1 Aynur Qəzənfərqızı

Ev tapşırığı: Sehrli nağıllar əsasında funksiyaları mü-
əyyənləşdirin.

---

53 
Məişət nağılları 
Məişət nağılları daha çox inandırıcı, real hadisələrdən 
bəhs edir və ailə-məişətlə bağlı olur. Real qəhrəmanlarla 
əlaqəli olan məişət nağılları bu xüsusiyyətlərinə görə realist 
nağıl da adlanır. Məişət nağıllarının digər adı da Novellis-
tik nağıllardır. Məişət nağılları sehrli və heyvanlar haqqın-
dakı nağıllar ilə müqayisədə real həqiqətə, ictimai və məişət 
problemlərinə daha yaxındır. Ona görə də qəhrəman şər 
qüvvələrlə mübarizədə sehrli qüvvələrin köməyilə deyil, öz 
diribaşlığı və bacarığı sayəsində qalib çıxır (Əliyev O., 
2005:60). Azərbaycan folklorşünaslığında “Daşdəmirin na-
ğılı” realist nağıllardan hesab edilir. Burada Daşdəmirə 
sehrli qüvvələr deyil, müəllimi Mirzə Möhsün və padşah qı-
zı Nardan xanım kömək edirlər. Onun silahı biliyidir. Ağıllı 
və qorxmaz Daşdəmir bağban oğlu olsa da, əsərin sonunda 
zülmkar adamlara qalib gəlir (Azərbaycan..., 1964: 256-
274). 
Məişət nağıllarında hadisələr, obrazlar real həyata, icti-
mai-məişət olaylarına daha yaxın olur. “Məişət nağıllarında 
konflikt məişət çərçivəsində inkişaf edir, qəhrəman fəal olur 
və möcüzəli köməkçilərsiz hərəkət edir” (Seyidov N., 1966: 
62).
Qeyd edək ki, sehrli nağıllarda qəhrəman sehrli qüvvə-
lərin və əşyaların köməyi sayəsində ona verilən missiyanı 
gerçəkləşdirirsə, məişət nağıllarında ağlı, fərasəti, hazırca-
vablığı, bəzən hiylə və kələyi ilə buna nail olur. Bu məz-
mun xüsusiyyətləri nəzərə alaraq Oruc Əliyev “Azərbaycan 
nağıllarının poetikası” (2005) adlı kitabında məişət nağılla-

---

54 
rını üç qrupa bölür: 1. Sual-tapmaca üzərində qurulan na-
ğıllar. 2. Satirik məişət nağılları 3. İnsan xarakterində, ailə 
münasibətlərində olan nöqsanların ələ salındığı məişət na-
ğılları (Əliyev O., 2005:62-63).
Bu tip nağıllarda süjet xətti əsasən sual-tapmaca üzə-
rində qurulur və hadisələr həmin tapmacanın açılması ilə 
sona çatır. Məsələn, “Şahla qız”, “İlyasın nağılı”, və “Üç 
şahzadə” nağılları. Sual-tapmaca nağıllarının mənşəyi uzaq 
keçmişə dayanır. Bu qədim adətimiz nişanlının ağlının, ba-
carığının yoxlanması adəti ilə əlaqəlidir. Burada haşiyəyə çı-
xıb qeyd etməliyəm ki, bu adət bu gün də qumuq türkləri 
arasında yaşamaqdadır (Qəzənfərqızı A., 2018:32)