1. abş prezidenti Vudro Vilsonun 14 maddəsi

48.Paris sülh konfransı

Qaliblərlə məğlublar arasında sülh müqavilələrini hazırlamaq və bağlamaq üçün 1919-ci il yanvarın 18-də Parisdə (Versalda) 27 dövlətdən 1000 nəfər nümayəndənin rəsmən iştirak etdiyi sülh konfransı işə başladı. Konfransın gündəliyinə Almaniya ilə Sülh müqaviləsinin bağlanması, ərazi və müstəmləkə ölkələri, Millətlər Cəmiyyətinin yaradılması, təzminat, tərksilah məsələləri daxil idi. Konfransa sovet Rusiyası və məğlub dövlətlər dəvət edilməmişdi. Konfransda müharibəyə formal olaraq qoşulmuş Latın Amerikası ölkələri də məşvərətçi səslə iştirak edirdilər.

Konfransda ən mühüm məsələ Almaniya məsələsi idi. Fransa Almaniyanı tam parçalanmış vəziyyətdə görmək istəyirdi. O, hələ müharibə dövründə çar Rusiyası ilə belə bir qərara gəlmişdi ki, Reynin sol sahilini Almaniyadan ayırıb Bufer-Reyn respublikası yaratsınlar. Fransa həmçinin Bavariyanı da müstəqil respublika kimi görmək istəyirdi. O, Saar kömür hövzəsini də özünə birləşdirməyi tələb edirdi. Həmçinin Fransa 800 milyard qızıl marka təzminat tələb edirdi.

Konfransda mühüm məsələlərdən biri də İtaliya məsələsi idi. İtaliyaya 1915-1917-ci illərdə Antanta tərəfindən çoxlu vədlər verilmişdi.

Uzun müddətli hazırlıqdan sonra mayın 7-də Almaniya nümayəndə heyəti Parisə dəvət olundu və sülh müqaviləsinin mətni imzalanmaq üçün ona təqdim olundu. Lakin müqavilənin şərtləri o qədər alçaldıcı idi ki, o zaman Almaniyanın xarici işlər naziri olan Borkdorf Rotsenau onu imzalamaqdan imtina edib öz vəzifəsindən istefa verdi. Almaniya nümayəndə heyəti Berlinə qayıtdı.

Xarici işlər naziri təyin edilmiş sosial-demokrat German Müller 1919-cu ilin iyunun 28-də tarixə Versal sülhü adı ilə daxil olmuş həmin müqaviləni imzaladı və müharibənin başlanmasında Almaniya başlıca təqsirkar olduğunu etiraf etmək məcburiyyətində qaldı. Versal müqaviləsinə görə: Elzas və Lotaringiya yenidən Fransaya qaytarılırdı. Reynin sol sahili hərbsizləşdirilmiş zona elan edilirdi və burada Almaniyanın zavodlar tikməsi qadağan edilirdi. Saar vilayəti 15 il müddətində Millətlər Cəmiyyətinin mandatına, onun kömür mədənləri isə Fransaya verildi.

Topcubasov başda olmaqla AXC nümayəndə heyəti də istirak edirdi

49. Avstriya – Macarıstanın təslim olması.Padui barışığı

Birinci dünya müharibəsi Avstriyada sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyəti xeyli ağırlaşdırdı. Ölkədə inqilabi hərəkat gücləndi. Dünya müharibəsi davam edərkən 1918-ci ilin yanvarında ölkəni ümumi siyasi tətil bürüdü.

Fevralın 1-də Kotor limanında hərbi-dəniz donanmasının matrosları üsyan etdi. Onlar 40 hərbi gəmini üç gün əllərində saxladılar. Komandanlıq üsyanı yatıraraq onun rəhbərlərini edam etdi, 800 nəfər üsyançını isə həbsxanaya saldı. Lakin bu cəza tədbirləri inqilabi prosesin qarşısını ala bilmədi. Hökumət çətin vəziyyətə düşdü. Avstriya-Macarıstanın dövlət aparati hadisələrə nəzarət edə bilmədi. Nəticədə ölkədə hökumət böhranı yarandı.

Hərbi əməliyyatlardaki uğursuzluqlar Avstriya-Macaristan imperatorluğunun iflasını sürət landirdi. Artıq belə şəraitdə müharibəni davam etdirmək mümkün deyildi.

1918-ci il noyabrın 3-de Avstriya-Macarıstanla Antanta ölkələri arasında Paduido barışıq sazişi imzalandı. Barışığın şərtlərinə göra alman orduları 15 gün müddətində Avstriya ərazisini boşaltmalı; Avstriya-Macaristan ordusu tərxis olunmalı; müttəfiq ordulan ölkənin dəmiryollarında maneəsiz hərəkət etməli idilər onlar lazım gəldikdə ölkənin istənilən məntəqəsini işğal eda bilərdilər.

1918-ci ilin noyabrında Avstriya ərazisini fəhlə və əsgərlərin etiraz çıxışları bürüdü. Ölkədə qarışıqlıq yarandı.

Beləliklə 1918 noyabrında Avstriya-Macarıstan imperiyası dağıdıldı. Bunun nəticəsində im periya ərazisində yeni müstəqil dövlətlər yarandı. Avstriyanın əra zisi və əhalisi xeyli azaldı. Köhnə iqtisadi əlaqələr kəsildi. Sənaye ağır vəziyyətə düşdü. Daxili və xarici ticarət azaldı. Ölkə həyatını bərpa etmək xeyli çətinləşdi. Bununla belə, Dövlət Şurası vəziy yətdən çıxmaqdan ötrü bir sıra tədbirlər həyata keçirdi. Dekabr ayında sənayedə 8 saatlıq iş günü tətbiq edilməsi haqqında qanun qəbul edildi.