GO‘NG TURLARI
G o ‘ng yangi, yarim chirigan, chirigan va batam om chirigan b o'lish i
m um kin. Yangi go ‘ng tarkibidagi x a s -c h o ‘plar chirim agan b o ‘ladi,
bunday go‘ngni ishlatish tavsiya etilm aydi. Chala chirigan g o 'n g d ag i
xas-cho'p taxm inan 20—30% chirigan bo'ladi. Uni kuzgi shudgorlash
oldidan ishlatish mumkin.
C hirigan g o ‘ng bir xil q o ram tir tusga kirgan, xas-ch o ‘plari 50%
chirigan bo'ladi. Uni chigit ekish o ld id a n , hatto g‘o ‘zani o 'su v davrida
ham ishlatish mumkin.
T o ‘la chirigan go‘ng ko'pincha eski parnik o ‘ralarida chiqadi. U nga
m ineral o ‘g‘it aralashtirib ishlatiladi. C hirindi birinchi n a v b a td a k o 'p
yil g‘o ‘za ekib kelingan yerga kuzgi shudgorlash oldidan, gektariga
10— 15 t hisobida beriladi.
Chiriganini mineral o ‘g‘itlarga aralashtirib gektariga 0,5 t hisob idan
g‘o ‘zaga o ‘suv davrida solish m um kin.
G o 'n g nin g ekin hosilini oshirishga ko‘rsatadigan ta ’siri 3 —4 yil
davom etishi mumkin.
G o ‘ngni saqlash sharoitiga qarab organik m oddalarning p a rc h a -
lanishi turli xil tezlikda boradi va natijada har xil sifatli g o ‘ng hosil
bo'ladi.
G o 'n g n in g zich, g‘ovak va g ‘ovak-zich saqlash usullari m avjud.
GO‘N G N I SAQLASH USULLARI
G o 'n g n i saqlash usullariga kelsak, agar u zieh, y a’ni sovuq holda
saqlansa go‘ng uyumlaridagi harorat 20—30°C bo‘ladi. Uning ichiga
kiradigan havo chegaralangan bo'lib, go'ng tarkibida mikrobiologik
jaray o n lar va organik m oddalarning parchalanishi juda sekin boradi.
G o 'n g 3—5 oy saqlangandan keyingina yarim chirigan holga keladi.
Z ie h holda saqlangan go‘ng tarkibida ammoniyli azot m iqdori ko‘p
b o 'lib , uning samaradorligi ham boshqa usulda saqlangan go‘ngnikiga
qaraganda yuqori bo'ladi.
Shibbalamasdan g'ovak holda saqlangan go'ng tarkibidagi organik
m o d d alar va azot ko'p y o'qotiladi va bir xilda parchalanm aydi, uning
o 'g 'itlik sifati pasayadi.
Yangi go'ng g'ovak—zieh usulda (qizdirib) saqlanganda, u dastaw al
zichlashm asdan 1 m balandlikkacha uyuladi. Bu holatda go'ng tarkibiga
hav o yaxshi kiradi.
M ikrobiologik jaray o nlar tezlashadi va uning tarkibidagi organik
m od dalarn in g to'liq parchalanishi jadallashadi. G o 'n g qatlam idagi
h aro rat 60—70°C (3—5 kunda) ga ko'tariladi, azot k o'p m iqdorda
y o 'q o tila d i.
G o 'n g shibbalanib q o 'y ilg an d an keyin go'ng qatlam idagi harorat
3 0 —35°C ga p asay ad i, u n in g hajm i ham k am ay ish i n a tija sid a
p a rc h a la n ish sharoiti a e ro b sharoitdan anaerob sharoitga o 'ta d i,
o rg a n ik m odda va az o tn i y o 'q o lish i kam ayadi. G o 'n g shu usulda
sa q la n sa , uning p a rc h a la n ish i a n c h a tezlashadi, undagi begona o ‘t
u ru g 'la ri va o sh q o zo n -ich ak kasalliklarini q o 'zg 'atu v ch i bakteriyalar
n o b u d b o 'lad i. G o 'n g sa q la sh n i uchala u suldan eng sam aralisi,
so v u q holda saqlashdir. G o 'n g harorati 40—50°C daraja atrofida
b o 'lg a n d a zarpechak u ru g 'i n o b u d bo'ladi. O 'rta Osiyo sharoitida
so v u q hold a saqlangan g o 'n g n in g o 'rta c h a harorati ham shu atrofda
b o 'la d i. Bunday go 'n g n in g tark ib id a 3 oydan keyin zarpechak urug'i
0,0 4 % qoladi.
