05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

Tayanch iboralar: Kesish,egovlash, o`lchash, kesishga , tayyorlash, kesish 
jarayoni, kesish usullari, kesishni mexanizatsiyalash, kesishning kamchiliklari, temir 
arra, pona, zubilo. 
3.1. Umumiy ma`lumotlar 
 Kesish deb, kesuvchi asboblar (zubilo, kreysmeysel) va zarb beruvchi 
chilangarlik bolg`asi bilan zagatovka sirtidagi ortiqcha qatlamni kesib tashlash 
yoki zagatovkani qismlarga bo`lish jarayoniga aytiladi. Ishlab chiqarishda 
dastgoh bilan bajarib bo`lmaydigan va yuqori aniqlik talab qilinmaydigan 
ishlarda kesish bajariladi. 
Yirik detallar maxsus taxtalarda, haddan tashqari katta o`lchamli detallar 
esa o`z o`rnida kesiladi. Ishlov bsriladigan detalningqo`llanishigako`ra, kssish 
toza yoki dakal bo`lishi mumkin. Birinchi hodda zubiloning bir sidra harakatida 
metaldsan 0,5 dan 1 mm. Gacha, ikkinchi holda esa 1,5 dan 2 mm. Gacha 
qalinlikdagi qatlam kesib olib tashlanadi. Aniqishlovga 0,4—1 mm. Gacha 
kesish natijasida erishish mumkin. 
Chilangarlik ishlaridagi egovlash, parmalash, shabrovkalash, pritirka kabi 
kesish usullarida detalning ortiqcha qismi qirindi, payraxa shaklida kesib olib 
tashlanadi. Bundan tashqari, listlar va metall chiviklarning ma`lum bir qismini 
qirqib tashlash ham kesish ishlariga kiradi. 
Har qamday kesunchi asbobning (zubilo, keskich) kesuvchi (tig`) qismi 
iona shaklida bo`ladi. Masalan, metchik, plashka, metallkeskich va egovlarning 
kesuvchi qismi bir va bir necha ponasimon elementlardan tashkil topgan (55-
rasm). Zubiloning kesuvchi qismi ham pona shaklidan iborat (56-rasm). Uning 
geometrik shakli 57-rasmda tasvirlangan. 

---

15
2-rasm. Chilangarlik asboblari kesuvchi qismlarining burchaklari: 
a—zubilo; b— kreysmeysel; v—shaber; g—egov; d— qo`larra 
polotnosi; e—parma; f—yoygich; j— metchik.