1. Amerikadagi psixolingvistik tadqiqotlar Amerikalik psixolingvistlatning konsepsiyasi

2.Amerikalik 
psixolingvistlatning 
konsepsiyasi. 
Endi, 
bizga 
amerika 
psixolingvistikasining psixologik “bazasi” ancha yoki biroz aniq bo‘lganda, psixologik 
birliklarga bag‘ishlangan keyingi bobga o‘tishimiz mumkin. 
Kitob mualliflari uchta tushunchani kiritadilar:
a) lingvistik birliklar (bu aniq va keyingi izohni talab qilmaydi);
b) psixologik birliklar - bu til egasining o‘z lisoniy ongida ajratadigan birliklari, 
ya‘ni bo‘g‘in, so‘z va gapdir;
d) psixolingvistik birliklar yoki “ochish va kodlash (shartli belgilar) jarayonida va 
tahlilga tortishga daraja (sath) bo‘yicha mumkin bo‘lgan butun sifatida funksional faol 
ko‘rinadigan axborotlarning ana shu segment (bo‘g‘im)laridir”(OSP,61).
Keyinroq psixologik birliklar (natija shuki, tilshunoslar, ko‘pincha, so‘zlashuvchilar bilan 
intiutiv (sezgi) tushunadugan va foydalanadigan o‘ziga foydali bo‘lgan til birliklari bilan 
muomala qilishga qobiliyatli emas-OSP,62)ning lisoniy ma‘nosini va lisoniy birliklarning 
psixologik realligini beradi (psixik ahamiyatli bo‘lgan lisoniy birliklar xulosaning asosidir. 
Ammo, keyingisini tajribada tekshirish kerak-OSP,63) va eksperimental xarakterdagi bir 
qancha muayyan gaplar ilgari suriladi. So‘ngra, Dj.Grinberg (
7
Uning mualliflik 
to‘plamiga kiritilgan: “Essaysin linguisties”, Chicago, 1957)
. 
tomonidan yozilgan lisoniy 
birlikdek so‘z haqida katta paragraf keladi. 
Nihoyat, Osgudga mansub bo‘lgan bu bobning asosiy paragrafi “psixolingvistik 
birliklarning iyerarxiyasi to‘g‘risida talqin qiladi”. 
Motivlashgan darajadagi birlik bo‘lib (motivation level) so‘zlovchi uchun ham, 
tinglovchi uchun ham “so‘zning keng pragmatik ma‘nosi”(OSP,72) gapi xizmat qiladi. Bu 
daraja axborotning umumiy tartibga solinishi - ohang, urg‘u, ancha umumiy sintaktik 
tavsiflar bilan boshqariladi. Ikkinchi, semantik daraja (sath: semantic level) mumkin 
bo‘lgan tanlov yoki, aniqrog‘i, “bevosita ifodalangan reprezentatsiya”lar bilan ish ko‘radi 
(representational mediators). Bu darajaning kodlash birligi uchun L.V.Sherbakning 
“funksional klassi”- sintagma ekvivalenti hisoblanadi. Kodlarni ochishga keladigan 
bo‘lsak, unda bu yerda yuqorida J.Grinberg tomonidan tavsiya qilingan bir necha 
sahifadan iborat birlik “nukleus”(Grinbergning dalil-isbotlarini bayon qilmasdan, tushuntiramizki, nukleus o‘zi nima, 
nukleuslarga quyidagilar misol bo‘la oladi: the-farmer-hill-ed-the-ugly-duskling 
(O.S.Axmanova tomonidan tavsiya qilingan ruscha varianti: yego-slushatelь-xran-it-ego-