Bu xildagi go'ngni b archa ekin dalalariga to 'g 'rid a n -to 'g 'ri ishlatish
tnum kin. Agar go'ng kichik-kichik uyumlarda zichlanm asdan saqlansa,
u n in g yuqoridagi qismiga issiqlik yaxshi ta’sir qilmaydi. U shamol
t a ’sirida quriydi, qishda m uzlaydi. Undagi oziq m oddalar qor va
y o m g 'ir ta ’sirida yuvilib ketadi. Bunday go'ng tarkibida begona o'tlar
u r u g 'i ju da ko 'p bo 'lad i va kasallik tarqatuvchi m ikroorganizm lar
k o 'p a y ib ketadi.
69-jad valdan ko‘rinib tu rib d ik i, havol usulda sa q la n g a n g o ‘ng
tarkibidagi organik m odda va a zo t m iqdori g‘ovak-zich va zich usulda
saqlangan go ‘ngga nisbatan b irm u n c h a ko‘proq b o 'la r ekan.
69-jadvaI
G o ‘ng tarkibidagi az o t, suyuqlik va organik m oddaning
4 o) davom idagi holati (%)
G o ‘ngni saqlash
usullari
Somonli t o ‘s h a m a go ‘ngidan
y o ‘qolgan
Torf to 's h a m a g o ‘ngidan
y o ‘qolgan
Organik
modda
A zot
Suyuqlik
O rganik
modda
A zot
Suyuqlik
G ' o v a k
3 2 ,6
3 1 , 4
10,5
4 0 , 0
2 5 , 3
4 , 3
G ' o v a k - z i c h
2 4 . 6
2 1 , 6
5,1
3 2 , 9
17,0
3 , 4
Z i c h
12,2
10,7
1,9
7,0
1,0
0, 6
Saqlanayotgan go‘ngning o ‘g ‘itlik qobiliyatini oshirish m aqsadida
m assasiga nisbatan 3% m iq d o rid a superfosfat a ra la s h tirib , k o m -
postlashtirilsa, uning tarkibidagi azotning yo'qolishi m in im um g ach a
kam ayadi va go'ng fosfor m o dd asi bilan ancha to 'y in a d i. U ndagi
organik m oddalar tez parchalanadi. Yozda 2—3 oyda, q ish d a 3—4
oyda yetiladi.
M ikroorganizm lar ta ’sirida g o 'n g nin g parchalanishida C 0 2 organik
kislota hosil bo'ladi, fosfor o'sim liklar oson o'zlashtira oladigan holatga
o ‘tadi. Shu bilan bir vaqtda N H 4H 2P 0 4 hosil bo‘Iishi bilan g o ‘ngdan
ajralib chiqadigan ammiakli azo tn ing isrof bo'lishi kam ayadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi tu p ro q va iqlim sh aro itlarin i hisobga
olgan holda m inerai o ‘g‘itlar bilan birgalikda go‘ng ishlatilgan yerlarda
qishloq xo'jalik ekinlari hosildorligi oshgan va tu proq un um dorligi
ko'paygan.
M asalan, Qarshi c h o 'lin in g su g 'o rilad igan taqirli tu p ro q la rig a
m inerai o ‘g ‘itlar bilan birgalikda gektariga 20 t go'ng solingan variant -
larda paxta hosildorligi 4—5 s oshgan va tuproq tarkibidagi chirindi
20—25% ko‘paygan.
O 'z b e k isto n R espublikasi Y erg e o d ez k a d a str D avlat q o 'm ita s i
Tuproqshunoslik va agrokimyo institu ti olim lari m eliorativ h o lati juda
yom on, fizik xossalari salbiy va unum dorligi past b o 'lg a n Q ora-
qalpog'iston Respublikasida tarqalgan taq ir tuproqlar u stid a o 'tk az g a n
tajribalardan olingan m a’lu m o tlar shuni ko‘rsatib turibdiki, mineral
o ‘g ‘itlar bilan birga gektariga 20—40 t go'ng solingan variantlarda
chirindi m iqdori 20—50% ga ko'paygan, paxta hosildorligi 14—16 s
ga oshgan.
