 'n g
so lin m agan v a ria n tla rd a h a r g e k ta r y erg a b ir so atd a 120 m 3 suv
shim ilgan b o 'ls a , h a r yili g o 'n g so lin g a n v a ria n tla rd a esa 2 0 0 m 3
suv sh im ilgan. 20 yil davom ida g o 'n g so lin g a n s u g 'o rila d ig a n tip ik
b o ‘z tu p ro q la rn in g haydalm a q a tla m id a g o 'n g s o lin m a g a n v a -
rian tlarg a n isb a ta n uglerod 70% , u m u m iy azot m iq d o ri esa 88%
ga k o 'p a y g a n .
O 'z b e k isto n Respublikasi Y e rg e o d ez k a d a str D avlat q o 'm ita s i
T uproqshunoslik va agrokimyo in stitu tin in g m a ’lum otlariga q a ra -
ganda, yangi o'zlashtirilgan sur tusli q o 'n g 'ir va taqirli tu p ro q la rd a
o'tkazilgan tajribalardan ko'rinib tu rib d ik i, 40 to n n a g o 'n g b e rilg a n
variantlarda c h irin d i miqdori 46% ga, azo tnin g um um iy m iq d o ri
esa 25% ga oshgan.
G O ‘N G N I N G T A R K IB I
O txona, m olxona va qo'ralardan ch iqqan ho'l go'ngning ta rk ib id a
o'sim likka zaru r bo'lgan m oddalarni ham m asi, m asalan, 75% suv,
21% organik m oddalar, 0,5% azot, 0,25% fosfor, 0,6% kaliy va b o sh q a
elem entlar bor.
G o ‘ngning tarkibi va o 'g 'itlik xususiyati chorva m ollarining turiga,
ovqatining xiliga va m ol tagiga solinadigan to'sham aga bog‘liq (63-
jadval).
63-jadval
G o 'ngning kimyoviy tarkibi
(% hisobida)
G o'ngning
tarkibiy qismi
Q o ra -
11)01
C h o ‘ch-
qa
Q o‘y,
echki
Ot
A ral ash
g o 'n g
Torfli
to'sham adagi
go'ng
qora-
mol
O t
Dostları ilə paylaş: |