05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

2.2. Rejalash asboblari 
Chilangarlikda qo`llaniladigan rejalash asboblardan biri — 
chizgich o`rta ishlash oluvchi uchta qismdan iborat bo`lib, po`lat (U7, 
U8A, 7XF, 8XF)dan tayyorlanadi. Ishchi qismi (2) — ponasimon 

---

11
rejalash chiviqning tig`i (1) ma`lum burchak ostida o`tkirlangan. 
Ishlash oluvchi qismi (4) yuqoriga borgan sayin ingichkalashgan, uchi 
qalpoq shaklida. Metallni Rejalashda chizgichning o`rta qismidan (3) 
ushlanadi.Chizgichning 
o`tkirlik 
burchagi 
ishlov 
beriladigan 
metallning qattikligiga bog`liqholda tanlanadi. Ayrim metallarni 
Rejalashda tavsiya etiladigan o`tkirlik burchaklari quyidagicha: qattiq 
materiallar (qattiq po`lat, bronza, cho`yan) —70°; o`rta qattiklikdagi 
materiallar (po`lat) — 60°; yumshoq materiallar (jez, mis, titanli 
qotishma) — 45°; alyumin qotishmasi — 35°. 
Chizgichlar 100, 125, 160, 200 mm uzunlikda, ishchi qismining 
eni 5, 10, 16 va 20 mm o`lchamlarda yasaladi. Ishchi qismining 0,3— 
0,5 mm uzunlikdagi bo`lagi (tig`i) toblanadi.
Kreysmeysel chizgichdan o`zining kambar eni bilan farqlanadi 
(58-rasm, b). U bilan zagotovkada shponka ariqchalari hosil qilinadi, 
keng taxta sirtlaridan qatlamlar kesiladi. Kreysmeysellar chizgich 
tayyorlanadigan materiallardan yasaladi. Har ikki asbobning o`tkirlik 
burchaklari va ishlash oluvchi ishchi qismlarining mustahkamlik 
darajalari bir xildir.
Zagotovkalarga 
yarim 
aylana 
(segment) va shunga o`xshash ariqchalar 
o`yishda 
maxsus 
kreysmeysellardan 
foydalaniladi 
(58-rasm, 
v). 
Ular 
oddiylaridan rejalash qismining shakli 
bilan farqlanadi.
Ariqcha o`yish kreysmeysellari U8A 
po`latdan yasalib, ularning uzunligi 80, 
100, 120, 150, 200, 300 va 350 mm, 
yumaloqlanish radiusi I; 1,5; 2; 2,5 va 3 
mm bo`ladi.