TO ‘SH A M ASIZ GO‘NG
Respublikamizning ixtisoslashgan yirik chorvachilik ferm alarida
va chorvachilik kom plekslarida chorva mollarini boqishda to ‘shamasiz
go 'n g , y a’ni suyuq holatdagi g o ‘ng aralashmasi yig‘iladi. T o ‘shamasiz
g o ‘ng hayvonlarning q a ttiq va suyuq ajratm alari, texnologik suv
ch iq in d isi va oziqa q o ld iq la rid a n iborat b o ‘lib, un ing tark ibid a
85 —87% suv bo‘ladi. Bu xildagi go‘ng transportda tashish va yerga
solish uchun noqulay fizik xossaga ega bo'ladi. Shuning uchun uni
d alag a solish o ldid an tu p ro q bilan kom postlash tala b q ilin adi.
Q oram ollardan olinadigan go'ngning namligi 90—91%, ch o‘chqalardan
olinadigan go'ngning namligi 95—97% bo'ladi.
Suyuq go'ngning m iqdori va sifati chorva m ollarining turiga,
yoshiga, boqish usuliga, go‘ngni tozalash uchun sarflangan suv miqdori,
ham da g o ‘ngni to ‘plash texnologiyasiga bogMiq.
Yirik chorvachilik kom plekslarida konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan
yem -xashak bilan boqiladigan hayvonlardan olinadigan to ‘shamasiz
g o ‘ng tarkibida o ‘simlik o ‘zlashtira oladigan oziq elem entlar miqdori
k o ‘proq b o ‘ladi. Undagi azotning 50—70%i amm iak shaklida bo‘lib,
o'sim lik lar birinchi yili to ‘sham ali go ‘ngga nisbatan uni yaxshi o'zlash-
tiradi. Lekin uning keyingi yillardagi ta ’siri ancha kuchsiz bo'ladi.
T o ‘sh a m a siz g o ‘ng ta rk ib id a g i fosfor va kaliyni o ‘sim lik lar
to m o n id an o ‘zlashtirilishi m ineral o ‘g‘itlardan qolishmaydi.
T o ‘sham asiz go‘ngni
saqlash natijasida uning tarkibidagi azot
va organik m oddalarning yo'qolishi to‘shamali go‘ngga nisbatan ancha
kam.
M asalan, qishda 4—5 oy saqlangan to ‘shamali go ‘ng tarkibidan
31—34% organik niodda va 36—40% azot yo'qolsa, to ‘shamasiz go‘ng
tarkibidan 5—8 va 3—8% y o ‘qoladi.
Respublikam iz xo‘jalik larid a suyuq go‘ngni to'plash va saqlash
u c h u n ferm alar yaqinida yopiq va ochiq tipda butun qish davomida
chiqadigan (3—7 oy) go ‘ngga m o ‘ljallangan go‘ngxonalar quriladi.
F erm alar yaqinidagi bunday g o ‘ngxonalar qish oylarida m olxonalardan
chiqadigan go‘ngning 25—40% ini sig'dira oladi.
U la r q ish d a m u z la m a y d ig a n g id ra v lik t r u b o p r o v o d la r ta r -
m o g 'ig a doim iy ravishda u lab q o 'y ila d i. Q a tla m b o 'y la b m uzlab
q o lish n in g oldini olish m aq sad id a g o ‘ng c h u q u rn in g p astki qism iga
ta sh la n a d i.
Bunday go'ngxonalar sig'im i 3—4 ming kub m etr hajm da bo'ladi.
Suyuq go'ngdan organik o 'g 'itla r tayyorlashda, a w a lo , tindiriladigan
chuqurliklarga bo'linadi. G o 'n g n in g qattiq qismi suy u g 'id an ajratilib,
tabiiy usulda quritiladi, alohida tayyorlangan m aydonda uyum larga
uyuladi va mexanik ajratgichlar bilan suyug'idan ajratib olingan qattiq
qismi gamogenezatsiya (aralashtirish) qilinadi va su g'oriladigan yerda
biologik ishlov beriladi.
Suyuq go'ngni tindiruvchi inshootda tindirish o ldidan bir necha
bo'laklarga to'ldirilib 2—3 oy saqlanadi. M a ’lum m iqdordagi go'ng
shaltog'i maxsus moslama orqali chuqurlikka oqiziladi. Inshootda
qolgan qattiq o 'g 'it 2—3 oy o 'tg a c h av to y u k lag ich lar yordam ida
transportlarga ortilib, kerakli dalaga tashiladi.
