1. abş prezidenti Vudro Vilsonun 14 maddəsi

59.II Dünya müharibəsinin ikinci dövrü

Müharibənin gedişində ikinci dövr 1942 iyunundan 1944 ilin yayınadək davam etdi. 1942-ci ilda ikinci cəbhənin açılması haqqında məsələ ABŞ, Böyük Britaniya və SSRİ münasibətlərində mühüm yer tutdu. İkinci cəbhənin açılması Almaniya bloku ölkələrinin məğlub edilməsinə və müharibənin tezliklə başa çatmasına kömək edərdi. ABŞ-in müharibəyə qoşulmasından sonra Avropada ikinci cəbhənin açılması məsələsi üçtərəfli məna kasb etməyə başladı.

İkinci dünya müharibəsində dönüşün ilk əsaslı addımları Sakit okeanın mərkəzində 1942-ci ilin iyununda Miduey adası yaxınlığındakı döyüşdə yaponların ABŞ donanması tərəfindən məğlub edilməsi ilə atıldı.

Bu döyüşdən sonra yaponlar bir daha Sakit okeanda hücum əməli 1942-ci ilin iyununda almanlar Xarkovu tutduqdan sonra Volqaya do ğru irəliləməyə başladılar. Almanlar Stalinqradı tutmaqla Moskvanı Bakının neftindən v ə Şimali Qafqazın taxılından məhrum etmək yolu ilə SSRİ-ni məğlub etməyi fikirləşirdilər. 1942-ci ilin iyulun 17-d ə Stalinqrad və iyulun 25-də Qafqaz uğrunda şiddətli müdafiə döyüşləri başlandı. Faşistlər «Edelveys» planını həyata keçirmək istəiyrdilər. 1942-ci il sentyabrın 9-da SSRİ-nin Ali Baş komandanlığı Cənubi QAfqaz respublikalarında, o cüml ədən Azərbaycanda hərbi vəziyyət elan etdi. Bakı müdafiə rayonu yaradıldı

Sentyabrda artıq Stalinqradın özündə döyüşlər gedirdi. Sovet komandanlığının Stalinqradı müdafiə etmək planı "Uran" adlanırdı.

1942-ci ilin yanvarında Kirenanika ərazisini bütünlüklə azad etdilər. 1942-ci ilin oktyabrın 23-də Əl-Əlameyn yaxınlığındakı döyüşdə Montqomerinin başçılıq etdiyi ingilis-amerikan qoşunları alman-italyan qoşunları üzərində parlaq qələbə çaldılar. 1943-cü ilin fevralında onlar Liviya-Tunis sərhəddinə çıxdılar. Bu "ox" dövlətlərinin Yaxın Şərqi tutmaq planının qarşısını aldı. Fransızlar "Fakel" əməliyyatına uyğun olaraq Eyzenhauerin başçılığı ilə Əlcəzair şəhərini tutdular. Tunis alındı.