Qattiq massani suyug'idan ajratib beradigan m oslam alar (sentrafuga
va press) dan foydalaniladi. G o'ngxonalardagi suyuq g o 'n g massasini
bir xil bo'lishi uchun ularni m u n tazam ravishda q o rishtirib turish
kerak bo'ladi.
To'sham asiz go'ng tabiiy holatda cho'ktirilganda, u nin g tarkibidagi
qattiq fraksiya miqdori 10—15% gacha (agar 20—25% quruq m odda
bo'lganda) to'planadi. M exanik yo'l bilan ajratilganda, 30—40% gacha
to'plan ish i mumkin.
70-jadvaldan k o 'rin ib turib d iki, bir xil nam likdagi gom ogene-
zatsiyalashgan to'sham asiz c h o 'c h q a go'ngida um um iy azot, fosfor
va kalsiyning m iqdori qoram ol go'ngiga nisbatán k o 'p b o 'lib , kaliy
esa 1,5—2 m arta kam bo'lar ekan.
70-jadval
G om ogenezatsiyalashgan to 'sh am asiz go'n g n in g
tarkibi, (%)
Mollar
turi
Suv
Quruq
modda
Orga
nik
modda
Umu
miy
azot
Ammi-
akli
azot
P z0 5
k
2
o
CaO
M gO
N a20
Q ora
m o l
lar
88,5-
92
11,5-
8,0
8,60-
6,0
0,40-
0,28
0 ,2 5 -
0,17
0,20-
0,14
0 ,4 5 -
0,3 2
0 , 1 5 -
0 ,1 0
0,1 0 -
0,07
0,10 -
0,01
C h o ' c h -
90,0-
10,0-
5,0-
0,47-
0,33-
0,24-
0 N
J
1
0,19 -
0,10-
0,10-
qalar
92 ,0
8,0
3,9
0,38
0,26
0,19
0,18
0,15
0.08
0,08
Suyuq go'ngni tuproqqa solish dozasi uning tarkibidagi azot miq-
doriga b o g ‘liq. Agar fosfor bilan kaliy yetarli bo 'lm asa, m ineral
o ‘g ‘itlarni qo'shish bilan to'ldirish mumkin.
Suyuq go'ngni eng yuqori ishlatish miqdorini donli va texnik ekinlar
(paxta, kartoshka) uchun gektariga 35—40 t qilib belgilash maqsadga
muvofiq bo'ladi.
Suyuq holatdagi g o ‘ng bilan sabzavot, dorivor o'sim lik lar va
daraxtlarni oziqlantirish tavsiya etilmaydi.
R espublikam izda to ‘planadigan mahalliy o'g'itning asosiy qismini
qoram ol go'ngi tashkil etadi.
Hozirgi paytda Respublikam iz bo‘yicha um umiy jam g'ariladigan
organik go'n gning b irg ek tar m aydonga to ‘g‘ri keladigan miqdori o 'rta
hisobda 5—6 t ni tashkil qiladi.
T uproq unum dorligini oshirishda boshqa turdagi mahalliy o ‘g‘itlar
(parranda qiyi, gidrolizli lignin, shahar chiqindilari, daraxt barglari
va boshqa organik chiqindilar) dan ham foydalanish mumkin.
G o ‘ngni ekinlarga ishlatish uning sifati va niiqdoriga, ekin turiga,
tupro q unum dorligi va xo‘jaliklar imkoniyatlariga bog'liq.
C h o ‘l m in taq asid a tarq a lg a n , unum dorligi past, sh o 'rla n g a n ,
m exanik tarkibi yengil bo‘lgan taq ir tuproqqa erta bahorda, yerning
sh o ‘ri yuvilgandan keyin gektariga 30—40 t go'ng solinadi. Sabzavotlar
ekiladigan yerlarga go'ng yuqori m e ’yorda, gektariga 30—40 t solish
tavsiya etiladi. G o 'n g kuzda, yerni haydash oldidan solinsa yaxshi
natija beradi.
S O M O N N I 0 ‘G‘IT SIFATIDA ISHLATILISHI
H ayvonlarning qattiq va suyuq axlatlari har qanday konsistensiyali
(tarkibli) go'ngning tarkibiga kiradi. O 'rtacha hayvon iste’mol qiladigan
o ziqad an hosil bo'lgan g o 'n g n in g 40% i organik m oddaga, 80% i
fosforga, 50% i azotga, 95% ga yaqini kaliyga aylanadi. Lekin chorva
m olining turiga va yoshiga qarab go'ngga aylanadigan m oddalarning
tarkibi keng chegarada o'zgaradi.
Bu om illar qattiq va yum shoq axlatlarning o ‘zaro nisbatiga va
ularning tarkibidagi oziqa m oddalarining m iqdoriga ham ta ’sir qiladi.
Masalan, oziqa qancha suvli b o ‘lsa suyuq axlatning m iqdori shuncha
k o 'p b o ia d i. O ziqaning hazm bo'lishi tez bo'lib o 'ts a , quruq moddasi
shuncha kam va suyuq qismi k o ‘p bo ‘ladi. Hayvonlarga konsentrlangan
oziqa qancha ko‘p berilsa va u oqsilga boy bo'lsa, ularning go‘nggida
azot va fosforning m iqdori sh un ch a ko‘p b o ‘ladi. B oshqa holatlarda
teng sharoitda b o ig a n d a o'sayotgan yosh organizm da voyaga yetgan
hayvonlardagiga nisbatan azot va fosfor uzoqroq turib qoladi (ular
go'ngga kamroq m iqdorda o 'tad i).
Hayvonlarning qattiq va suyuq axiatlari tarkibi h am d a o ‘g‘it sifatlari
bilan bir xil emas. H ayvonlar organizm i axlatlaridagi ham m a fosfor
qattiq axlatga o ‘tadi, u suyuq axlatlarda ju d a kam b o ‘ladi. Oziqa
tarkibidagi azotning 1/2—2/3 qismi, kaliyning deyarli ham m asi hayvon
lar organizm idan siydik bilan birgalikda ajraladi.
T o 'sham a sifatida har xil m ateriallardan foydalaniladi: som on,
torf, qipiq va boshqalar. Som onli to'sham ali g o 'n g som onli go‘ng,
to rf to'sham alisi—to rf g o ‘ng deyiladi.
T o'sham a katta zoogigiyenik va agronom ik aham iyatga ega bo'ladi.
T o'sham a orqali go'ngga q o'sh im cha m iqdorda oziq m oddalari o 'tadi,
ular m ikrobiologik ja ra y o n la r t a ’sirida o 'sim lik to m o n id a n ancha
o'zlashtiriladigan shaklga o 'tad i. T o'sham a b o 'lm asa yoki kam bo'lsa,
bu m oddalar m o lx o n alard a va g o 'n g saqlaydigan jo y la rd a ancha
m iqdorda yo'qoladi.
Som onli to'sham aning b ir qismi ikki va u n d a n k o 'p suyuqlikni
yutishi m um kin, bir qism past qatlam torf olti-yetti va yuqori qatlamli
to rf o 'n -o 'n besh qism hayvonning suyuq axlatlarini yutishi m umkin.
T o'sham a go'ngning fízik, fizik-kimyoviy va biologik xossalarini yax-
shilaydi: uning namligi kam ayadi, saqlash jaray o n id a tezroq parcha-
lanadi. T o'sham a b o ig a n d a go'ngni tashish, tu p ro q q a solish oson-
lashadi.
To'sham ani faqat chorva m ollari boqiladigan m olxonalardagina
qo'llab qolmay, balki hayvonlarni bog'lanm asdan boqiladigan ochiq
m aydonlarga ham qo'llash lozim .
T o'sham a q o ilag an d a, g o 'n g eng yuqori sifatli bo'ladi. Som on
yoki torf kamchil bo'lgan h ollarda yog'och qipig'i ishlatiladi. Lekin
bu holda go'ng yom on sifatli bo'ladi, azotning m iqdori kam va uning
tarkibida sekin parchalanadigan klechatka va ligninning m iqdori ko'p
bo'ladi. Bunday go'n g ni qishloq xo'jaligi ekinini ekishdan ancha oldin
solish lozim bo 'lad i; u uzoq vaqt davomida kom postlangandan keyin
solinsa, y an ad a yaxshi bo'ladi.
S o m o n n i 10— 15 sm u z u n lik d a qilib m ay d alan g an in i solish
m a’qulroq. M aydalangan somon butun somonga nisbatan ancha ko ‘p
m iqdorda siydik va ammiakli azotni yutadi, go'ngni tashishni, uni
taxlash va tu p ro qq a solishni ancha yengillashtiradi.
Torf, ayniqsa, uning yuqori qatlami to ‘shama uchun yaxshi material
hisoblanadi. U to'sham aning boshqa xillariga nisbatan hayvonning
suyuq ajratm alari va go'ngning ammiakli azotini kuchliroq yutadi.
T orfni to 's h a m a sifatida ishlatish g o 'n g ning o ‘g ‘itlovchi sifatini
yaxshilaydi, tuproq qa solingandan keyingi parchalanishi uchun qulay
sharoit yaratadi.
T o ‘sham a sifatida parchalanish darajasi 25—30% va namligi 30—
55% b o 'lg an torfdan foydalanish yaxshi natija beradi. Reproduktiv
(urchitiladigan) c h o ‘chqachilik uchun to 'sh am a sifatida som ondan
yoki namligi 10— 15% bo‘lgan moxli tolali torfdan foydalanish yaxshi
Samara beradi.
Y uqorida aytib o'tilganidek, tuproqni organik m oddalar bilan
boyitish q o ‘sh im ch a m anbalardan foydalanishni taqozo etadi. Bu
m anbalardan biri som onni o ‘g‘it sifatida ishlatish maqsadga muvofiq
b o‘ladi.
Bir q a to r ferm er xo'jaliklari hosilni yig'ib olganlaridan keyin
yerda q o lgan so m o n va ularning poyalarini haydab yuboradilar.
Som on tark ib id a o ‘rtacha 0,5% N , 0,25% P20 5 va 0,8% K 20 tutadi
(71-jadval).
'71-jadval
S om on to ‘sham asida oziq moddalarining o ‘rtac h a miqdori
(% hisobida)
№
T o ‘sham a xili
N
P A
KjO
CaO
Namligi (%
hisobida)
1
K u z g i b u g 'd o y
0 , 5 0
0,2 0
0 ,9 0
0 , 3 0
14.3
2
Jav da ri b u g ‘d o y
0 ,4 5
0 ,2 6
1,00
0 , 3 0
14,3
3
S u li
0 ,6 5
0 ,3 5
1,60
0 , 4 0
14,0
4
Y u q o r i qatla m d a g i
t o r f
0,80
0 ,1 0
0,07
0 ,2 2
2 5 , 0
5
Past q a tla m d a g i t o r f
2 , 2 5
0 ,3 0
0 , 1 5
3 , 0 0
30,0
6
Daraxt barglari
1,1 0
0 ,2 5
0 , 3 0
2 , 0 0
14,0
7
Q i p i q
0 , 2 0
0 ,3 0
0 , 2 4
1,08
2 5 , 0
Som ondan o ‘g‘it sifatida samarali foydalanish uchun uni azot,
t'osfor yoki suyuq go‘ng bilan aralashtirib, kuzda haydab tashlash
kerak b o ‘lad i. S o m o n g a a r a la s h tir ila d ig a n a z o tn in g m iq d o ri
g ektariga 40—50 kg yoki uning massasining og ‘irligiga nisbatan 0,5—
1,3% ni tashkil qilishi kerak.
0 ‘g ‘it solingandan keyin, chizel qilinadi yoki 5—7 sm chuqurlikda
k o ‘m ib, 2—3 haftadan keyin, ya’ni somon p arc h a la n a boshlangandan
keyin haydab tashlanadi.
Som onni kuzda haydab tashlashning foydali tom onlari shundan
iboratki, chirishi natijasida tarkibidan ajralib chiqadigan o ‘simliklar
u ch u n zararli b o 'lg an fenol birikm alari tu p ro q tark ib id an yuvilib
ketadi.
Ilmiy tadqiqot institutlarining m a’lum otlariga qaraganda, texnik
va boshqa ekinlarga gektariga aralash tirilg an so m o n d a n 5— 10 t
ishlatilsa, uning sam aradorligi oddiy g o 'ngnikidan qolishm as ekan.
S om onni dukkakli o ‘sim liklar ekiladigan tu p ro q la rd a haydab
tashlash maqsadga muvofiq bo'ladi.
Dostları ilə paylaş: |